ارزش عمل

قال الکاظم (ع:) قلیل العمل من العالم مقبول مضاعف و کثیرالعمل من اهل الهوی وا لجهل مردود .(۱)
امام کاظم (ع) فرمود : عمل اندک از عالم، دو برابر پذیرفته می‌شود وعمل فراوان از پیروان هوای نفس و نادانی مردود می‌گردد .
▪ نکته‌ها :
۱) در نظام ارزشی اسلام ،‌ عالم و جاهل در یک سطح نیستند . قرآن کریم می‌فرماید: آیا آنان که عالم‌اند با آنان که جاهل هستند یکسانند ؟ “ هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون ‌”(۲)
۲) عملی که با علم و آگاهی همراه نباشد فسادش به مراتب بیشتر از اصلاحش خواهد بود. “قال النبی(ص: ) من عمل‌علی غیرعلم کان مایفسد اکثر مما یصلح”( ۳)
۳) همان طور که عالم بی‌عمل چون درخت بی‌ثمر است عمل بدون علم نیز رشد یابنده و تکامل آفرین نیست . حضرت علی(ع) در یک بیان تشبیهی می‌فرماید: عبادت کننده‌ای که عمل او از روی فهم و آگاهی نباشد همانند خر آسیاب است که پیوسته در یکجا می‌چرخد ولی پیش نمی‌رود “ المتعبد بغیرعلم کحمار الطاحونه یدور و لایبرح من مکانه “( ۴)
۴) علاوه بر اینکه عمل باید با علم وشناخت همراه باشد انگیزه و نیت نیز در ارزشیابی عمل نقش اساسی دارد . پیامبر اکرم فرمودند: اعمال انسان به انگیزه‌ها و نیت‌های او بستگی دارد “ انما الاعمال بالنیات “( ۵)
۵) علامه بزرگوار شهید مطهری (ره) برای عمل، جانی قائل است و می‌فرماید : نیت،‌ جان عمل است و همانطور که تن آدمی شریف است به جان آدمیت شرافت عمل آدمی نیز بستگی به جان آن دارد. جان عمل چیست؟ جان عمل اخلاص است .(۶)
۶) از نظر اسلام عمل جامع ومقبول ،عملی است که هم “ حسن فعلی” داشته باشد و هم “ حسن فاعلی” و لذا عملی که از پیروان نفس و از نادانان صادر می‌شود اگر چه به صورت ظاهر زیبا و مقبول جلوه می‌کند و به اصطلاح “ حسن فعلی” دارد ولی از لحاظ انجام دهنده زیبا و مقبول نیست یعنی “ حسن فاعلی” ندارد . قرآن کریم می‌فرماید : آیا کسی که به خدا ایمان آورده با کسی که کافر بوده است یکسانند ؟خیر ، هرگز مومن و کافر یکسان نیستند “ افمن کان مومنا کمن کان فاسقا لایستوون “ ( ۷)
۷) یکی از عوامل موثری که ارزش عمل را دو چندان می‌کند علم ،آگاهی و یقین است . علی‌(ع) در دل شب صدای خواندن قرآن مردی از خوارج را شنید فرمود: خواب همرا با یقین بهتر از نماز با تردید است “ نوم علی یقین خیر من صلاه فی شک”( ۸)
۸) حجم ظاهری ، بزرگی و کوچکی عمل ملاک ارزش نیست . ملاک ارزش عمل به تعبیر امام صادق (ع) که فرمود: عمل مداومی که اندک باشد ولی همراه با یقین انجام بگیرد در پیشگاه خداوند برتر از عمل فراوانی است که همراه با یقین نباشد “ العمل الدائم القلیل علی الیقین افضل عند الله من العمل الکثیر علی غیریقین”( ۹)

حجت‌الاسلام والمسلمین سید رضا تقوی
پی‌نوشتها :
-۱ کافی، ج ۱، ص ۱۷
-۲ زمر،آیه ۹
-۳ محاسن، ج ۱، ص ۳۱۴
-۴ غررالحکم،‌ ج ۲، ص ۱۲۵، شماره ۲۰۷۰
-۵ وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۳۴
-۶ عدل الهی، ص ۳۲۷
-۷ سجده،آیه ۱۸
-۸ نهج‌البلاغه، حکمت ۹۷
-۹ بحارالانوار ، ج ۷۱، ص ۲۱۴

منبع : روزنامه رسالت