خدا را بخوانیم خدا

از جمله مواردی که در قرآن مجید به آن اهمیت فراوانی داده شده است؛ دعا و نیایش و ارتباط با خداوند متعال است.
برخی از مواردی که در آیات قرآن درباره دعا و نیایش آمده است، عبارتند از :
۱) قرآن به دعا و نیایش دستور داده، از بندگان می خواهد تا از این برکت عظیم که منشأ رسیدن به تمامی فیوضات الهی و خیر دنیا و آخرت است، غفلت نکنند.
خداوند متعال در قرآن کریم چنین می فرماید: «پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.» (مومن/۶۰)
۲) قرآن ، دعا را از نشانه های صالحان ذکر فرموده است : «آنان در کارهای نیک شتاب می نمودند و ما را از روی رغبت و بیم می خواندند.» (انبیاء/۹۰)
۳) قرآن ، دعا و نیایش را امری فطری و ضروری دانسته و تنها راه نجات از گرفتاری ها و مشکلات را نیایش پروردگار معرفی می کند :
«و چون انسان را آسیبی رسد، ما را به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده می خواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم ، چنان می رود که گویی ما را برای گرفتاری که به او رسیده ، نخوانده است.» (یونس/۱۲)
علاوه بر آیات قرآن ، روایات فراوانی نیز درباره اهمیت دعا و نیایش در کتاب های روایی به چشم می خورد. به عنوان نمونه ، پیامبر (ص) دعا را همان عبادت دانسته ، می فرماید : «الدعاء هو العباده ؛ دعا همان عبادت است.» (۱)
همچنین آن حضرت می فرماید : «الدعاء مخ العباده و لایهلک مع الدعاء احد ؛ دعا مغز عبادت است و با دعا احدی هلاک نخواهد شد. (۲)
از علی (ع) نقل شده که فرمود :
«الدعاء مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح؛ دعا کلیدهای نجات ]و کامیابی[ و گنجینه های رستگاری است.»(۳)
«بیا تا برآریم دستی ز دل
که نتوان درآورد فردا ز گل
برآرد تهی دست های نیاز
ز رحمت نگردد تهیدست باز
قضا خلعتی نامدارش دهد
قدر، میوه ای در کنارش نهد
مپندار از آن در که هرگز ببست
که نومید گردد برآورده دست
همه طاعت آرند و مسکین نیاز
بیا تا به درگاه مسکین نواز
چو شاخ برهنه برآریم دست
که بی برگ از این بیش نتوان نشست»(۴)
● شرایط اجابت دعا :
▪ شناخت پروردگار:
گروهی به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شدند و سوال کردند :
«ما دعا می کنیم ولی اثری از اجابت نمی بینیم. حضرتش فرمودند: زیرا شما کسی را می خوانید که نمی شناسید.» (۵)
▪ کسب حلال :
در این باره رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند :
هرکس دوست دارد دعایش مستجاب شود، آنچه را می خورد و کسب می کند ، پاکیزه نماید.» (۶)
▪ حضور قلب :
پیامبر اکرم(ص) می فرماید : خدای عزوجل دعای برخاسته از قلب غافل را مستجاب نکند.» (۷)
▪ واقعی بودن نیاز :
در بسیاری از مواقع ، انسان چیزی را با پافشاری و با تمام وجودش از خداوند می خواهد درحالی که به سود و نیاز واقعی او نیست.
در این زمینه امیر مؤمنان علی (ع) فرموده است : چه بسا انسان بر کاری حریص است و همین که آن را یافت ، دوست دارد که (ای کاش) آن را نمی یافت.» (۸)
▪ همراه بودن دعا با عمل :
از دیگر شرایط استجابت دعا، همراه بودن آن با کار و تلاش است.
علی (ع) در این باره می فرماید : دعا کننده بدون عمل (و تلاش) مانند تیرانداز بدون «زه» است.» (۹)
● زمان های دعا :
در روایات اسلامی علاوه بر اینکه توصیه شده ، هرگاه نسیم رحمت الهی وزیدن گرفت و انسان احساس کرد میل به سخن گفتن با خدا پیدا کرده، دعا کند ، زمان هایی نیز به عنوان وقت های مناسب تر برای دعا سفارش شده است ؛ ازجمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
۱) بعد از اقامه فریضه نماز :
امام صادق (ع) فرمودند : «همانا پروردگار ، نماز را در محبوب ترین وقت ها نزد خود واجب کرد ؛ پس، حاجت های خود را پس از (اقامه) نمازهایتان طلب کنید.» (۱۰)
۲) شب و روز جمعه :
از امام صادق (ع) روایت است که وقتی فرزندان یعقوب از پدر خواستند تا برای آنها استغفار کند ، حضرت فرمود : این طلب استغفار را تا سحرگاه شب جمعه به تأخیر انداخت. (۱۱)
۳) از سحر تا طلوع آفتاب :
امام باقر (ع) درباره اهمیت دعا در این فاصله چنین می فرماید :
«خداوند متعال از بین بندگان مؤمنش آنان را که بسیار دعا کنند ، دوست می دارد ؛ پس بر شما باد به دعا در سحر تا طلوع آفتاب ؛ زیرا در این ساعات درهای آسمان باز می شود ، رزق و روزی میان بندگان تقسیم می گردد و حاجت های بزرگ برآورده می شود.» (۱۲)۴.ماه رمضان :
از امیر مؤمنان علی(ع) نقل شده است که فرمودند :
در ماه رمضان بسیار از خداوند آمرزش بخواهید و بسیار دعا کنید ، زیرا دعا بلا را از شما دفع می کند و آمرزش خواهی ( از خداوند) مایه نابودی گناهان است.» (۱۳)
دعاهای مستجاب :
از روایات استفاده می شود که برخی از دعاها از بقیه به اجابت نزدیک تر است.
امام صادق (ع) فرمودند :
سه دعاست که از خدای تعالی پوشیده نمی ماند (و مستجاب می شود) : دعای پدر در حق فرزندش هرگاه نسبت به او نیکوکار (و فرمانبردار) باشد و نفرین پدر در حق او هرگاه وی را بیازارد (و نافرمانی کند) نفرین ستمدیده در حق ستمگر و دعای ستمدیده در حق کسی که انتقام او را از ستمگر گرفته باشد ؛ دعای مرد مؤمن در حق برادر مؤمن خود که به خاطر ما او را کمک مالی کرده باشد و نفرین او در حق برادرش که به وی محتاج شده و او می توانسته است نیازش را برطرف سازد و نکرده است.» (۱۴)
از جمله دعاهای مستجاب، دعای کودکانی است که به گناهان آلوده نشده باشند.
رسول اکرم(ص) فرمودند : دعای کودکان امت من مستجاب است، مادامی که به گناه آلوده نشوند.» (۱۵)

مراد سلیمیان
۱و۲- بحارالانوار، ج ۳۹، ص۰۰۳، روایت ۷۳
۳- بحار، ج ۳۹، ص ۱۴۳
۴- بوستان سعدی
۵- بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۸۶۳
۶- همان، ۳۹، ص ۳۷۳
۷- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۷۶۳
۸- ترجمه عده الداعی، ص ۸
۹- بحارالانوار، ج ۸۷، ص۶۰
۱۰- همان، ج ۵۸، ۴۲۳
۱۱- ترجمه عده الداعی، ص ۳۰
۱۲- اصول کافی، ج ۲، ص ۸۷۴
۱۳- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۳۰
۱۴- امالی طوسی، ص ۰۸۲، ح ۱۴۵
۱۵- بحارالانوار، ج ۰۹، ص ۷۵۳

منبع : سایت مناجات