مدیریت فناوری کشور در برخورد با نهادهای استفاده‌کننده فناوری

واحدهایی که به نحوی در مسیر فناوری واقع هستند بقرار زیر دسته‌بندی می‌شوند:
۱) کارگاهها
۲) کارخانه‌ها
۳) شرکت‌های مهندسی
۴) نهادهای متولی فناوریهای نو
۵) نهادهایی که در مرزهای دانش حرکت می‌کنند
در این مقاله تلاش شده نحوه برخورد سازمانی متولی فناوری کشور با این نهادها بطور مشروح بیان شود.
۱) کارگاهها:
کارگاهها عبارتند از واحدهای کوچکی که قادرند یک محصول خاصی را در مقیاس کم تولید کنند که تولیدات آنها معمولاً از دانش تجربی حاصل شده است و اطلاعات و دانش علمی و تخصصی در آنها جایگاهی ندارد. در این کارگاهها عموماً از ابزارآلات دستی و ماشینهای عمومی استفاده می‌شود. اطلاعات و دانش فنی موجود در این واحدها حداکثر از نوع اطلاعات و دانش فنی آشنا‌کننده است که در واقع اطلاعاتی است که موجب آگاهی کلی از ماشین‌آلات موجود می‌شود. این اطلاعات به شکل تصویرها، مدلها و بروشورهایی از ماشین‌آلات است. نیروهای انسانی تشکیل‌دهنده این واحدها معمولاً کارگر ساده و اپراتور نیمه‌ماهر است. از دیدگاه سازماندهی و مدیریت معمولاً ارتباطات فردی برقرار است و سازمان خاصی در این گونه واحدها وجود ندارد.
با توجه به توضیحات فوق‌الذکر سازمان متولی فناوری کشور نمی‌تواند اقدامات اساسی در رابطه بااین واحدها صورت دهد چرا که اساساً بافت این واحدها به گونه‌ای است که از مظاهر فناوری کشور با هماهنگی با وزارت صنایع حمایت‌های کلی و هدایت آنها در مسیر تولید نیازهای کشور را می‌تواند انجام دهد.
۲) کارخانه‌ها:
کارخانه‌ها عبارتند از واحدهای نسبتاً بزرگی که قادرند یک محصول خاصی را به صورت انبوه تولید نمایند. ابزارآلات موجود در این واحدها دستی و برقی است و ماشین‌آلات آنها عموماً ماشین‌های عمومی و تخصصی است و بعضاً در این واحدها از ماشین‌های اتوماتیک و کامپیوتری نیز استفاده می‌شود.
اطلاعات و دانش فنی این واحدها علاوه بر اطلاعات آشنا‌کننده، اطلاعات و دانش فنی از نوع توصیف‌کننده و مشخص‌کننده نیز هست.
اطلاعات توصیف‌کننده عبارتست‌ از اطلاعاتی که درک اصول اصلی نهفته و طریق استفاده از ماشین‌آلات را امکان‌پذیر می‌سازد مانند توضیحات کلی در رابطه با تجهیزات و فرآیندها.
اطلاعات مشخص‌کننده عبارتست از اطلاعاتی که انتخاب و نصب ماشین‌آلات مورد نظر و طراحی کلی کارخانه‌ را مقدور می‌سازد مانند مشخصات تجهیزات، نقشه کارخانه، مشخصات مواد اولیه، نقشه‌های مهندسی، نقشه‌های لوله‌کشی، مشخصات نصب ماشین‌آلات و …
گرچه اغلب این کارخانه‌ها واحدهای مهندسی نیز دارند ولی واحدهای مهندسی آنها صرفاً در رابطه با تولید همان محصول خاص فعالیت می‌کنند و به جز در موارد نادری قادر به تغییرات در طراحی‌های اولیه نیستند. در موارد اندکی که اینگونه کارخانه‌ها واحدهای مهندسی محصول و طراحی واقعی دارند ممکن است آنها اطلاعات از نوع بهره‌گیرانه و تفهیم‌کننده نیز داشته باشند.
اطلاعات بهره‌گیرانه عبارتست‌ از اطلاعاتی که استفاده موثر از ماشین‌آلات را مقدور می‌سازد مانند فرآیندهای استاندارد، شرح تفصیلی قرار گرفتن تجهیزات، دستورالعملهای حفاظتی، فرایند تضمین کیفیت، فرایند نگهداری از تجهیزات و یافتن نواقص.
اطلاعات تفهیم‌کننده عبارتست از اطلاعاتی که دانش و درک عمیق از طراحی و به کاراندازی ماشین‌آلات و تجهیزات را مقدور می‌سازد.
از نظر تواناییهای انسانی این واحدها علاوه بر کارگر ساده و اپراتور نیمه‌ماهر، اپراتور ماهر، تکنسین تعمیرات و مهندس تولید و بعضاً مهندسین طراح را دارا هستند..
از دیدگاه سازماندهی و مدیریت، ارتباطات در این واحدها از نوع گروهی و بخشی است اقداماتی که واحد متولی فناوری کشور در رابطه با اینگونه واحدها می‌تواند انجام دهد را می‌توان به دو بخش کلی تقسیم‌بندی کرد:
الف ـ اقداماتی که می‌توان در مرحله تاسیس و احداث این گونه واحدها انجام داد.
لازم به توضیح است که این اقدامات باید از طریق بنگاههای فناوری که تحت پوشش سازمان متولی فناوری فعالیت می‌نمایند صورت پذیرد (به دلیل گستردگی و تخصصی بودن کارها)
این بنگاهها در مرحله ارایه مجوز موافقت اصولی برای فعالیت‌های این واحدها وارد عمل شده و خط تولید بهینه و هم‌چنین دانش فنی و فرآیند مناسب کار را پیشنهاد می‌نماید و تا مرحله بهره‌برداری از واحد نظارت و کنترل خود را ادامه می‌دهد.
ب ) اقداماتی که در رابطه با واحدهای موجود می‌توان انجام داد.
ـ تغییر در خط تولید بسته به نیاز
ـ خرید ماشین‌آلات جدید با توجه به نیاز
ـ ارایه اطلاعات فنی برای تغییر در طراحی و تولید
ـ تامین کارشناس جهت کارهای خاص
۳) شرکت‌های مهندسی (شرکتهای طراحی مونتاژ و طراحی مهندسی):
شرکت‌های مهندسی عبارتند از واحدهایی که عمدتاً مدیریت نرم‌افزاری تولید را به عهده دارند و قادرند در زمیه‌های تخصصی خود هر محصولی را بسته به سفارش مشتری تولید نمایند. اینگونه واحدها عمدتاً کارگاههایی را تحت مدیریت مستقیم خود دارند و علاوه بر طراحی و مهندسی سفارش مورد نظر، تولید برخی از قطعات محصول نهایی را نیز عهده‌دار می‌باشند.
ماشین‌آلات موجود در این شرکت‌ها با توجه به نقشی که آنها مستقیماً در تولید ایفا می‌نمایند متفاوت است اطلاعات و دانش فنی موجود در این واحدها علاوه بر اطلاعات توصیف‌کننده، مشخص‌کننده، بهره‌گیرانه، تفهیم‌کننده از نوع اطلاعات تعیم‌دهنده نیز می‌باشد.
اطلاعات تعمیم‌دهنده عبارتست از اطلاعاتی که امکان بهبود در طراحی و استفاه از امکانات را فراهم می‌سازد مانند اطلاعاتی که از مهندسی معکوس و تحقیق توسعه داخلی بدست می‌آید و موجب پیدایش محصول و بهبود فرآیند می‌گردد.
از دیدگاه توانائیهای انسانی عمدتاً نیروهای این واحدها را مهندسین طراح، مهندسین بهبود و مهندسین توسعه‌دهنده تشکیل می‌دهند و از نقطه‌نظر سازماندهی و مدیریت، ارتباطات در این واحدها از نوع بخشی، صنعتی و ملی و بعضاً ارتباطات جهانی است.
از آنجائیکه ارزش افزوده‌ای که اینگوهه واحدها می‌توانند در کشور ایجاد نمایند بسیار زیاد خواهد بود و در حقیقت این واحدها عامل انبساط نظام اقتصادی از طریق تغییر در ساختار اشتغال می‌باشند تمرکز اصلی فعالیت سازمان متولی انتقال فناوری باید روی این واحدها باشد.
با توجه به ایکه مشتری اینگونه واحدها عمدتاً کارخانه‌ها می‌باشند که در قسمت قبلی مورد بررسی قرار گرفت باید از نظر قانونگذاریها و مقررات طوری عمل شود که کارخانه‌ها مشتاق به استفاده از خدمات و تولیدات واحدهای مهندسی باشند به جای اینکه قطعات مورد نیاز خود را از خارج خریداری نمایند.
حمایت‌های لازم از این واحدها در زمینه‌های مختلف اعم از نرم‌افزارهای مورد نیاز و یا نیروی انسانی خاص که در داخل کشور موجود نمی‌باشد از اقدامات دیگری است که واحد متولی فناوری کشور در رابطه با این واحدها می‌تواند انجام دهد. به هر تقدیر در صورتی که بتوان تمامی این واحدها را تحت یک سازمان مشخص از نظر توان تکنولوژیکی حمایت نمود قطعاً این واحدها قادر خواهند بود تمامی نیازهای صنعتی کشور را در آینده تامین نمایند.
۴) واحدهای متولی فناوری‌های نو:
این واحدها عبارتند از واحدهایی که به توسعه و تکامل فناوریهای نو و آینده می‌پردازند و با توجه به ماهیت کاری و عدم بازدهی کوتاه‌مدت فعالیتها قطعاً باید تحت لوای سازمانهای اجرایی کشور اداره شوند سخت‌افزارهای مورد نیاز اینگونه موسسات عمدتاً لوازم آزمایشگاهی خاص بوده و اطلاعات موجود در این واحدها عمدتاً از نوع اطلاعات روز جهان است که اینگونه اطلاعات جامع می‌تواند درباره آخرین تحولات در طراحی و بهبود عملکرد مورد استفاده قرار گیرند.
نیروهای انسانی این واحدها معمولاً از محققین و افرادی که قادرند ایده‌ها را به پدیده تبدیل نمایند تشکیل شده و ارتباطات آنها از نوع ارتباطات ملی و جهانی است.
بدیهی است واحد متولی فناوری کشور می‌تواند پیوند مناسبی بین اینگونه واحدها و واحدهای مشابه در خارج از کشور را ایجاد نماید تا اطلاعات و لوازم آزمایشگاهی مورد نظر این واحدها قابل دسترس گردد.
۵) واحدهایی که در مرزهای دانش حرکت می‌کنند:
این واحدها عبارتند از دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی که عمدتاً در رابطه با علوم محص و روشهای علمی و تقیقاتی بنیادی فعالیت می‌نمایند. اینگونه واحدها باید تحت نظام آموزش عالی کشور اداره و حمایت شوند.
واحد متولی فناوری کشور می‌تواند صرفاً معرفی واحدهای مشابه خارجی را به این موسسات انجام دهد و نقش عمده‌ای را در خصوص این واحدها ایفا نمی‌نماید.
دیاگرام زیر نمایانگر سطح درگیری واحد مدیریت فناوری کشور در نهادهای استفاده‌کننده از فناوری می‌باشد.

مهندس مهدی‌زاده

منبع : ماهنامه صنعت برق