دندان دوتایی ثنایای پیشین فک بالا: معرفی یک مورد

● مقدمه
فیوژن وژمینیشن آنومالی‌های تکاملی بافت سخت دندان می‌باشند. فیوژن به صورت به هم پیوستن دوجوانه دندانی در حال تکامل که منجر به ایجاد یک دندان منفرد بزرگ می‌گردد، تعریف می‌شود.(۱)، شیوع فیوژن کمتر از ۱% می‌باشد (۲)و اعتقاد براین است که نیرو یا فشار فیزیکی سبب تماس دندانهای در حال تکامل می‌گردد. ژمینیشن به صورت تلاش برای تشکیل دو دندان از یک عضو مینایی تعریف می‌شود. شیوع آن ۴۷/۰%، بدون تمایل به جنس خاص می‌باشد.(۱-۳)
شاخصهای قطعی برای افتراق بین فیوژن وژمینیشن وجود ندارد ولی مواردی همچون مورفولوژی، آناتومی، موقعیت در فک و تعداد دندانها برای تشخیص فیوژن وژمینیشن استفاده شده‌اند.
با توجه به فقدان شاخصهای قطعی تشخیص و ناتوانی در تعیین روند تکاملی مختل شده در بعضی موارد، لغت "دندان دوتایی" (Double teeth) به جای نامهای اتیولوژیکال فوق پیشنهاد شده است.(۳)
درمان توصیه شده برای "دندان دوتایی" در مقالات مختلف گزارش شده است که در اغلب موارد مشتمل بر چندین درمان، شامل درمان اندودنتیک، جراحی، ترمیم و ارتودنسی، برحسب مورد می باشد.(۴-۵)، لذا هدف از مطالعه، ارائه یک مورد کمیاب دندان دوتایی ثنایای پیشین و درمانهای انجام شده جهت تصحیح آن می‌باشد.
● معرفی مورد
یک پسر بچه ده ساله از بخش بیماریهای دهان و دندان دانشکده دندانپزشکی مشهد برای ارزیابی به بخش اندودنتیک ارجاع داده شد. شکایت اصلی بیمار، ظاهر نازیبای دندان بود. بیمار از نظر تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی مشکلی نداشت. همچنین تاریخچه ضربه به دندانها و فک نیز وجود نداشت. معاینه داخل دهانی، دندان ثنایایی مرکزی چپ ماگزیلاری با تاجی بزرگتر از دندان مشابه سمت را نشان داد که به علت کمبود فضا این دندان به سمت لبیال و دندان ثنایای کناری چپ ماگزیلاری به سمت پالاتال رانده شده بود. شمارش دندانی طبیعی بوده و هیچ دندان غایبی وجود نداشت. آزمایشات حیاتی برای دندان انجام شد که در محدوده طبیعی بود و هیچ حساسیت به دق و لمس وجود نداشت. حرکت دندان نیز در محدوده طبیعی بود. در معاینه رادیوگرافی دو ریشه مشخص و مستقل و یک تاج مشترک بزرگ و دو کانال ریشه مجزا مشاهده شد.
به علت اینکه نمای کلینیک تاج دندان و شمارش دندانی این وضعیت را به عنوان ژمینیشن و تعداد ریشه‌ها و کانال‌های ریشه مجزا آن را به عنوان فیوژن مطرح می کرد، در این حالت نیز ترجیح داده شد از لغت "دندان دوتایی" استفاده شود.
با توجه به ارتباط بین فضاهای پالپ در ناحیه تاج، تصمیم به درمان اندودنتیک هر دو ریشه دندان گرفته شد تا در زمان جراحی جدا کردن دندان بسته به موقعیت و وضعیت پریودنتال ریشه‌ها، ریشه مطلوبتر نگهداری شود.با قرار دادن کلمپ و رابردم بر روی دندان مورد نظر، دو حفره دسترسی در سطح لینگوال تاج با توجه به موقعیت پالپ در هریک از ریشه ها، تهیه شد. پس از تهیه حفره دسترسی، محل ارتباط دو پالپ چمبر کاملا مشخص گردید.
درمان اندودنتیک معمـول با استـفاده از گوتاپـرکا و سـیلر(AH Plus, Densply, Detry, Germany) برای هر دو ریشه انجام شد و حفره دسترسی با استفاده از پانسمان کاویت سیل گردید.
دو هفته بعد بیمار جهت انجام جراحی پریودنتال آماده گردید. به این منظور فلپ موکوپریوستئال در ناحیه دندان مورد نظر تهیه شد. با توجه به موقعیت ریشه و نیز طول ریشه در رادیوگرافی تصمیم به خارج کردن ریشه مزیالی و تاج مرتبط با آن گرفته شد. با استفاده از فرز فیشور جراحی تاج دندان تا محل اتصال ریشه ها که حدود دو میلی متر زیر CEJ بود، قطع گردید که به این منظور مقداری از استخوان سطح پالاتال نیز با فرز جراحی برداشته شد. پس از اطمینان از جدا شدن کامل تاج و دو ریشه از یکدیگر، تاج ریشه مزیالی با استفاده از الواتور خارج گردید. در نهایت کانتور استخوانی تصحیح شده و لبه های تیز استخوان صاف گردید و فلپ در محل خود بخیه شد. پس از بهبود ناحیه جراحی، ترمیم و تصحیح شکل تاج دندان صورت گرفت و پلاک ارتودنسی جهت وارد کردن این دندان به داخل قوس فکی به بیمار تحویل داده شد.
در کنترل شش ماهه بیمار دندان ثنایای مرکزی سمت چپ به داخل قوس دندان آمده و مشکل پریودنتال وجود نداشت و عمق پروبینگ در محدوده طبیعی بود. همچنین دندان ثنایای کناری سمت چپ از وضعیت کراس بایت خارج شده بود.
● بحث
فیوژن به پیوستن جوانه های دندانی به یکدیگر طی ادنتوژنز اطلاق می شود که شامل مینا و یا عاج می باشد. همچنین پالپ نیز می تواند اتصال یابد.(۶) دندانهای فیوز شده تمایل دارند که دو فضای پالپ داشته باشند. همچنین در فیوژن به علت به هم پیوستن دو دندان، از شمارش دندانی کاسته می‌شود. (هیپودنشیا) مگر اینکه فیوژن با یک دندان اضافی اتفاق افتاده باشد، که در این صورت شمارش دندانی طبیعی است. (۳)، دندان اضافی یا Supernumerary در نتیجه پرولیفراسیون مداوم دنتال لامینا اولیه یا ثانویه برای تشکیل یک جوانه دندان سوم ایجاد می‌شود. شایعترین دندان اضافی مزیودنس می‌باشد که بین ثنایاهای مرکزی ماگزیلا قرار دارد و معمولا تاج آن به صورت مخروطی شکل می‌باشد و ریشه کوتاه دارد.(۷)
در مورد گزارش شده با توجه به وجود دو ریشه و کانال ریشه مجزا و عدم تغییر در شمارش دندانی می توان فیوژن یک دندان دائمی با یک مزیودنس را در نظر گرفت، که البته با توجه به مورفولوژی تاج دندان که نمای ژمینیشن را داراست و نمای مخروطی شکل تاج دندان مزیودنس را نشان نمی‌دهد و همچنین شمارش دندانی که طبیعی است، بهتر است از لفظ فیوژن استفاده نشود. از نظر کلنیکی، افتراق بین فیوژن وژمینیشن بخصوص اگر یک دندان اضافی موجود باشد، مشکل است. به همین دلیل استفاده از اصطلاح "دندان دوتایی" بجای نامهای اتیولوژیکال پیشنهاد شده است. با توجه به اینکه افتراق بین فیوژن وژمینیشن نیز بر طرح درمان کلینیکی تاثیری مهمی نخواهد داشت.
به علت شکل غیرنرمال تاج، اندازه ریشه، مشکلات زیبایی و پریودنتال و همچنین ملاحظات اندودنتیک، دندانهای دوتایی معمولاً نیاز به درمانهای چندگانه دارند.(۴-۵)، در مورد ارائه شده نیز درمان اندودنتیک به علت ارتباط بین فضاهای پالپ، درمان جراحی پریودنتال جهت قطع تاج و خارج کردن یک ریشه، درمان ترمیمی و زیبایی برای ترمیم تاج دندان و درمان ارتودنسی برای قرار گرفتن دندان در قوس دندانی انجام گرفت.

دكتر جمیله قدوسی
دانشیار گروه آموزشی اندودنتیكس دانشكده و مركز تحقیقات دندانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی مشهد.
دكتر آرمیتا روحانی
اندودنتیست.
REFERENCES
۱.Kim E, Jou YT. A supernumerary tooth fused to the facial surface of a maxillary permanent central incisor. J Endod. ۲۰۰۰ Jan; ۲۶(۱): ۴۵-۸.
۲.Conte M, Lombardi P, Linfant J. A supernumerary tooth fused to the distal surface of a mandibular third molar. JNJ Dent Assoc. ۲۰۰۲ Winter-Spring; ۷۳(۱-۲): ۸-۹.
۳.Schuurs AH, Van Loveren C. Double teeth, review of the literature. ASDC J Dent Child. ۲۰۰۰ Sep-Oct; ۶۷(۵): ۳۱۳-۲۵.
۴.Peirano A, Zmener O. Endodontic management of mandibular lateral incisor fused with supernumerary teeth. Endo Dent Traumatol. ۱۹۹۵ Sep;۱۱(۴):۱۹۶-۸.
۵.Spatafore CM. Endodontic treatment of fused teeth. J Endo. ۱۹۹۲ Dec;۱۸(۱۲):۶۲۸-۳۱.
۶.Buenviage TM, Rapp R. Dental anomalies in children. J Dent Child. ۱۹۸۴ Jan-Feb;۵۱(۱):۴۲-۶.
۷.O&#۰۳۹;Reilly PM. A structural and ultrastructural study of a fused tooth. J Endod. ۱۹۸۹ Sep;۱۵(۹):۴۴۲-۶.

منبع : جامعه اسلامی دندانپزشکان ایران