سوغات ننه سرما...

زمستان فصل بارش و بركت است، حتی میوه‌هایش هم مواظب‌اند كه كسی سرما نخورد!
این روزها، تكنولوژی، روز و شب را با هم یكی كرده، چه برسد به میوه‌های زمستانی و تابستانی. حالا دیگر انبارد اری آن‌قدر پیشرفت كرده است كه نبض بازار، دست انباردارهاست.
به همین دلیل، بعضی مغازه‌های میوه‌فروشی، در تمام طول سال، دكورشان فرق نمی‌كند. از هندوانهٔ تابستانی و میوه‌های نوبر بهاری دارند تا انار دانه دانهٔ پاییزی و بالهنگ و بِه زمستانی. اما هر چه باشد، زمستان و سرمایش، ذائقهٔ خوراك مردم را كه عوض می‌كند!
مردم، این روزها به شدت دنبال ویتامین‌C، پنی‌سیلین خوراكی (شلغم)، لبوی گرم و خلاصه هر چیزی كه وسط این سرما فاز بدهد، می‌گردند.
خلاصه، زمستان همیشه میوه‌های خاص خودش را دارد. یك گروه از آن‌ها هم، از قدیم بر همه‌شان سلطنت می‌كرده‌اند! «مركبات».
خریدن، نگهداری و مصرف درست و به موقع این میوه‌ها، به همین سادگی نیست. سبك و سیاق خودشان را دارند، میوه‌های ننه سرما.
● میوه‌ها هم میدان دارند
چطور خرید خوبی از میدان‌های میوه و تره‌بار داشته باشیم؟میدان‌های میوه و تره‌بار شهرداری، آخر از تولید به مصرف است. واردش كه می‌شوی، درست مثل بازار مكاره‌ای است كه همه چیز می‌شود پیدا كرد. منتها فرقش با آن بازارها این است كه هم در و پیكر درست و حسابی دارد، هم مدیریت و قیمت مشخص. منتها خرید كردن از این بازارها همین‌طور بی‌حساب و كتاب ممكن است به‌صرفه نباشد. راه و چاه دارد.
● كی بریم تره‌بار؟
عصرها، بدترین زمانی است كه می‌شود برای خرید از این بازارها انتخاب كرد. آن قدر شلوغ است كه تا به خودتان می‌آیید، متوجه می‌شوید مثلا برای ۲ كیلو پیاز فقط ۲۰ دقیقه داخل صف مانده‌اید. این موقع، همهٔ آن‌هایی كه از سر كار برگشته‌اند، می‌آیند برای خرید. غیر از این، توی این بازار هم، سحرخیزها كامروا هستند. میوه‌های خوب و نوبر، معمولا صبح‌ها تمام می‌شود.
اگر هم زیاد سحرخیز نیستید، حدود ساعت ۱۱صبح تا ۳بعدازظهر، وقت خوبی برای این كار است. یادتان هم باشد میدان‌های تره‌بار، زمستان از ۸ صبح تا ۷ بعدازظهر باز هستند.
در نظر داشته باشید میدان میوه و تره‌بار، بقالی سر كوچه نیست كه هر روز راه بیفتید و برای یك عدد پفك بروید آن‌جا. تعریف این بازارها مثل فروشگاه‌های زنجیره‌ای، برای خریدهای عمده و متنوع است. باید برنامه‌ریزی كنید و خریدهای هفتگی انجام دهید. همیشه یك برگهٔ اقلام مورد نیاز باید كنار دست خانم خانه باشد.
لیست كه پر شد، یك یا دو نفری باید راه بیفتند بروند میدان تره بار. این‌طوری، صرفه‌جویی خرید از میدان میوه، بیشتر به چشم می‌آید.
● چی بخریم؟
بعضی مواد غذایی و جنس‌هایی كه این‌جا پیدا می‌شود، با همین قیمت و كیفیت، همه جا هست. بی دلیل، بارتان را سنگین نكنید.
اگر هم برای میهمانی خرید می‌كنید و میهمانی جمع‌وجور است، خرید از مغازه‌ها گزینهٔ بهتری می‌تواند باشد. خیلی تفاوت هزینه زیاد نمی‌شود، لااقل خیالتان از همان چهار تا سیبی كه خریده‌اید، راحت است.
بعضی میوه‌ها مثل هندوانه و دیگر صیفی‌جات، طوری نیستند كه زود خراب شوند. به همین دلیل، معمولا جنس‌های مشابه، در مغازه و تره‌بار كیفیت مشابهی دارند. اما بعضی میوه‌ها مثل سیب، گلابی، گیلاس و... زود خراب می‌شوند یا از شكل و قیافه می‌افتند. در خرید دسته دوم، دقت و وسواس بیشتری داشته باشید.
● چطور بخریم؟
این‌جا مثل یك نمایشگاه است. پس همان دم در كه به اولین غرفه رسیدید، شروع نكنید به خرید. اول همهٔ غرفه‌ها را چرخی بزنید و از نظر خلوتی، اخلاق فروشنده و مهم‌تر از آن‌ها كیفیت میوه‌ها، بررسی كنید.
غرفه‌های میدان، چند دسته‌اند. میوه، سبزیجات، لبنیات، گوشت و.... اول تكلیفتان را مشخص كنید كه موضوع خرید امروز چیست. ابتدا غرفه‌ای را انتخاب كنید كه كمترین خرید را دارید. چون اگر از اولین غرفه با چهار پنج تا پلاستیك، در حالی كه در مجموع ۲۰ كیلو سنگین شده‌اید، بیرون بیایید، ادامهٔ خرید سخت می‌شود.
اصولا خرید هفتگی از تره‌بار، می‌طلبد دو نفری بروید. یكی انبارداری كند، یكی هم كالاها را خریداری و ترخیص كند. این‌طوری، هم می‌شود كامل خرید كرد، هم خرید اول، آخری نمی‌شود، چون كسی از كت و كول نمی‌افتد.
یك نكته را هم یادتان باشد. فروشنده‌های این غرفه‌ها، به دلیل شغلشان، دستشان ترازوست. منتها چون حسابی ورزشكارند، ۴ كیلو برایشان ۲ كیلو هم نمی‌شود. به خاطر همین، پلاستیك شما كه قرار است مثلا یك كیلو خیار داشته باشد، همیشه از ۳ كیلو بالا می‌زند. ربع كیلو بخواهید تا یك كیلو به‌تان بدهند.
● چند نكته كوچك در میدان تره‌بار
دنیا برای خودش نظم مشخصی دارد. حكمتی دارد كه مثلا زردآلو باید اوایل تابستان ثمر بیاید، پرتقال اواخر پاییز.
میوه‌های زمستانی، حكم مسكّن و واكسن بیماری‌های فصل سرما را دارند و بدن را در برابر سرما مقاوم می‌كنند. انگار كه ننه سرما برای مبارزه‌ای عادلانه، این میوه‌ها را فرستاده باشد!
▪ درهم است
این‌طور مواقع، بیخودی بحث نكنید. قانون حاكم بر میدان‌های تره‌بار، درهم بودن میوه‌هاست. این واقعا قانون آن‌جاست. نمی‌خواهید، نروید.
▪ یك تذكر بی‌ربط
دست‌آخر هم این‌كه اگر طلبهٔ شیر یارانه‌ای هستید، معمولا هر روز در دو نوبت، كامیون شیر به میدان می‌آید. ساعت آمدنش را نشان كنید و یك ساعت زودتر بروید، چون حسابی صف درست می‌شود. البته بعضی وقت‌ها زیاد شلوغ نیست. به هر نفر، حداقل سه پاكت شیر می‌دهند.
▪ فقیر و غنی... كیلو چند؟
این‌كه كی از مغازه خرید می‌كند كی از میدان تره‌بار، یك طورهایی ملاك تمیز دادن فقیر و غنی است. باور نمی‌كنید، قیمت‌های مغازه و میدان را مقایسه كنید. می‌دانید كه در تره‌بار، میوه درهم است، دیگر...
● میوه رمز بقای انسان و گیاه!
گیاهان برای پخش‌کردن بذرهایشان، از میوه استفاده می‌کنند. برخی گیاهان مانند افرای چناری، میوه خشك خاردار یا چرمی دارند كه به وسیله باد پراكنده می‌شود. اما میوه‌های آبدار و گوشتی را ما و حیوانات با علاقه فراوان می‌خوریم و پس از خوردن میوه، بذر آن را در جایی دورتر از گیاه روی زمین می‌اندازیم.
معمولا مزهٔ میوه پیش از رسیده شدن بذرها خیلی بد است. ارتباط گیاه با آن‌هایی كه میوه‌هایش را می‌خورند، كاملا دوطرفه است. گیاه یك وعده غذای خوب تقدیم می‌كند و در عوض، انتظار دارد کاری کنیم که نسلش منقرض نشود!
● توی قوطی میوه فروش چی هست؟
وقتی میوه‌فروشی می‌روید، یادتان باشد دارید از یک داروخانه یا لااقل عطاری خرید می­کنید. اگر اهل تغذیهٔ اصولی باشید، دانستن ویتامین و مواد مفید معدنی میوه‌هایی که این روزها در مغازه‌ها پیدا می شوند، به کارتان می آید.
▪ موز: ویتامین ب۶، اسید فولیک، پتاسیم، منیزیم، پتاسیم، نیاسین
▪ سیب: بیوتین، آهن، پتاسیم
▪ آناناس: ویتامین‌ث، منیزیم، پتاسیم
▪ کیوی: پتاسیم، منیزیم، پتاسیم، آهن، فسفر، کلسیم، ویتامین‌های‌ كا و ث
▪ نارنگی: منیزیم، کلسیم، پتاسیم، ویتامین‌ث
▪ انبه: منیزیم، پتاسیم، اسید فولیک، بیوتین، ویتامین‌های ث و آ
▪ پرتقال: اسید فولیک، بیوتین، ویتامین ب۱ و ث، منیزیم، كلسیم، پتاسیم، فسفر
▪ لیمو: اسید فولیک، ویتامین ث، منیزیم، پتاسیم
● میوه‌هایی برای تمام فصول
هیچ میوه‌ای به اندازه میوهٔ تازه، مفید و دارای ارزش غذایی نیست. با این حال، بعضی میوه‌ها را می‌شود با كمترین آسیب بر ارزش غذایی آن‌ها انبار و ذخیره كرد. مثلا سیب یكی از بهترین موارد برای انبار كردن است. انواع دیررس سیب را می‌توان تا یك سال در انبار نگه داشت.
این سیب‌ها بعد از چیده شدن، آمادهٔ خوردن نیستند و در مدت انبارداری به تدریج نشاسته و اسیدهای موجود در میوه به قند تبدیل می‌شود و میوه طی چند هفته یا چند ماه به اصطلاح می‌رسد.
بعضی از گلابی‌ها را هم می‌شود تا چند ماه انبار كرد، البته نه به اندازهٔ سیب. گلابی زودتر رسیده می‌شود و اگر به موقع مصرف نشود، لك‌لکی می‌شود و پوسیدگی پیدا می‌کند.
كیوی هم میوهٔ مطلوب انباردارهاست و می‌توان در انبارهای سرد تا چند ماه، آن را نگه داشت.
كیوی‌های سفت را می‌توان هشت هفته در اتاقی با دمای معمولی نگهداری كرد. میوه‌های كاملا رسیده نیز به مدت یك هفته در یخچال باقی می‌مانند. اما میوه‌های نارس را می‌توان در دمای پایین، خیلی بیشتر از این‌ها نگه داشت. تزریق گاز CO۲ عمر انبارداری کیوی را به ۱۲ ماه هم می‌رساند.
انگور جزء میوه‌های حساس است و باید در نگهداری‌اش دقت زیادی كرد. با تمام این‌ها پیشرفت انبارداری باعث شده بتوان میوه‌های گوشتی و آبدار انگور را در دمای ۳۱ درجه فارنهایت و رطوبت ۹۵ درصد به مدت سه تا شش ماه بسته به نوع آن، همان‌طور تازه نگه داشت.
● آن‌چه خوبان همه دارند این‌ها تنهایی دارند!
از پوست مرکبات، اسانس‌های معطری می‌گیرند كه ضدعفونی‌كننده است و در ساختن ادكلن و مرهم‌های ضد زخم به كار می‌آید. از پوست خارجی این میوه‌ها، ترشی‌ و مربا هم می‌شود درست کرد. پوستشان را اگر كنار منقل یا بخاری بگذارید، محیط خانه را معطر می‌کنند.
تلخی بعضی از آن‌ها مثل ترنج و دارابی مربوط به یك مادهٔ مؤثر است كه اشتها را باز می‌كند.
رب نارنج كه در اثر جوشاندن و غلیظ كردن آب نارنج به‌دست می‌آید، نه تنها یك چاشنی خوب برای ترش كردن غذاها است ، بلكه یك مرهم ضد زخم، ضد انگل و ضد میكروب هم هست.
برای از بین بردن چربی پوست و موها هم می‌توانید از رب یا آب‌میوه مرکبات استفاده کنید.
برای پاك كردن لكه‌های قرمز و سیاه كه روی پوست و صورت و بدن به ‌وجود می‌آید، به رب نارنج، نمك زده و روی آن‌ها بمالید و بگذارید تا خوب خشك شود.
برای نرم كردن دست و صورت و از بین بردن گوشت‌های زیادی، سراغ رب نارنج و بدل آن لیمو بروید. برای از بین بردن زگیل باید نوع ترش این میوه‌ها را با پوست و هسته در سركه خیساند و آن‌ را له كرد و روی زگیل گذاشت.
اگر با خوردن مرکبات، احساس ناراحتی در معده كردید یا مبتلا به دل درد و درد پهلو شدید، کمی صبر کنید. داشتن مواد رادیواكتیو در این میوه‌ها، امراض خفته را بیدار می‌كند.
برای معالجه گواتر سمی و كوچك كردن غده آن، بهترین وسیله ضماد كوبیدهٔ پوست پرتقال و لیمو است .▪ سالاد میوه‌های زمستانی
سالاد یعنی همه چیز با هم و در کنار هم. یک شام زمستانی را در کنار هم و با میوه‌هایی که در این فصل پیدا می‌شود، می‌توان دلپذیرتر کرد. موافق نیستید؟
ـ مواد لازم
۱) یك فنجان مغز پرتقال
۲) یك فنجان انگورهسته گرفته
۳) یك فنجان مغز نارنگی
۴) یك فنجان سیب پوست گرفته ورقه شده
۵) یك فنجان موز حلقه شده
۶) ۲ عدد كیوی پوست گرفته شده
۷) یك فنجان خامه آماده شده
۸) ۲ قاشق سوپ‌خوری آبلیمو
ـ طرز تهیه
آبلیمو را در ظرف سالاد بریزید. سیب ورقه شده را با آن مخلوط كنید. بعد به جز كیوی، بقیهٔ میوه‌ها را اضافه كنید. میوه‌ها را به آرامی مخلوط كنید و بعد خامه را در
قیف با ماسورهٔ كنگره‌دار روی سالاد به صورت شكوفه تزئین كنید. حالا كیوی‌ها را چهار قاچ كنید و روی سالاد را با آن تزئین كنید. تا می‌توانید، سلیقه به خرج بدهید. سالاد میوه هنوز از آن چیزهایی نیست كه لوس و تكراری شده باشد.
▪ تو سرخ
میوه پوست کلفت تو سرخ در شمال ایران به عمل می‌آید. نوعی میوهٔ مركب است که طرفداران زیادی ندارد. در خوزستان درخت این میوه به «حسینقلی خانی» معروف است. در تهران هم به آن گریپ فروت می‌گویند. خوردن آب آن اشتهاآور است و برای تقویت معده و قلب به كار می‌رود. این میوه، راست کار آن‌هاست که دائم فشارشان بالا می‌زند. گریپ فروت، تقریبا ۴هزارسال پیش در مالزی كاشته شد، ولی تا قرن ۱۶ ناشناخته بود؛ تا این‌كه اسپانیایی‌ها آن را به همه‌جای دنیا بردند.
▪ لیمو ترش
نزدیک به ۴۰۰ سال پیش از تولد مسیح، تئو فراست از لیمو سخن گفت. اما تنها در قرن چهارم میلادی، هنگامی که جنگجویان مسیحی در جنگ‌های صلیبی به فلسطین رسیدند، لیمو را دیدند که در باغ‌های آن سرزمین کشت شده بود. در آن زمان، این داستان بر سر زبان‌ها بود که دو نفر به خاطر جرمی که مرتکب شده بودند، از طرف دادگاه به مرگ با نیش افعی محکوم شدند. زنی به آن‌ها رحم کرد و چند لیمو به آن‌ها داد. آن‌ها با خوردن لیمو از نیش افعی‌ها مصون ماندند و زهر در آنان اثر نکرد.
ابن سینا پزشک معروف ایرانی، آب لیمو را بهترین دارو برای تشنجات ناشی از تب می‌دانست و یرقان را هم با لیمو معالجه می‌کرد.
▪ باب بارتو
در بلوچستان معروف به باب بارتو است. نوعی میوه از خانوادهٔ مركبات است كه هسته‌اش، لعاب زیادی مثل تخم كتان دارد و برای نرم كردن سینه بسیار مفید است.
▪ بالهنگ
بیشتر شهرتش به خاطر مربای خوشمزه‌ای است که با پوست کلفت آن درست می‌کنند. این یکی هم ۷۰ درصدش پوست است!
▪ نارنگی
انواع و اقسام شیرین و ترش و بزرگ و كوچك دارد. علاوه بر عناصر مفیدی كه همه مرکبات دارند، مقداری هم كلر و برم دارد که در لطیف كردن پوست دست و صورت به کار می‌آید. نوع شیرین اش در تسكین اعصاب اثر دارد.
▪ كیوی
استرس، مواد مضر و كمبود خواب، روی بدن انسان اثر می‌گذارند. هر كس كه می‌خواهد به این وضع گرفتار نشود، باید در طول روز، كیوی بخورد. كیوی از تب، ناراحتی‌های معده و روده، بی‌حالی و خستگی، سرفه‌های شدید و سرماخوردگی كه در اثر وجود باكتری‌ها بروز می‌كند، جلوگیری و سیستم حفاظتی بدن را تقویت می‌كند .
كیوی آنزیم‌هایی دارد كه پروتئین‌ها را تجزیه می‌كنند. اگر كیوی را بعد از غذاهای گوشتی و لبنی بخورید، اثر آن تقویت می‌شود و عمل هضم غذاهای سنگین در معده و روده را آسان‌تر می‌كند. اما اگر کیوی نارسِ مثل سنگ به پُست‌تان خورد، کافی است یک دانه سیب داخل جعبه‌شان بگذارید. در عرض چند ساعت، دلشان نرم‌نرم می‌شود. حکمتش چیست نمی‌دانیم!
▪ لبو
میوه که نیست، اما چون این روزها طرفدار داغ زیاد دارد، این‌جا راهش داده‌ایم. بیشتر به عنوان یک سبزی سالادی شهرت دارد.خاصیت تصفیه‌کنندگی دارد.نوشیدن آب چغندر، باعث تحریک کبد، کلیه‌ها، صفرا و روده شده و در تقویت فعالیت سیستم گوارشی، بسیار مفید است.
در طب چینی از چغندر برای بهبود عملکرد قلب، آرامش روان و تصفیه خون استفاده می‌شده است. این نکته را هم وقت خرید یادتان باشد که هر چغندری لبو نمی‌شود. لبو باید کاملا قرمز باشد و از رگه‌های سفید در آن خبری نباشد.
▪ پرتقال
پرتقال شاه میوه‌های زمستانی است. سرشاراز ویتامین‌های ب، ث و آهن، آهک، کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم و مس است. ویتامین آ در پرتقال نیست ولی کاروتن دارد. این ماده وقتی خورده می‌شود، با عصیر کبد مخلوط می‌شود و درکبد ویتامین آ می‌سازد.
از نظر شیمیایی، پرتقال را منبع غنی ویتامین‌‌ث می‌دانند و جالب این که پوست آن در بسیاری موارد حتی مغذی تر از پرتقال است.
یک لیوان آب پرتقال، ۱۲۰ میلی‌گرم ویتامین‌ث دارد؛ یعنی دو برابر مقدار توصیه شده در روز است. آب پرتقال هر چقدر سردتر باشد، ویتامین‌ث را بیشتر حفظ می‌کند.
▪ خرمالو
خرمالو سرشار ازویتامین آ و بتاكاروتن و همچنین مقدار قابل توجهی ویتامین‌های ب۱، ب۲، ب۳ و ث است. در ضمن، این میوه مواد معدنی زیادی مثل كلسیم، گوگرد ، آهن ، فسفر، منیزیم و پتاسیم دارد.
خرمالو میوه اشتها‌آوری است. مواد قندی خرمالو برای مبتلایان به بیماری قند، زیان ندارد. خرمالو چربی‌های خون را كم می‌كند.
شاخ در نیاورید، ولی آب خرمالو زخم‌ها را خوب می‌كند. برای آفت دهان و گلودرد هم خوب است. حالا این‌که احتمالا از مزهٔ گس آن خوشتان نمی‌آید پای خودتان.

محسن امینی

منبع : روزنامه همشهری