دستورالعمل نگهداری ، مصرف شیر در مدارس

● ارزش غذایی شیر :
طبق بررسیهای انجام شده توسط FAO , WHO پیشنهاد شده است که ۵۰ درصد از کل مصرف پروتئین روزانه یک فرد پروتئین حیوانی باشد . مهمترین منابع تامین پروتئین حیوانی عبارتند از :
۱) گوشت ،
۲) ماهی ،
۳) تخم مرغ
۴) شیر و فراورده های آن .
بشر از هزاران سال پیش متوجه شد که شیر به موجب آنکه غذایی است تقریبا کامل و کلیه عناصر لازم را به صورت متعادل دارا می باشد و نظر به ارزش تغذیه ای بالای آن می تواند از این فراورده با ارزش به عنوان غذا ، نه تنها برای کودکان ، بلکه برای بزرگسالان نیز استفاده نماید .
● شیر استریل :
عملیات فرا رما فرایند پیوسته ای است که برای بالا بردن زمان نگهداری فرآورده های غذایی مایع و استفاده از حرارت بالا ۱۵۰ - ۱۳۵ سلسیوس در مدت زمان کوتاه ۵ - ۲ ثانیه و سپس سرد کردن سریع آن انجام می گیرد ، که این روش باعث قابلیت نگهداری طولانی شیر می شود . این فرایند باید حداقل تاثیر را روی طعم و بوی محصول ایجاد نماید .
● شیر پاستوریزه :
در تهیه شیر پاستوریزه کلیه میکروبهای بیماریزا و غیر اسپودار آن نابود و تعداد میکروبهای غیر بیماریزا در آن به حداقل رسیدهو حداقل تغییرات در ترکیب آن حاصل می شود ، عمر شیر پاستوریزه محدود و کوتاه بوده و باید در شرایط مناسب نگهداری شود .
● شرایط نگهداری شیر در مدارس :
جهت تحویل و نگهداری شیر در مدارس ضروری است به موارد اعلام شده توجه شود .
۱) در نظر گرفتن محلی مناسب جهت قرار دادن شیرهای تحویلی بطوریکه :
کف ، دیوار ، سقف انبار قابل نظافت و شستشو بوده و پنجره ها و شیشه ها سالم و مجهز به توری و دارای سیستم تهویه مناسب باشد .
۲) کلیه بسته های شیر باید بر روی پالت و با ارتفاع مناسب ( حداقل ۱۵ سانت از کف انبار ) چیده شوند .
۳) رطوبت انبار ۷۰ و دمای آن بین ۱۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد باشد .
۴) پالتها حدود ۵۰ سانتیمتر از دیوار جهت امکان عبور و نظافت قرار داده شوند .
۵) بسته های شیر حداکثر تا ۴ ردیف بر روی هم قرار داده شوند .
۶) شیر پاستوریزه تا زمان مصرف باید در یخچال ۴ درجه سلسیوس و شیر استریلیزه در انبار با شرایط فوق الذکر نگهداری شود .
۷) ضروری است محل نگهداری شیر استریلیزه از تابش نور خورشید در امان باشد .
۸) از قرار دادن شیر استریلیزه در محیط گرم خودداری شود .
۹) ممانعت و جلوگیری از آسیب فیزیکی بر روی بسته ها .
۱۰) از روشهای مناسب جهت کنترل آفات و نظافت انبارها استفاده شود .
۱۱) از قرار دادن هر گونه وسائلغیر ضروری در داخل انبار خودداری نمایند .
۱۲) استقرار شیرها بر اساس قانون تقدم و تاخر قرار داده شود . ( بسته های شیر که زودتر وارد انبار شده زودتر خارج و مصرف گردد )
● کنترل شیر تحویلی :
شیر پس از تحویل و قرار دادن در یخچال و یا انبار باید قبل از توزیع در بین دانش آموزان توسط مربی بهداشت مورد بررسی قرار گرفته و پس از تایید دستور مصرف آن صادر گردد .
▪ کنترل تاریخ تولید و انقضاء :
نی های مصرفی باید دارای پوشش ثانویه باشند در غیر اینصورت بهتر است از تحویل نی های فاقد پوشش خودداری شود .
بسته های دارای نشتی یا معیوب از بسته های سالم جدا گردند .
بهتر است قبل از توزیع شیر ابتدا چند بسته به طور راندم انتخاب و جهت حصول اطمینان از عدم تغییر کیفی مانند دلمه شدن ، بریده بودن شیر ، بادکردگی ، تغییر بو و رنگ مورد بررسی و تست ارگانولپتیک ( قسمت چشایی ) قرار گیرد .
● آموزش دانش آموزان :
▪ ضروری است موارد زیر توسط مربی بهداشت به دانش آموزان آموزش داده شود .
▪ دانش آموزان برای خوردن شیر از نی های دارای پوشش استفاده نماید در غیر اینصورت از لیوان کاملا تمیز و بهداشتی یکبار مصرف استفاده شود .
▪ از باز کردن شیر با وسائل آلوده خودداری کنند .
▪ آموزش دانش آموزان در رابطه با مصرف شیر بطوری که در صورت مشاهده بو ، رنگ نا مناسب و بریدگی و دلمه شدن و بادکردگی غیرطبیعی بلافاصله مراتب را به مربی بهداشت اعلام نمایند .
▪ به دانش آموزان مزایای استفاده از شیر و همچنین تاکید بر مصرف شیر بلافاصله پس از تحویل آموزش داده شود .
▪ به دانش آموزان آموزش داده شود که قبل از مصرف شیر دستهای خود را با آب و صابون بشویند .
▪ لازم است تاکید شود بسته های خالی شیر پس از مصرف در سطل زباله جمع آوری شوند .

دکتر مینا قره گوز لو
کارشناس مسئول مواد غذایی و بهداشتی

منبع : سازمان آموزش و پرورش شهر تهران