دوچرخه سواری در ایران

در سال های خیلی دور، ده دوازده دکان بالاتر از شمس العماره، یعنی در مجاورت وزارت دارایی فعلی در تهران، یک مستراح عمومی بود که جنب آن اولین دکان دوچرخه سازی و دوچرخه فروشی ایران تأسیس شد. صاحب این دکان شخصی بود به نام «حسین آقا شیخ» که نخستین بار در کشور ما به کرایه دادن دوچرخه و تعمیر کردن دوچرخه‌های معیوب پرداخت و در واقع شغل و ورزشی جدید را بنیان نهاد. دوچرخه‌سواری از مشاغلی بود که تا آن زمان در تهران و ایران بی سابقه بود و مردم به آنهایی که سوار بر این وسیله دوچرخ می شدند، «بچه شیطان» و «بچه جن» می گفتند. چرا که معتقد بودند که آنها از طرف شیاطین و جن و پری کمک می شوند که اگر جز این باشد، کسی نمی تواند روی دو چرخ حرکت کند! دلیل هم می آوردند و می گفتند وسیله‌ای که اگر کسی آن را نگه ندارد، خودش نمی تواند خودش را نگه دارد، چگونه می تواند یکی را هم بر بالای خود بنشاند و راه ببرد؟ مخصوصاً که از هر دونده ای جلو بزند و از هر طرف هم پیچ و خم بخورد. پس این نیست مگر اینکه خود روروئک را جن و شیطان ساخته باشند و راننده‌اش هم بچه جن و بچه شیطان باشد.
اما، اولین باری این وسیله به تهران آمد و مردم آن را دیدند، زمانی بود که دو پسر بچه انگلیسی در میدان مشق با شلوارهای کوتاه سوار آنها شدند. وقتی پسر بچه‌های مو بور و چشم زاغ و شلوار کوتاه پوش روی این وسیله نقلیه نوظهور می نشستند و به هر سو می تاختند، پیرهای ساده دل و سالمندان آن روزگار به تماشای آنها می رفتند، «بسم‌الله» گویان و «لاحول» گویان با شگفتی هر چه تمامتر زیر لب دعا می خواندند و آمدن آنها را یکی از دلایل وقوع آخر زمان می پنداشتند.
در چنین اوضاع و احوالی بود که «حسین آقا شیخ» جسارت ورزید و با شهامت فراوان چند دستگاه دوچرخه خرید و دکان دوچرخه‌سازی باز کرد. استقبال جوانان و نوجوانان از این دوچرخه‌ها چنان زیاد بود و به قدری کار و بار «حسین آقا» گرفت که یک نفر ارمنی به نام «دادیک» در میدانگاهی اول سفارت انگلیس در خیابان منوچهری، اقدام به تأسیس دومین دوچرخه‌سازی تهران کرد و مشتریان شمال تهران و فرزندان ارمنی ها را در اختیار خود گرفت. در هر حال، با گذشت زمان انواع دوچرخه های معمولی و کورسی و سه چرخه در تهران عمومیت یافت و از تهران به شهرستانها راه گشود و حتی به عنوان یک وسیله نقلیه ساده و ارزان سر از روستاها درآورد.
فدراسیون دوچرخه سواری ایران در سال ۱۹۴۶ تشکیل شد و احمد ایزدپناه نخستین رئیس آن بود. یک سال بعد این فدراسیون به فدراسیون جهانی دوچرخه سواری ملحق شد. در سال ۱۹۵۱ در بازیهای آسیایی دهلی نو، جاسم جاسم زاده از ایران حضور یافت تا نخستین دوچرخه سوار ایرانی باشد که در رقابتی بین المللی شرکت می کند. هفت سال بعد در بازیهای آسیایی ۱۹۵۸، جعفر گل طلب به دو مدال نقره دست یافت تا ورزش دوچرخه سواری بیش از پیش جدی گرفته شود. حسین اسماعیلی، خسرو حق گشا، حسین بهارلو، حسن فرد، اصغر درودی، منوچهر دانشمند، غلامحسین کوهی، بهروز راهبر، علی زنگی آبادی از جمله قهرمانان بزرگ دوچرخه سواری ایران بودند که افتخارات فراوانی کسب نمودند. نخستین بار در المپیک ۱۹۷۲ مونیخ دوچرخه سواری ایران این بازیها را تجربه نمود.
● درباره دوچرخه سواری
دوچرخه در زبان انگلیسی، BICYCLE خوانده می شود. این واژه از دو بخش BI به معنی «دو» و CYCLE که برگرفته از لغت یونانی KYKLOS به معنی دایره تشکیل یافته است.
● انواع مسابقات دوچرخه سواری
▪ مسابقات استقامت یک مرحله ای
این نوع مسابقه ها به مسافت ۱۸۰ کیلومتر تا ۲۵۰ کیلومتر در جاده انجام می شود که می تواند بصورت انفرادی یا تیمی باشد. معمولترین این مسابقات ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلومتر انفرادی، ۱۰۰ کیلومتر تایم تریل تیمی، ۱۸۰ کیلومتر تیمی، دور امتیازی و ۷۰ کیلومتر زنان می باشد.
▪ مسابقات چند مرحله ای جاده (تور)
از رایج ترین و محبوب ترین مسابقات دوچرخه سواری در جاده، مسابقات تور است که در چند مرحله انجام می شود. میانگین مسافت برای هر مرحله حدود ۱۵۵ کیلومتر است.
▪ مسابقات دوچرخه سواری رشته های سرعت (مسابقات پیست)
مسابقات پیست، رشته هایی از مسابقات دوچرخه سواری است که در استادیوم های مخصوص برگزار می شود. اندیشه ایجاد چنین استادیوم هایی، از آنجا بروز کرد که مردم از تماشای مسابقاتی که در جاده برگزار می شد و دوچرخه سواران به سرعت از مقابل آنها می گذشتند، احساس رضایت نمی کردند. آنها می خواستند این امکان را داشته باشند که در مکانی بنشینند و به تماشای رقابت های دوچرخه سواران بپردازند. استادیوم های مخصوص دوچرخه سواری را ولودروم (Veloderome) می گویند. پیست ولودروم،‌ سطحی است که نسبت به سطح افق ۳۳ درجه شیب دارد. ولودروم دوچرخه سواری در ایران در مجموعه ورزشی آزادی قرار دارد که از بهترین های دنیاست.
در پیست، این رشته از مسابقات اجرا می شود:
- یک کیلومتر تایم تریل انفرادی که در آن، دوچرخه سوار در مسیر خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت رکاب می زند.
- ۲۰۰ متر سرعت انفرادی.
- یک کیلومتر سرعت انفرادی.
- ۴ کیلومتر تعقیبی انفرادی.
- دور امتیازی انفرادی.
- ۲۰۰ متر سرعت بانوان.
- ۴ کیلومتر تعقیبی تیمی.
● دوچرخه های مخصوص مسابقات
دوچرخه مسابقاتی، با دوچرخه معمولی تفاوت دارد. وزن دوچرخه های مسابقاتی سبک تر و دسته (فرمان) آنها پائین تر از زین است. این نوع دوچرخه ها را که کورسی نامیده می شوند، مخصوصاً به این شکل خاص می سازند که دوچرخه سوار به حالت خمیده قرار گیرد و فشار هوای مقابل به حداقل برسد. طوقه و تایر دوچرخه های مسابقاتی هم باریک است تا کمترین اصطکاک را با جاده و پیست داشته باشد و سرعت بیشتری بگیرد.
- دوچرخه استقامت اصولاً سنگین تر از دوچرخه مخصوص سرعت در پیست است.
- دوچرخه های جاده معمولاً بین ۸ تا ۱۲ کیلوگرم وزن دارند.
- دوچرخه های سرعت را از فیبرکربن می سازند و معمولاً بین ۳ تا ۶ کیلوگرم وزن دارند.
- دوچرخه های مخصوص سایکلو کراس نسبت به بقیه دوچرخه ها کمی سنگین تر هستند.
- دوچرخه های استایر که مخصوص پیست موتور هستند، وزنی بین ۷ تا ۵/۷ کیلوگرم دارند.
- دوچرخه مسابقات کوهستان حدوداً ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر وزن دارد.
لازم به ذکر است طوقه های جدید دوچرخه ها به صورت دیسک بوده و دیگر پره ندارد و بصورت تارهایی بافته شده از فیبرکربن است. در سالهای اخیر، آن قسمت از طوقه ها که با لنت های ترمز در ارتباط است از سرامیک ساخته می شود و اکثراً حالت آیرودینامیکی دارد و فرمان دو چرخه هم به صورت شاخه گاوی ساخته می شود.
● وسایل دوچرخه سواران
▪ لباس دوچرخه سواران: لباس دوچرخه سواران شامل پیراهن و شورت مخصوص می باشد که از جنسی ساخته می شود که حالت آیرودینامیکی بهتری داشته و با کم کردن مقاومت هوا امکان افزایش عملکرد دوچرخه سوار را در سرعت های بالا تأمین نماید.
▪ دستکش: معمولاً زیر دستکش از جنس چرم و جیر بوده و روی آن به وسیله نخهای ابریشم بافته شده و بصورت توری می باشد.
▪ کفش: کفش دوچرخه سواران از جنس فایبرگلاس فشرده می باشد که دیگر احتیاجی به فنر نداشته و پلهای مخصوص آن مربوط به پنجه رکاب می شود.
▪ کلاه: دوچرخه سواران از دو نوع کلاه استفاده می کنند که یکی حالت آیرودینامیکی داشته و جنس آن از فایبرگلاس است و نوع دیگر از جنس چرم بوده که البته امروزه استفاده نمی شود.

منبع : سایت پارس اسپورت