پنجشنبه, ۱۲ مهر, ۱۴۰۳ / 3 October, 2024
مجله ویستا
سبزهایی که قهوه‌‌یی می شوند
شهرنشینی اگر چه باعث رفاه و راحتی انسانها شده است ولی گرفتاری‌هایی را نیز به دنبال داشته است.هر چه جمعیت شهرها افزون می‌شود به همان نسبت مشكلات شهری بیشتر می‌شود مشكلاتی كه بهداشت، سلامت جان و روان مردم را بطور مستقیم در معرض خطر قرار می‌دهد افزایش جمعیت از سویی موجب بروز مسائلی همچون افزایش ترافیك، افزایش كارگاه‌های كوچك و بزرگ و افزایش حجم زباله می‌شود و از سوی دیگر انهدام جنگل‌ها و درختان و فضای سبز را به منظور ایجاد واحدهای مسكونی به دنبال دارد. مسائل دسته اول باعث انواع آلودگی‌های شهری مانند آلودگی هوا، آب و صدا می‌شود. مسائل دسته دوم به تخریب محیط زیست می‌انجامد. برای همین دست زدن به اقداماتی برای حل مسائل زیست محیطی و تبدیل هر چه بهتر ساختن محیط شهری به محیطی قابل زیست برای ساكنان آن، از جمله وظایف مهم شهرداری‌هاست.
هر یك از شهرداری‌ها به شكل قانونی و عرفی به عنوان سرپرست اصلی فضاهای سبز شهری شناخته می‌شوند و به فراخور آن، سازمان و تشكیلات متناسبی ایجاد كرده‌اند. برای نمونه در شهرهای بزرگ كشور از جمله تهران، مشهد و اصفهان برای این منظور شهرداری‌ها، تشكلیلاتی تحت عنوان «سازمان پارك‌ها» و «فضای سبز» به وجود آورده‌اند. در تهران سازمان پارك‌ها و فضای سبز با توجه به اساسنامه آن سرپرست فضاهای سبز شهر تهران تعیین شده است. به لحاظ این جایگاه قانونی، وظیفه حفظ و نگهداری و توسعه فضای سبز در سطح تهران را به عهده دارد. همچنین نسبت به فضاهای سبزی كه خارج از مدیریت شهرداری تهران است مثل فضاهای سبز بیمارستان‌ها، پادگان‌ها، دانشگاهها، باغ‌ها و منازل شخصی مردم باید به شكلی خود را مسوول بداند و در جهت حفظ و نگهداری و جلوگیری از تخریب آنها عمل كند.
رشد صنعت و افزایش جمعیت در شهرها به ساخت و سازهای سودگرایانه منجر شده است. این ساخت و سازها به مسائل بهداشتی و تامین حداقل نور و هوا در مناطق متراكم شهری توجه نداشته است. ضرورت ایجاد كاربری‌های جدید شهری برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون و اسكان جمعیت سبب كاهش سهم فضاهای سبز و باغ‌های شهری شده است. مهمترین اثر فضای سبز در شهرها كاركردهای زیست محیطی آنهاست كه شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنی‌دار كرده است و با آثار سوء گسترش صنعت و كاربردی نادرست تكنولوژی مبارزه كرده و سبب افزایش كیفیت زیستی شهرها می‌شوند. وجود فضای سبز به عنوان جزیی از بافت شهرها و بخشی از خدمات شهری ضرورت دارد.
برای همین نمی‌تواند جدا از نیازهای جامعه شهری باشد از این رو فضای سبز باید از نظر كمی و كیفی با حجم فیزیكی شهر(ساختمان‌ها، خیابان‌ها و جاده‌ها) و نیازهای جامعه (از لحاظ روانی، گذران اوقات فراغت و نیازهای بهداشتی) با توجه به شرایط اكولوژیكی شهر و روند گستردگی آتی آن ساخته شود. بدین ترتیب به عنوان فضای سبز فعال بازدهی زیست محیطی مستمری دارد. شهر سیستم زنده و پویایی است كه پارك‌ها جزیی از آن هستند. پارك‌ها در كاهش تراكم شهری، ایجاد مسیرهای هدایتی، تكمیل و بهبود كاردكرد تاسیسات آموزشی، فرهنگی، مسكونی و ذخیره زمین برای گسترش آینده شهر باارزش هستند. فضای سبز در شكل درختی به دلیل گسترش سطح برگی خود نسبت به سایر اشكال گیاهی می‌تواند از راه تعریق سبب افزایش رطوبت نسبی و لطافت هوا شود. عمل تعریق درختان با جذب كالری همراه است. برای همین نواری از گیاهان به پهنای ۵۰ تا ۱۰۰ متر گرما را سه تا چهار درجه نسبت به مركز شهر كاهش می‌دهد.
در عین حال ۵۰ درصد بر رطوبت هوا می‌افزاید تفاوت دمایی كه از این راه حاصل می‌شود موجب كاهش اندكی در فشار هوا می‌شود. كاهش در فشار هوا بادهایی به سرعت ۱۲ كیلومتر در ساعت را پدید می‌آورد. همین بادها كافی است تا هوای یك شهر بزرگ را در ظرف یك ساعت بطور كامل عوض و پاكیزه سازند. درختان در كاهش میزان سرب بویژه در حاشیه جاده‌ها و شاهراهها نقش موثری دارند. مقایسه تطبیق درختان با سایر اشكال گیاهی مانند گیاهان علفی و گیاهان زراعی نشان می‌دهد كه درختان ۱۰ تا ۲۰ برابر گیاهان علفی و دو برابر گیاهان زراعی توان سرب‌گیری دارند.
نقش برگ، شاخه و حتی تنه درختان در مناطق پرترافیك شهرهای انبوه و شاهراهها در جذب میزان سرب هوای ناشی از اگزوز ماشین‌ها بسیار اهمیت دارد. هدف اصلی در طراحی فضای سبز دستیابی به آثار اجتماعی و روانی آن در هر چه نزدیك‌تر كردن انسان و طبیعت به یكدیگر است. استفاده عملی از گیاهان را به چهار دسته كلی می‌توان تقسیم كرد: (كابرد گیاهان در معماری)، عناصر معماری، تقسیم فضا، كنترل و ایجاد محوطه‌های خصوصی. (كاربرد مهندسی گیاهان)، كنترل و تثبیت خاك، كنترل صدا، پاكیزه‌سازی هوا، كنترل ترافیك، كنترل انعكاس و نورهای مزاحم. (كابرد گیاهان برای كنترل شرایط اقلیم)، كنترل اشعه نور خورشید، كنترل باد، كنترل باران و كنترل درجه حرارت و (كاربرد زیبایی گیاهان).
فضاهای سبز اشكال گوناگون دارند و بنا به كاربرد آنها به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. یكی فضاهای سبز برون‌شهری كه این نوع فضاهای سبز از سویی نقش مهاركننده رشد بی‌رویه شهر را دارند و بازدهی اكولوژیك زیست‌محیطی‌شان، شامل كل محیط زیست شهری می‌شود و دیگری فضاهای سبز درون شهری، این فضاها كه بیشتر به شكل پارك احداث می‌شوند از دیدگاه شهرسازی به زیبایی محیط زیست شهری می‌افزایند و از نظر حفاظت محیط‌زیست، پیرامون خود را از بازدهی‌های اكولوژیك بهره‌مند می‌سازند. این نوع فضاها اگر درست طراحی شوند قادرند خدمات تفرجگاهی اجتماعی ارایه كنند. اما از جمله فضاهای سبز برون شهری كه بسیار حایز اهمیت است، می‌توان به پارك‌های ملی اشاره كرد؛ این نوع پارك‌ها بسیار گسترده و بزرگ هستند.
آنها بطور طبیعی و دست‌نخورده، نگهداری می‌شوند. این پارك‌ها در محدوده خود، دارای رودخانه‌ها،آبشارها، كوه‌ها، حیوانات وحشی، محل‌های تاریخی مهم و خطوط ساحلی و غیره هستند. پارك‌های ملی قابلیت دسترسی تعدادی از شهرها را دارند. «رسالت اصلی اداره و ایجاد یك پارك ملی، اداره منظم، حفاظت موثر منابع طبیعی، استفاده علمی و آموزش مردم و تفرج است.»
آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مصوب ۳/۱۲/۱۳۵۴) این تعاریف را درباره پارك ملی ارایه می‌دهد: ماده ۲ پارك ملی به محدوده‌یی از منابع طبیعی كشور اعم از جنگل و مرتع و بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و كوهستان اطلاق می‌شود كه نمایانگر نمونه‌های برجسته‌یی از مظاهر طبیعی ایران هستند.
به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تكثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی‌ها در شرایط كاملا طبیعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد. استاندارد، بیانگر وضعیتی بهینه است كه در نظریه‌ها و سلیقه‌های گوناگون دخالت دارد. استاندارد فضاهای باز و سبز، دارای بعد اجتماعی، رفاهی و تكنیكی است كه با توجه به مكان و موقعیت اقلیمی و فرهنگی خاص ساكنان محل مورد نظر و نیازها و ارزش‌های آنان، فراهم می‌شود و ابعاد خاص خود را می‌طلبد. با این شرایط نمی‌توان برای سراسر ایران، سطح یا حجم «استاندارد» واحدی را برای ایجاد فضای سبز ارایه كرد. برای همین،اطلاع از استاندارهای فضای سبز را می‌توانیم به منظور یك سطح هدایتگر فعالیت و خط‌مشی‌ها به شمار آوریم. در همین راستا، بر پایه مطالعات و بررسی‌های وزارت مسكن و شهرسازی، سرانه متعارف و قابل قبول فضاهای سبز شهری در شهرهای ایران بین ۷ تا ۱۲ مترمربع است كه در مقایسه با شاخص تعیین شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد (۲۰ تا ۲۵ مترمربع برای هر نفر)، رقم كمتری است. در مجموع، آنچه كه از دیدگاه محیط اجتماعی در ارتباط با فضای سبز شهری اهمیت دارد، میزان فضای سبز عمومی است؛ یعنی فضای سبزی كه رفت و آمد عموم در آنها بدون مانع باشد .
بحث سرانه‌های فضای سبز را تنها می‌توان در ارتباط با فضاهای سبز عمومی مطرح كرد؛ زیرا فضاهای سبز خصوصی و فضاهای سبز نیمه عمومی (فضاهای سبز بیمارستان‌ها، آموزشگاه‌ها و ...) هر چند در بازدهی اكولوژیكی فضای سبز نقش موثری را ایفا می‌كنند؛ اما بنا بر ماهیتشان فاقد بازدهی اجتماعی نیستند. هر یك از پارك‌های شهری باید از چهار سو به شبكه ارتباطی دسترسی داشته باشد؛ تا از این راه امكان جذب جمعیت بیشتر فراهم شود و بر امكان نظارت اجتماعی و امنیت پارك افزوده شود. در عین حال امكان «بهره‌برداری دیداری» از جلوه‌های زیبای پارك برای رهگذران از چهار سو فراهم است. افزون بر اینها، جانمایی و مكان‌یابی فضاهای سبز عمومی متناسب با بررسی مطلوبیت زمین از نظر آب و خاك است. چرا كه غفلت از این موضوع، سبب افزایش هزینه‌ها و مانع از نیل به اهداف توسعه برنامه‌های فضاهای سبز خواهد شد. همانطور كه در تبیین وظیفه و جایگاه قانونی شهرداری‌های ایران در توسعه و بهسازی و نگهداری فضای سبز مطرح شد، به موجب اصل ۵۰ قانون اساسی: «در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست كه نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود.
از این رو، فعالیتهای اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی‌های محیط زیست یا تخریب جبران‌ناپذیر آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.» گیاهان بخاطر اندازه، رنگ و تغییرات فصلی از مهمترین عوامل مریی زنده و طبیعی بافت شهرها به شمار می‌آیند و نقش حیاتی آنها در فضاسازی و معماری شهرها غیرقابل تردید است.
احمد سعیدنیا استاد دانشگاه تهران
منبع : روزنامه اعتماد
وایرال شده در شبکه‌های اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست