سه در چهار، یک طنز ملموس ایرانی

مجموعه سه در چهار مجید صالحی که شنبه شب قسمت پایانی آن از تلویزیون پخش شد به نوعی طنز ملموس و برخاسته از مناسبات ایرانی که نقطه قوت بالقوه کار را در میان اوج و فرود کیفی به خود اختصاص داده بود.
مجید صالحی بازیگر نام آشنای فیلم ها و مجموعه های طنز تلویزیون و سینما در جدیدترین مجموعه ای که کارگردانی کرده قصد داشت طنز خاص خود را در متن و اجرا وارد کند و با در نظر داشتن این هدف به موفقیت نسبی رسید.
مجموعه سه در چهار بر محور زندگی و رابطه تنگاتنگ دو باجناق شکل گرفته است. علیرضا مسعودی نویسنده مجموعه که تجربه نگارش مجموعه هایی چون ارث بابام، قرارگاه مسکونی و… را دارد با بهره گرفتن از کاراکترهایی آشنا و ملموس برای خودش در مقام نویسنده و مخاطب عام که این طبقه اجتماعی را خوب می شناسد، به طراحی ماجراها پرداخته است.
نزدیک بودن زمان نگارش و ساخت و پخش و در عین حال ارجاع دادن به معضلات و مشکلات اجتماعی روز در قالب طنز این امکان را فراهم کرد تا سه در چهار روایتگر قصه آدم هایی به شدت معمولی با مسائلی تکراری و چه بسا کلیشه ای باشد. پس به نظر می آید آنچه می تواند این فضا و کاراکترهای آشنا را به تکراری محض نکشاند، زاویه نگاه به آنها و انتخاب طنزی است که بتواند از این فضا بهره کافی ببرد.
هر چند کاراکترهای این مجموعه با انتخاب بازیگران بیش از هر چیز یادآور تیپ هایی آشنا از خودشان هستند ولی مجموع پتانسیل فضا و شرایط موجب شده این تازگی در روابط و مناسبات تا حدی وارد شود. این مجموعه با انتخاب تم بیکاری در جامعه امروز به نوعی این معضل را در سطوح مختلف مورد توجه قرار می دهد.
به این ترتیب در طراحی کاراکترهای مختلف تلاش شده این وجه با نگاهی چند سویه به عنوان سر منشا همه مشکلات فرد، خانواده و جامعه قلمداد شود. از پدر خانواده تا پسر جوان، داماد خانواده و. . . به این ترتیب کنار هم قرار گرفتن خانواده این دو باجناق در چنین بستری می تواند هم به واقعیت های اجتماع ارجاع دهد و هم با قالب طنز وجه سیاه و منفی آن را تعدیل کند.
انتخاب این طبقه اجتماعی خاص کمک کرده تا با همخانه شدن این دو خانواده به نوعی حریم های آنها هم یکی شود و نویسنده و کارگردان امکان مانور روی رفتار و حریم های شخصی را داشته باشند. البته این امکان قابلیت افتادن به ورطه شوخی های سطحی و چه بسا مبتذل و حتی تکرار بر مسیرهای آشنا را دارد که هر از گاهی هم خودنمایی می کند اما وجوه تازه نیز برای ارائه به مخاطب سخت پسند دارد.
انتخاب یک خط روایت داستانی برای کلیت مجموعه و توقف در مقاطعی خاص که احساس شده قابلیت مانور دادن بیشتر را دارد، کمک کرده تا سه در چهار یک روند تخت نداشته و فضاهای تازه برای ارائه به مخاطب داشته باشد. این گونه است که یک مقطع طلایی می شود و بازخورد بیشتر دارد و در مقطع دیگر این اتفاق نمی افتد.
به عنوان مثال موقعیت تاسیس شرکت خدماتی تا جایی خوب جواب داد و صف آرایی مردان و زنان در مقابل هم و کنش و واکنش های آنان در موقعیت قدرت می تواند در قالب طنز جای بگیرد. اما در مقابل در مقاطعی چون همکاری با مهندس و گول خوردن همه افراد این دو خانواده، طنز هم نمی تواند جوابگوی این نگاه سهل انگارانه باشد.
در این بخش تلاش شده طنز و شوخی های مجموعه با مانور روی معضلات تا حدی طرح این مضامین را متعارف کند تا پیام های اخلاقی و هشداردهنده کمی به عمق بروند. اما به نظر می آید در طراحی برخی از شوخی ها به سطح هوش و بازخورد فرد در جامعه کمتر توجه شده است.
از سوی دیگر کوته فکر نگاه داشتن کاراکترها در برخی موقعیت ها را حتی با رویکرد طنز و هجو و اغراق هم نمی توان پذیرفت چون از ابتدا کدی برای این شیوه نگاه به مخاطب داده نمی شود.
جالب اینکه به نظر می آید این سهل نگری کافی نبوده که مثلا در سکانسی که نیروی انتظامی برای دستگیری رحمان (محمد کاسبی) آمده او اصلا دستگیرش نمی شود جرم کرده و شیشه و کریستال را با شکلات خوری کریستال روی میز اشتباه می گیرد!
این همان شوخی بامزه در مجموعه مرد هزار چهره مهران مدیری است که با فرمولی خاص و با نوع نگاه و طنز حاکم بر کار جواب داد.
در مجموعه های طنز این چنینی همواره در مقاطعی همراه با ورود قصه فرعی و کاراکترهای جدید، امکان تغییر فضا و حال و هوای کلی کار وجود دارد که خود یک امتیاز است.
در سه در چهار نیز در مقاطع اخیر ورود داماد یکی از باجناق ها از عسلویه با نام امیر همین کارکرد را پیدا کرد.
در کل مجموعه های طنزی این چنینی به گونه ای اجتناب ناپذیر دارای افت و خیز در کشش و جذابیت و درگیر کردن مخاطب هستند. سه در چهار هم از این قاعده کلی مستثنی نبود اما با یک ارزیابی کلی می توان گفت توانست در مخاطب عادت پیگیری ایجاد کند و نمره قبول برای عواملش بگیرد.

منبع : روزنامه جوان