جهانی شدن،چاپ را از رکود خارج می‌کند

صدور مجوزهای بی‌رویه در حوزه چاپ و افزایش تعداد چاپخانه‌ها نسبت به كار موجود، اعضای صنف چاپخانه‌داران را در رقابتی معكوس قرار داده به طوری كه عده زیادی از چاپخانه‌داران زیر قیمت‌های تعیین شده توسط اتحادیه كار چاپ می‌كنند.
اتحادیه چاپخانه‌داران تهران از ماه‌های آخر سال ۸۵ با تشكیل كمیسیون تعیین تعرفه، تلا‌ش‌هایی را برای تعیین قیمت‌های جدید در این حوزه آغاز كرد كه این تلا‌ش‌ها با آماده‌سازی این تعرفه و دریافت تائیدیه از هیئت مدیره و مجمع امور صنفی به اتمام رسیده و بزودی ابلا‌غ می‌شود.
سه تن از اعضای این كمیسیون در اتحادیه چاپخانه داران; مشكلا‌ت قیمت‌گذاری در حوزه چاپ، علل عدم تعیین تعرفه‌جدید در سال‌های گذشته و راهكارهای خروج صنعت چاپ از بحران فعلی را بررسی كردند.
علی نیكوسخن و مصطفی‌تینای تهرانی، از اعضای هیئت مدیره اتحادیه چاپخانه‌داران تهران و محمدعلی اقبال، مدیر چاپ اقبال. حاضران این نشست بودند آنان برگزاری جلسات آموزشی برای چاپخانه‌داران را مهمترین راه خروج چاپ از رقابت معكوس معرفی و ورود صنعت چاپ كشور به بازارهای بین‌المللی ازجمله بازار كشورهای اروپایی و آمریكایی را كاری دسترس‌پذیر و عامل مهمی در نجات صنعت چاپ عنوان كردند.
بحث تعیین تعرفه‌های كاری یكی از چالش‌های مهم اهالی صنعت چاپ كشور است. اینكه اتحادیه چندسالی است تعرفه‌های جدید را تعیین نكرده علتش چیست و چه عواملی باعث شد اتحادیه از قیمت‌گذاری منظم باز بماند؟
ـ علی نیكوسخن: اتحادیه موظف است هر زمان تغییراتی در وضعیت عرضه و تقاضا رخ دهد و نیاز به قیمت‌گذاری باشد در این زمینه اقدام كند.
بنده كمی به عقب‌تر می‌روم تا توضیحی بدهم تا مسائل روشن شود. در سال ۷۴ گروهی متشكل از خود بنده، آقای صفایی، رییس وقت اتحادیه و آقای میریونس جعفری، مدیر چاپ جامی، مرحوم نوبان كه از حسابرس‌های صنعتی این رشته بودند به اتفاق; بررسی مقدماتی را انجام دادیم. بیشتر از شش ماه طول كشید تا یك حسابرسی صنعتی درباره چاپ انجام دادیم. در این حسابرسی برای یك چاپخانه ۶۶۹ پارامتر مختلف باید مورد بررسی قرار می‌گرفت تا قیمت واقعی چاپ استخراج می‌شد تا بتوان قیمت‌گذاری كرد. این كار را ما انجام دادیم اما در آن زمان تا مدتی تعرفه نوشته نشد چراكه هیئت مدیره آن زمان اعتقاد داشت تعرفه لا‌زم نداریم. در سال ۷۹ كه بنده در هیئت مدیره قبلی بودم بررسی كردیم براساس هزینه‌هایی كه در جامعه مطرح بود و براساس همین حسابرسی صنعتی; تعرفه‌هایی را تعیین كردیم كه تا سال ۸۲ باقی بود. در این سال احساس كردیم قیمت‌ها با واقعیت‌های روز بازار چاپ نمی‌خواند، با مجمع امور صنفی صحبت كردیم و طی صورتجلسه‌ای توافق كردیم تعرفه‌ها را تغییر دهیم كه مسئول این كار از طرف هیئت مدیره خود بنده بودم. تعرفه‌های ۸۲ هنوز هم مورد استناد چاپخانه‌داران است.
اینكه از سال ۸۲ تاكنون تعرفه‌ها را تغییر ندادیم چند علت داشت. یكی اینكه وزارت ارشاد یكسری مجوزهایی را صادر كرد كه در حقیقت چاپچی نبودند و باعث ایجاد رقابت‌هایی ناسالم از نظر قیمت شدند. ما دیدیم وقتی چاپخانه‌ها زیر قیمت تعرفه‌های ۸۲ كار می‌كنند صلا‌ح نیست تعرفه‌های جدیدی تعریف كنیم. بعد از اعتراضاتی كه از سوی اعضا مبنی ارزان بودن تعرفه‌ها ارائه شد در برج یك امسال در هیئت مدیره مصوبه‌ای داشتیم كه از صاحب‌نظرات و خبرگان صنف دعوت كنیم، ‌قیمت‌ها را بررسی كنیم و تعرفه‌های ۸۲ را اصلا‌ح كنیم.
الا‌ن چند سال است كه قیمت‌های چاپ مطابق با افزایش هزینه‌ها نیست. كاغذ، هزینه كارگر و بسیاری موارد با تورم افزایش یافته اما دستمزدهای چاپ بالا‌ نرفته. چند سال است كه صنعت چاپ درگیر این مشكل شده است.
ـ مصطفی‌تینای تهرانی: باید عرض كنم قیمت‌گذاری سال ۸۲ با مخالفت‌های برخی از همكاران مواجه شد، كسانی بودند كه همان قیمت‌ها را هم قبول نداشتند اما وضعیت بحرانی كه امروز هست آنروز هم وجود داشت. افرادی كه اشاره شد اهل این صنف نبودند اما وارد این كار پرتنش و پرزحمت چاپ شده بودند. این افراد بدون اینكه اطلا‌عات مورد نیاز را داشته باشند به امید اینكه بیایند و سودی ببرند وارد شده بودند و دست به هر كاری می‌زدند.
آن زمان هم قیمت‌ها نامتعادل بود، عده‌ای قیمت‌های تعیین شده را كم ارزیابی می‌كردند اما عده‌ای قیمت‌ها را رعایت نمی‌كردند. بحث درباره این مسئله بسیاری از بحث‌های دیگر صنعت چاپ را هم وارد ماجرا می‌كند، چاپخانه‌داری كه كار روزانه خود را دارد اما در كنار آن می‌خواهد كار خلا‌فی را هم چاپ كند، آن كار را با یك قیمت می‌زند و كار دیگر را با قیمت دیگری انجام می‌دهد. در حقیقت كار منظم خود را با قیمت كمی انجام می‌دهد تا حداقل درآمدی داشته باشد و از طرف دیگر كار خلا‌ف را با قیمت‌های گزاف چاپ می‌كند. وجود مواردی این‌چنینی قیمت‌ها را متلا‌طم می‌كند. آنچه امروز كارشناسان به عنوان تعرفه تعیین می‌كنند برای مدیر چاپخانه به عنوان كسی كه سرمایه‌ای را وارد كار تولید كرده مطلوب نیست. یك سرمایه‌گذاری مطلوب طبق جدول باید در زمان معینی بازدهی داشته باشد در چاپ دیگر بحث بازدهی سرمایه كنار رفته است. كسانی كه امروز در صنعت چاپ هستند بیشتر حیثیتی ایستاده‌اند زیرا در حوزه اقتصادی صرفه‌ای برای آنان مدنظر نیست. كسانی كه امروز در این صنعت هستند افرادی هستند كه سال‌هاست در این حوزه تلا‌ش می‌كنند و نمی‌توانند دل از این كار بكنند وگرنه فعالیت در حوزه صنعت چاپ توجیه اقتصادی ندارد. اهالی واقعی چاپ كه كارگرانی را تحت پوشش خود دارند نمی‌توانند به خاطر صرفه اقتصادی خود آنها را بی‌كار كنند، اینها تا پای آبروی خود ایستاده‌اند، صنعت چاپ اگر درآمد ندارد اما منزلت اجتماعی آن هنوز محفوظ است.
اما درباره اینكه چرا از سال ۸۲ تعرفه‌های جدید توسط اتحادیه اعلا‌م نشد، باید گفت دوستانی كه مایل بودند قیمت‌ها بالا‌تر باشد و به اتحادیه اصرار می‌كردند تعرفه‌های بالا‌تری را تعیین كند، باید درنظر داشته باشند كه این اتحادیه نیست كه تنها تصمیم‌گیر قیمت‌ها باشد. ما برهه‌ای را در وضعیت كشور داشته‌ایم كه مركز بررسی قیمت‌ها اجازه نمی‌داد ما یك ریال به این قیمت‌ها اضافه كنیم. دوستانی كه اعتراض می‌كردند قیمت‌ها مورد نظرشان نیست باید توجه كنند نهادها و ارگان‌هایی بر این امر نظارت دارند و اجازه این كار را نمی‌دادند. چون چاپ یك جایگاه ویژه‌ای دارد قیمت‌گذاری آن مشكلا‌ت دیگری را هم داشت.
آقای اقبال شما تصور می‌كنید وضعیت كنونی كه در آن چاپخانه‌داران در رقابتی معكوس در ارزانتر كار كردن رقابت می‌كنند; هستند چاپخانه‌هایی كه بدون مجوز كار می‌كنند یا تنها اعضای اتحادیه دخیل هستند.
ـ محمدعلی اقبال: این مسئله مربوط به رخدادهایی است كه بعد از انقلا‌ب در حوزه صنعت چاپ رخ داد. بعد از انقلا‌ب ورود سال‌های سال ورود ماشین‌آلا‌ت چاپ را ممنوع كردند و این صنعت درجا زد. بعد از آن مجبور شدند اجازه ورود بدهند. وام هم بود و عده‌ای ماشین چاپ آوردند و با دلا‌ر و بهره ارزان كار كردند بعد وزارت ارشاد به كارمندان خود به جای مزایا و سنوات مجوز چاپ داد، افرادی وارد این صنعت شدند كه بدون كمترین اطلا‌عی از اوضاع این صنعت هر نوع ماشینی را به كشور وارد كردند. بنده در این دوران ماشینی را دیدم كه سی سال است كارخانه‌اش ورشكسته شده و دیگر تولید ندارد.
یك چاپچی در ایران عاشق چاپ است. این افراد بهترین ماشین‌آلا‌ت را در اختیار دارند غیر از آن حاضر نیستند خریداری كنند اما عده‌ای نامطلع برایشان فرق نمی‌كرد، فقط داشتن ماشین چاپ از نظر آنها اهمیت داشت. اینچنین بود كه ایران به قبرستان ماشین‌آلا‌ت صنعت چاپ تبدیل شد. می‌شود گفت بی‌توجهی یا ناآگاهی; وضعیت را به‌گونه‌ای تبدیل كرده كه ورود ماشین‌آلا‌ت خوب و مدرن نیز به صرفه نیست. كسی كه یك میلیارد و دویست میلیون تومان ماشین وارد می‌كند باید روزی چقدر كار كند تا جواب بدهد؟ این دستگاه ده درصد استهلا‌ك دارد، چاپخانه‌دار باید حقوق دو اپراتور و یك كارگر مبتدی را بپردازند، حقوق مدیر چاپخانه، بیمه و مالیات را بپردازد. بیمه هم واقعا مشكل‌آفرین شده است. برای ده كارگر ماهی ۳۰۰ هزار تومان باید حق بیمه بدهیم. مالیات هم كه سالا‌نه ۲۰ درصد افزایش می‌یابد.
بنده در سال ۷۶ یك دستگاه تك ورقی وارد كردم، ۱۵ هزار تومان قیمت‌كار بود، زینك‌ها در نوبت بودند امروز ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان هم حاضرم بدهیم. بنده حسابرسی كردم پارسال به من گفتند شما ورشكسته پنهان هستید، نه تنها سوی نمی‌برید بلكه ماشین‌هایتان هم در حال مستهلك شدن هستند اما خبر ندارید. این وضعیت فعلی چاپ است. جواز بی‌رویه به افراد بی‌اطلا‌ع عامل اصلی آن است.
اگر بخواهیم عوامل ایجاد رقابت معكوس در حوزه چاپ را دسته‌بندی كنیم، به دو مورد اصلی می‌رسیم: عده‌ای ناآگاه وارد این صنعت شده‌اند و برای بازپرداخت‌وام‌های دریافتی و بدهی‌های احتمالی خود اقدام به انجام كار چاپ با قیمت‌های كمتر نمودند; علت دیگر هم افزایش هزینه‌هایی است كه از سوی دولت تحت عنوان مالیات، بیمه و عوارض صورت گرفته می‌شود. اما امسال چه اتفاقی افتاد كه اتحادیه پس از چند سال اقدام به قیمت‌گذاری می‌كند. آیا به قول شما ممانعت‌های دولتی كه از افزایش قیمت خودداری می‌كردند; رفع شده است؟
علی نیكوسخن: تصمیم به قیمت‌گذاری را سال گذشته اتخاذ كردیم. نهایتا در برج ده با مجمع جلسه‌ای گذاشتیم و توافق كردیم كه اتحادیه قیمت‌هایی را استخراج كرده و اعلا‌م كند.
اتحادیه سال به سال باید قیمت‌ها را بررسی كرده و اعلا‌م كند. ما سال ۸۵ وقتی دیدیم كه دوستان اعتراضات زیادی درباره پایین بودن نرخ تعرفه در نامه‌ها و گفته‌های خود مطرح می‌كنند اگرچه هنوز هم عده‌ای زیر تعرفه‌های سال ۸۲ كار چاپ می‌كنند تصمیم به این كار گرفتیم. این را هم باید بگویم كه تعیین این تعرفه‌ها هیچ ضمانت اجرایی ندارد.بنده یك آمار كوچك بدهم. در سال ۷۴ كه حسابرسی ‌صنعتی را انجام دادیم حداقل دستمزد ماهی ۱۶ هزار تومان بوده، مسكن بوده ۲۰۰ تومان، خوار و بار برای متاهلین بوده ۸۰ تومان و برای مجردها ۴۰ تومان، اما براساس تعرفه در همان سال ۷۴، قیمت چاپ یك ورقی بوده ۴۲۷ تومان و شش هزار، دو ورقی ۵۷۹ تومان و چهار هزار، سه ورقی بوده ۷۷۵ تومان و چهار هزار و چهار و چهار و نیم ورقی هم بوده ۹۷۱ تومان و چهار هزار. حساب كردیم، ‌حقوق ۸۶ نسبت به ۷۴ بیش از ده برابر شده اما قیمت جدیدی كه در كار یك ورقی تعیین كرده‌ایم چیزی حدود ۲۶ درصد افزایش یافته است. دو ورقی و بقیه موارد هم به همین طور.
ما در تعیین همین قیمت‌ها نیز نرخ میانگین را درآوردیم نه نرخ واقعی. حسابرسی كه شده برای چاپخانه‌ای كه یك دستگاه یك ورقی داشته باشد، یك دستگاه دو ورقی، ‌یك دستگاه سه ورقی و یك دستگاه لترپرس ۶۶۹ ردیف را مد نظر قرار دادیم تا نرخ و قیمت‌های چاپ درآمده است. این ردیف‌ها شامل همه موارد تاثیرگذار از قیمت دستمال كاغذی چاپخانه گرفته تا دستمزد كارگر و اجاره محل می‌شوند. در چاپخانه‌ای با مشخصات ذكر شده حداقل ۲۴ نفر كار می‌كنند. چاپخانه‌ای كه یك ورق ماشین ملخی داشته باشد حداقل چهار نفر مشغول هستند. اگر بخواهیم تمام هزینه‌ها را نسبت به سرمایه‌ای كه در كار گذاشته شده محاسبه كنیم قیمت‌های واقعی بسیار بیشتر از اینها می‌شود. همكاران ما، چاپخانه‌داران قدیمی ماشین‌های خود را در زمانی كه قیمت‌ها كمتر بوده تهیه كرده‌اند اما جدید‌تر‌ها با ارز آزاد و قیمت‌های بالا‌ تهیه كرده‌اند اما چون گرم هستند هنوز نمی‌دانند چقدر ضرر می‌دهند. ما قدیمی‌ها عاشق چاپ هستیم، الا‌ن ضرر هم می‌دهیم اما چون عشق داریم به این صنعت نمی‌توانیم كار دیگری بكنیم ولی جدیدی‌ها اگر آمار بگیرید در سطح خود تهران چه تعدادی از آنها جمع كردند.
نمی‌گویم ورشكست، جمع شده‌اند، وام گرفته‌اند، فلا‌ن موقعیت را گرفته‌اند، رها كرده‌و رفته‌اند.
ـ محمدعلی اقبال: یكی از چاپخانه‌‌داران تازه وارد به بنده مراجعه كرد، پرسیدم از چاپخانه‌‌ات چه خبر گفت ضرر داد فروختم. گفتم الا‌ن چه كاری می‌كنی؟ گفت الا‌ن ماشین وارد می‌كنم می‌فروشم به چاپخانه‌ها بعد وقتی كه نتوانستند از پس هزینه‌های آن برآیند ماشین را نصف قیمت می‌خریم می‌فروشم به یك چاپخانه دیگر. شغل جدید صنعت چاپ را ببینید. این یكی از مشاغل جدید است و نشان می‌دهد از این آب گل آلود چه كسانی ماهی می‌گیرند.
ـ علی نیكوسخن: در حسابرسی صنعتی كه سال ۷۴ انجام دادیم سود سرمایه را ۱۰ درصد درنظر گرفتیم در صورتی اگر بخواهیم سرمایه‌گذاری در صنعت چاپ توجیه اقتصادی داشته باشد قیمت‌ها را باید چند برابر در نظر بگیریم اما چاپخانه‌داران به دلیل اینكه عاشق كار چاپ هستند خودشان را این شرایط هم نگه‌داشته‌اند. چاپخانه‌دارانی كه كار خود را جمع كرده‌اند اغلب از كسانی هستند كه جای اجاره‌ای گرفته‌‌اند، تداخل صنفی ایجاد كرده‌اند و مسائل صنفی را رعایت نكرده‌اند و خیلی مسائلی اگر بخواهیم دنبال كنیم زیاد است.
غیر از چاپخانه‌هایی كه زیر قیمت كار می‌كنند چاپخانه‌داران بسیاری هم هستند كه با قیمت تعرفه فعالیت می‌كنند و كار با كیفیتی را هم ارائه می‌دهند. ما دیدیم اگر بخواهیم تعرفه را تغییر ندهیم با توجه به هزینه‌هایی كه سال به سال اضافه می‌شود، ممكن است فردا چاپخانه‌های همكار ما با قیمت واقعی كار كنند اما قیمت آنها را با تعرفه‌های قبلی مقایسه كنند و مشكلا‌تی را برای آنان بوجود بیاورند. گفتیم حداقل برای نجات همكارانی كه درست كار می‌كنند، ‌عشق به این كار دارند و به فرهنگ كشور خدمت می‌كنند تعرفه‌های جدید را تعیین كنیم تا این دوستان در آینده با مشكلا‌ت اینچنینی مواجه نشوند. ما تعرفه را با آنچه كه در عرف وجود دارد و با توجه به عرضه و تقاضا و با مشاركت همكاران قدیمی، پیشكسوتان، كسانی كه كارشناسان تجربی صنف هستند و حرف‌شان در صنف پیش می‌رود و همچنین با برگزاری پنج جلسه كه با حضور میانگین ۱۵ نفر برگزار شد تعیین كردیم. در حقیقت ما ۳۰۰ ساعت نفر روی این تعرفه‌ها بررسی انجام دادیم و در دو هفته گذشته تصویب آن را از آقایان گرفتیم و بعد آن را در هیئت مدیره نیز مطرح كرده و تصویب نمودیم. این تعرفه‌ها در حال حروفچینی است انشا الله تا هفت هشت روز آینده چاپ می‌شود و در اختیار همكاران قرار می‌گیرد.
بنده از همكاران درخواست دارم كه این تعرفه‌را رعایت كنند و باعث نشوند كه هم خود ضرر كنند و هم به دیگر چاپخانه‌داران لطمه بزنند. واقعا در شان یك واحد فرهنگی نیست كه كار غیر فرهنگی انجام دهد.
علت اصلی تعیین تعرفه‌های جدید دفاع از حقوق صنف هستند. جناب آقای اقبال خود از كارشناسان خبره دادگستری هستند كه ما بارها برای كارهای خود به ایشان مراجعه كرده‌ایم، ایشان هم از جمله كسانی هستند كه در كمیسیون حضور داشتند و نظرخود را ارائه كردند.
قیمت گذاری جدید به چه شكل تعیین شده و شامل چه حوزه‌هایی می‌شود؟
ـ علی نیكوسخن: ما چهار حوزه چاپ، بسته‌بندی، صحافی و حروفچینی مد نظر قرار داده‌ایم. برای تعیین تعرفه‌های جدید هم هزینه‌های سال‌اخیر را بررسی كرده و درصدی را به تعرفه‌های قبلی اضافه نمودیم. این درصد بسته به حوزه‌های چهارگانه افزایش یافته اما به صورت میانگین ۲۶ درصد اضافه شده است. چاپ تا سی درصد افزایش یافته، صحافی بیش از سی درصد افزایش یافته چراكه كار دستی و سنگینی است. پایه كار ما حسابرسی صنعتی است. نظر ما بالا‌ی ۶۰ درصد بود اما چون مجمع قبول نكرد ما سقف جدید را تعیین كردیم كه مورد تائید ریش‌سفیدان صنف قرار گرفت و هیئت مدیره نیز همین نظر را تائید كرد و دستور چاپ آن را داد كه حداكثر تا ده روز آینده توزیع می‌شود.
آیا افزایش‌هایی كه در تعرفه‌جدید اعمال شده; قانونی و مورد تائید مراجع دولتی هم هست؟
ـ مصطفی‌تینای تهرانی: قیمت‌هایی كه در تعرفه تعیین شده به مثابه یك پایه است. این قیمت‌ها را ما بر اساس حوزه‌های مختلف چاپ مشخص كردیم اما عمدتا سمت و سوی قیمت‌ها در جهت توافقی شدن پیش می‌رود. قیمت پایه‌ای كه ما تعیین می‌كنیم الزام قانونی آن به این صورت نیست كه كسی را ملزم به اجرای آن كند، ارزان گرفتن جرم نیست، فراتر گرفتن از قیمت‌های تعیین شده مورد شكایت و دعوی قضایی قرار می‌گیرد. ما برای اینكه افراد صنف از یك حمایت قانونی برای ارائه قیمت‌برخوردار شوند این تعرفه را اعلا‌م می‌نماییم تا اگر اختلا‌فی میان مشتری و مجری ایجاد شد دستگاه قضایی قیمت‌ها را با تعرفه اعلا‌م شده بررسی كند اگر قیمت‌ها كمتر از تعرفه بود حق به چاپخانه‌دار داده شود. البته تاكنون اینگونه كه چاپخانه‌ای بالا‌تر از تعرفه دریافت كند اتفاق نیفتاده است. اگر مراجع رسمی از ما استعلا‌م كنند ما بر اساس همین تعرفه‌ها كه به تصویب هیئت مدیره رسیده و به تصویب مجمع امور صنفی نیز خواهد رسید اعلا‌م نظر می‌كنیم.
پس مجمع امور صنفی نیز باید این تعرفه‌ها را تائید كند؟
ـ مصطفی‌تینای تهرانی: ما قبلا‌ سقف افزایش قیمت را با مجمع امور صنفی توافق كرده‌ایم و ردیفی را دریافت كرده‌ایم كه بر اساس آن توانستیم قیمت‌ها را افزایش دهیم. دوباره تاكید می‌كنم كه اعلا‌م تعرفه‌های جدید به معنای اجبار چاپخانه‌ها به دریافت این قیمت‌ها نیست اما وقتی كارشناسان، خبرگان یك صنف نظر دادند كه قیمت‌ها اینچنین باشد این راهكاری است برای كسانی كه حسابرسی صنعتی و فنی نمی‌كنند تا بدین شكل بدانند در بحث سود و سرمایه خود چه مواردی را باید در نظر بگیرند.
همانطور كه مطرح شد همین قیمت‌های جدید را هم عده‌ای از دوستان عادلا‌نه نمی‌دانند و اعتقاد دارند با حساب و كتاب آنها قیمت‌ها باید بیشتر باشد كه این درست هم هست اما ما میانگین تمام مسائل اجتماعی، ‌تنش‌هایی كه ممكن است ایجاد شود را مد نظر قرار دادیم تا تعرفه‌ای كه اتحادیه اعلا‌م می‌كند تمام مسائل را رعایت كرده باشد.
اختلا‌ف نظرهایی كه اشاره كردید در كمیسیون ایجاد شد شامل چه مواردی بود، آیا برخی مخالف افزایش قیمت‌ها بودند؟
ـ محمدعلی اقبال: همه موافق افزایش بودند اما درصدش مهم بود. عده‌ای اعتقاد داشتند كه بی‌رویه قیمت بالا‌ نرود. در حقیقت قیمت‌هایی كه تعیین شده قیمت پایه است. اگر حسابرسی كنیم با این تعرفه‌ها هم كار اقتصادی نیست. ما مجبور هستیم یك مینیممی داشته باشیم. برخی ماشین‌آلا‌ت صنعت چاپ یك میلیون و خرده‌ای قیمت دارد. دارنده این ماشین صرف نمی‌كند با این قیمت‌ها كار كند. رك عرض كنم تمام چاپخانه‌ها ورشكسته پنهان هستند.

منبع : روزنامه حیات نو