سیستم ایمنی بدن

اولین مدركی كه نشان داد سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در ایجاد بیماری ام اس دارد در سال ۱۹۳۸ میلادی یعنی هنگامی كه دكتر توماس ریورز در انستیتوی راكفلر نیویورك نشان داد كه بدن حیوانات آزمایشگاهی تحت بعضی شرایط به میلین خودشان حمله می كنند و بیماری مشابهی مثل ام اس در آنها ایجاد می شود، دیده شد. این بیماری مشابه ام اس كه در حیوانات ایجاد می شود به نام آنسفالومیلیت آلرژیك آزمایشگاهی (EAE) معروف است كه در بررسی علل ایجاد ام اس در انسانها نیز بسیار مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است.درسال ۱۹۴۷ میلادی هنگامی كه دكتر الوین كابات از دانشگاه كلمبیا در نیویورك كشف نمود كه مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ام اس حاوی پروتئین های ایمنی غیر طبیعی به نام باندهای اولیگوكلونال (Oligoclonal Band) می باشد، اهمیت نقش سیستم ایمنی بدن در ایجاد این بیماری بیشتر شد. در طی دهه ۱۹۵۰ میلادی، اطلاعات جدیدی در مورد چگونگی حمله سلولهای ایمنی بر ماده ای به نام MBT (پروتئین اصلی میلین) به دست آمده كه اهمیت سیستم ایمنی را بیش از پیش مشخص نمود.در طی سالهایی كه این تحقیقات دانشمندان تكمیل شد، پزشكان شواهد خیلی بیشتری در مورد نقش سیستم ایمنی بدن و علل احتمالی شروع بیماری ام اس بدست آوردند. امروزه متخصصین می دانند كه سیستم ایمنی بدن دارای مجموعه ای از سلولها و مواد شیمیایی است. بعضی از مهمترین اجزا سیستم ایمنی عبارتند از گلبول های سفید خون، آنتی بادی ها (پادتن ها) و مواد شیمیایی كه اصطلاحاً به آنها "سیتوكاین" (Cytokine) گفته می شود كه فعالیت های سلولهای ایمنی را تنظیم می كند.
عبور سلولهای ایمنی از سد بین خون و مغز
دانشمندان عقیده دارند كه انواعی از گلبولهای سفید كه به آنها تی سل (Tcell) و یا لنفوسیت های تی T گفته می شود مهمترین سلولهایی هستند كه در ایجاد بیماری ام اس نقش دارند. تی سل ها بطور طبیعی در خون گردش می كنند و به قسمتهای مختلفی از بدن می روند تا به اجسام خارجی مثل ویروسها و باكتری ها حمله نمایند و آنها را از بین ببرند. تی سلها معمولاً وارد سیستم اعصاب مركزی نمی شوند زیرا مانعی به نام سد بین خون و مغز وجود دارد كه از ورود اكثر موادی كه در خون وجود دارد به مغز و نخاع جلوگیری می كند. دانشمندان معتقدند كه به این طریق مغز و نخاع از بسیاری از سموم و مواد خارجی بالقوه خطرناكی كه می توانند وارد خون شوند محافظت می گردند.با اینحال در بیماران مبتلا به ام اس، تی سل ها به طریقی از این سد بین خون و مغز عبور می كنند و به میلین بعضی از عصب ها در سیستم عصبی مركزی حمله می نمایند. محققین هنوز نمی دانند كه چگونه یا چرا بعضی تی سل ها این توانایی را پیدا می كنند كه از سد بین خون و مغز عبور كنند و خود را به مغز و نخاع برسانند و همچنین هنوز نمی دانند كه چرا تی سل ها به میلین خود فرد حمله می كنند. بطور طبیعی، تی سل ها فقط به مواد یا اجسام خارجی كه اصطلاحاً به آنها "آنتی ژن" گفته می شود حمله می كنند اما هنگامی كه به هر دلیلی تی سل ها، میلین را بعنوان خودی شناسایی نمی كنند و آن را غریبه به حساب می آورند به ان حمله نموده و آن را از بین می برند و این از بین رفتن میلین ها بروز علایم و مشكلات بیماری ام اس می گردد. این حمله به خود اصطلاحاً "واكنش خود ایمنی" می نامند.دانشمندان كشف كرده اند كه سه نوع از تی سل ها در واكنش خود ایمنی كه در بیماری ام اس ایجاد می شود نقش دارند. اولین نوع تی سل ها كه اصطلاحاً به آنها "تی سل های كمك كننده" (Helper Tcell) گفته می شود مسئول شناسایی وجود آنتی ژنها در بدن هستند و باعث تحریك سایر گلبولهای سفید در ترشح آنتی بادی ها و خنثی كردن یا از بین بردن آنتی ژن ها می شوند. همچنین تی سل های كمك كننده، ماده ای شیمیایی به نام سیتوكاین (Cytokines) ترشح می كنند كه ایر تی سل ها را برای حمله به میلین ها فعال می سازد. در آزمایشهایی كه انجام شده دیده شده است كه بیماران مبتلا به ام اس بطور غیر طبیعی دارای تعداد زیادی تی سل های كمك كننده در میلین و در مایع مغزی نخاعی هستند.
دومین نوع تی سل ها، یعنی تی سلهای سركوب كننده (Suppressor Tcell) باعث خاموش شدن یا توقف فعالیت سیستم ایمنی می شوند كه معمولاً در یك شخص سالم باید این سیستم ایمنی در مواجهه با آنتی ژنها فعال شود. محققین كشف كرده اند كه بیماران مبتلا به ام اس بطور غیر طبیعی دارای تعداد خیلی كمی تی سل سركوب كننده در خون هستند. این وضعیت ممكن است سیستم ایمنی بدن را از شناسایی میلین بعنوان قسمتی از خود بدن ممانعت نماید و در نتیجه اجازه دهد كه یك حمله بر علیه آن انجام شود.
نوع سوم تی سلها را اصطلاحاً "تی سل های كشنده" یا "سیتوتوكسیك" (Cytotoxic) می نامند. این سلولها مستقیماً به آنتی ژن ها حمله نموده و آنها را از بین می برند. پزشكان در مایع مغزی نخاعی بیماران مبتلا به ام اس بطور غیر طبیعی تعداد خیلی بیشتری از تی سل های كشنده را پیدا می كنند و معتقدند كه این افزایش غیر طبیعی، حداقل تا حدودی می تواند مسئول حملات ام اس باشد.
نوع دیگری از گلبولهای سفید خون كه بطور طبیعی برای سیستم ایمنی بدن مفید می باشد به نام "ماروفاژ" (Macrophage) معروف است. ماكروفاژها با بلعیدن و از بین بردن آنتی ژن ها باعث كمك به سیستم ایمنی بدن در حالت طبیعی می شوند اما در مواردی هم می توانند باعث از بین رفتن میلین ها شوند. ماكروفاژها آنزیمهایی به نام "پرزوتئاز" ترشح می كنند كه می توانند میلین ها را از بین ببرند.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران