آنجا که مغز زانو می زند

● سكته مغزی عوامل خطرساز راه های پیشگیری و غلبه بر مشكلات كوچك ناشی از آن
سكته مغزی هنگامی رخ می‌دهد كه یك بخش از مغز برای مدتی منبع خونی خود را از دست داده و منجر به آسیب یا مرگ سلول‌های مغزی شود. قطع جریان خون به طرف مغز به‌دلایل مختلف مانند انسداد عروق خونی با لخته، آمبولی و یا پارگی رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد و بر همین اساس سكته‌های مغزی به ۲ نوع اصلی ایسكمیك و هموراژیك تقسیم می‌شوند. در نوع اول كه رایج‌ترین نوع سكته مغزی است، یكی از رگ‌‌های خونی مغز به وسیله یك لخته مسدود شده و خون به مغز نمی‌رسد. ولی در نوع دوم یكی از رگ‌های خونی در مغز یا اطراف مغز پاره شده و باعث خونریزی می‌شود. جالب است بدانید سلول‌های مغزی نسبت به عدم وجود خون بسیار حساسند و از آنجایی كه ذخیره بسیار اندكی دارند، در مدت كوتاهی كه جریان خون كافی در پیرامونشان وجود نداشته باشد، می‌میرند و برخلاف سایر سلول‌های بدن قادر نیستند سلول‌های جدیدی تولید كرده و جایگزین سلول‌های از دست رفته كنند. بنابراین اگر شما بخشی از سلول‌های مغز خود را از دست دهید، آنها را برای همیشه از دست داده‌اید.
● بدشانس‌ها وخوش‌شانس‌ها
شاید تصور كنید كسانی كه سن بالاتری دارند دچار سكته مغزی می‌شوند، ولی هر فردی در هر سنی و حتی كودكان می‌توانند سكته مغزی را تجربه كنند، اگرچه معمولا ۹۰درصد سكته‌های مغزی در سن بالای ۵۵ سال رخ می‌دهند؛ در این میان كسانی هستند كه شانس بیشتری برای سكته دارند كه بسیاری از این عوامل كه شانس ابتلا به سكته را افزایش می‌دهند، قابل كنترل و در دستان شما هستند، فقط كافی است آنها را بشناسید و از زندگی خود حذف كنید.
سیگار یكی از عوامل خطرساز سكته مغزی است. مطالعات نشان می‌دهند كسانی كه سیگار می‌كشند ۲ برابر بیش از دیگران در خطر سكته مغزی قرار دارند. اگر شما عادت دارید صبح تا شب پشت میز كارتان بنشینید و حركت و فعالیتی نداشته باشید، باز هم ۲ برابر بیش از افرادی كه به‌طور متوسط و متعادل حركت و فعالیت دارند، خطر ابتلا به سكته مغزی را خواهید داشت.
غذاهای چرب و شور یكی دیگر از دستان پنهان سكته مغزی هستند كه با افزایش فشارخون، تشكیل پلاك‌های آترواسكلروز در دیواره عروق، سكته مغزی را نزدیك‌‌تر می‌كنند.
اگر شما سیگار، تنبلی و غذاهای چرب و شور را برای پیشگیری از سكته كنار گذاشته‌اید، حال نوبت به كنترل بیماری‌هایی می‌رسد كه باعث سكته مغزی می‌شوند. فشارخون بالا و كنترل نشده، بیماری‌های قلبی - عروقی و دیابت، ۳ عامل هستند كه باید با كمك پزشكتان آنها را كنترل كنید. اما چند عامل دیگر نیز سكته مغزی را تسهیل می‌كنند كه در كنترل و تحت اراده ما نیستند مانند: سن، جنس (مردها بیش از زنان دچار سكته می‌شوند) ، ژنتیك و وراثت؛ به این شكل كه اگر یكی از بستگان درجه اول شما در سنین پایین ۵۰ سالگی دچار سكته مغزی شده باشد، شما شانس بیشتری نسبت به دیگران برای سكته خواهید داشت و باید از خودتان مراقبت بیشتری كنید.
● برگه آزمایش و نسخه شما
اگر شما دچار سكته شده‌اید آزمایش‌های پزشكی خاصی وجود دارد كه نوع سكته مغزی را مشخص كرده و به پزشك شما كمك می‌كند كه راه‌های درمانی مناسبی را در پیش گیرد. بنابراین پس از سكته آزمایش‌های زیر را حتما انجام دهید:
▪ اندازه‌گیری فشارخون
▪ آزمایش خون
▪ رادیوگرافی
▪ نوار قلبی برای بررسی آریتمی قلبی (بی‌نظمی در تپش قلب)
▪ اكوكاردیوگرافی برای مطالعه ساختمان قلب و توانایی عملكرد آن
▪ تصویربرداری از مغز مانند ام.آر.آی و سی‌تی‌اسكن برای مطالعه نوع سكته مغزی و مشاهده وسعت ضایعه و آسیب سلول‌های مغزی
پس از سكته ممكن است پزشك شما داروهای متفاوتی را برای شما تجویز كند، این داروها شاید اسامی متفاوت و گوناگونی داشته باشند ولی همه آنها چند عمل اصلی را در بدن انجام می‌دهند. گروهی از این داروها، داروهای ضد انعقاد هستند كه مانع تشكیل دوباره لخته می‌شوند، برخی فشارخون شما را كنترل كرده و بعضی كلسترول خون را كاهش می‌دهند. البته اگر شما دچار سكته مغزی خفیف به علت انسداد شریان اصلی كه خون را ازطریق گردن به مغز می‌رساند (كاروتید) شده‌اید، با یك عمل جراحی می‌توان این انسداد را برطرف كرد.
● سكته را شكست دهید
سكته مغزی بر روی بدن شما اثرات كوتاه‌مدت و بلندمدتی خواهد داشت و همچنین علائم و نشانه‌هایی وجود دارد كه شما می‌توانید با توجه به این عوامل و نشانه‌ها احتمال سكته مغزی در آینده را پیش‌بینی كنید: آسیب‌های فیزیكی سكته مغزی وابسته به نوع سكته، وسعت آسیب سلول‌های مغزی، بخشی از مغز كه آسیب‌دیده است و توانایی سلول‌های مغزی برای جبران فعالیت سلول‌های آسیب‌دیده، متفاوت است. مشكلات فیزیكی سكته معمولا شامل فلج نیمی از بدن و مشكل در راه رفتن، حركت‌كردن و برقراری هماهنگی در حركت بدن است.
اشكال در بلع موجب دشواری در غذاخوردن شده و در صورت ادامه آن، یبوست و عفونت ریه به علت پریدن غذا درنای را به دنبال خواهد داشت. اختلال تكلم و مشكل در خواندن و صحبت‌ كردن معمولا به‌دنبال آسیب سلول‌های نیمكره چپ مغز رخ می‌دهد. مشكل در استفاده از وسائلی كه روزانه با آنها سر و كار داریم مثل كتری و قوری، ناتوانی در گفتن ساعت و زمان و ناتوانی در تفسیر آنچه چشم می‌بیند از اثرات دیگر سكته مغزی است. علاوه بر این، مشكلات فیزیكی، تعدادی از مشكلات ذهنی و روانشناسی مانند اختلال استدلال، یادگیری، تمركز حواس، حافظه و نیز افسردگی و خستگی پس از سكته مغزی قابل انتظار است.
از میان افرادی كه دچار سكته مغزی می‌شوند، نیمی از افرادیكی از این مشكلات و ناتوانی‌های ناشی ازآن را تجربه می‌كنند. گفته می‌شود مغز به‌طور قابل ملاحظه‌ای انطباق‌پذیر است و در طول ماه‌ها و سال‌های بعد از سكته مغزی تعدادی از سلول‌ها، عملكرد طبیعی خود را باز می‌یابند. همچنین سلول‌های مناطق دیگر مغز فعالیت بیشتری می‌كنند تا كار سلول‌های از دست رفته مغز را انجام دهند. اینكه مغز چه مدت بعد از سكته، روند بهبودی خود را آغاز كند، بسیار متفاوت است اما معمولا اكثر بیماران در هفته‌های نخست پس از سكته، دوره سریعی از بهبودی را طی كرده و در طول یك‌سال پس از آن به آرامی بهبود می‌یابند.
شما ممكن است پس از سكته دوره بهبودی را در منزل طی كنید ولی خیلی بهتر است از امكانات توان‌ بخشی مراكز درمانی استفاده كنید. این خدمات توان‌بخشی شامل: روان‌ درمانی، گفتار درمانی ، فیزیوتراپی و ... است كه به شما كمك خواهد كرد روند بهبود فیزیكی و جسمی خود را تسریع كنید؛ زودترو سریع‌تر به حرفه و شغل خود بازگردید، برای فعالیت‌های روزانه و كارهای شخصی مستقل بوده و به دیگران وابسته نباشید و همچنین روحیه شاد و پر انرژی‌تری داشته باشید.
● دست سكته به چه كسانی نمی رسد؟
دوست دارید هیچگاه سكته را تجربه نكنید؟ تنها راه آن یك زندگی سالم است. زندگی سالم به این معنا نیست كه از فردا رژیم‌های غذایی دشوار و سخت بگیرید و یا در سنین بالا كه حركت و ورزش به دلیل مشكلات مفصلی و عضلانی چندان هم آسان نیست، قهرمان ورزشی شوید. زندگی سالم به معنای انتخاب‌های مناسب از میان مواد غذایی سالم و بی‌خطر و یك برنامه ورزشی و حركتی مداوم و متناسب با سطوح توانایی جسمانی شماست. همچنین باید عادت‌های نادرست زندگیتان مانند سیگار كشیدن، استرس و عصبانیت را كنار بگذارید.
● ۳ توصیه غذایی
۱) در طول روز حداقل ۵ عدد میوه و سبزی بخورید. میوه و سبزیجات به دلیل داشتن مواد آنتی‌اكسیدان مانع از تشكیل پلاك‌های آترواسكلروز و تنگی عروق و تشكیل لخته خونی و سكته می‌شوند.
۲) ماست و شیر و پنیر كم‌چرب مصرف كنید و غذاهای دارای چربی‌های اشباع مانند روغن حیوانی و گوشت قرمز را كنار بگذارید. به جای آنها از گوشت سفید مانند گوشت مرغ و ماهی كه دارای امگا‌۳ است و از دیواره عروق محافظت می‌كند، استفاده كنید.
۳) غذاها را به جای سرخ‌كردن، بپزید یا آب‌پز كنید و همچنین غذاهای كنسرو‌شده و آماده را كه چربی و نمك زیادی دارند كنار بگذارید.
● زندگی سالم
زندگی سالم به دور از استرس، اضطراب، نگرانی، عصبانیت و تمرین‌كردن آرامش و مدیتیشن به پیشگیری از سكته مغزی كمك می‌كند. با ترك سیگار و كم‌كردن وزن اضافه، شما ۲ تن از سربازان قدرتمند سكته مغزی را از پای در خواهید آورد.‌

دكترگلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت