تاثیر جهانی شدن رسانه ها بر فرهنگ و هویت

جهانی شدن با مفهوم امروزی خود محصول انقلات ارتباطات است .
ارتباطات اگر چه فرصت بسیار مناسبی را به خصوص برای كشور های در حال توسعه برای طرح خود به وجود اورده است اما با از میان بردن مرزها و فضاها و زمان ها چالش های زیادی هم با این حكومت ها و ملت ها و مخصوصا انسان ها كه محور اصلی این جریان هستند پدید اورده است .
حال با عنایت به مسئله فوق سوال مطرح شده این است كه چگونه تكنولوژی ها ی نوین ارتباطی و تشكیل جامعه اطلاعاتی به عنوان یكی از ابزار های اصلی جهانی شدن می تواند بر روی هویت و فرهنگ كه منبع هویت است تاثیر بگذارد و باعث چه تغییراتی خواهد شد ؟
● تعریف جهانی شدن
جهانی شد ن تعاریف متعددی دارد . یكی از معانی ان یكسان شدن و مشابه كردن دنیا است .
دورویكرد نسبت به جهانی شدن وجود دارد : ۱- پروسه جهانی شدن ۲- پروژه جهانی سازی
عده ای معتقدند كه جهانی شدن یك پروسه است . جریان و روندی طبیعی كه به علت پیشرفت تكنیكی و علمی شكل گرفته است و هیچ كس دخالتی در ان نداشته است و برخی دیگر بر این عقیده اند كه این مسئله پروژه ای هدایت شده از سوی غرب با هدف مشروعیت بخشیدن به سلطه و هژمونی غرب است كه به ان جهانی سازی اطلاق می شو د .اما در نهایت هردو انها یكسان سازی در جهان است .
و دیدگاهی كه ما در این مقاله پی گرفته ایم رویكرد دوم است . زیرا امروزه برخی كشور های قدرتمند به علت در اختیار داشتن ابزار ها و لوازم قدرت جهانی دست یابی به تكنولوژی برتر ارتباطی خود را سردمدار جهانی سازی میدانند واز میان لایه های اتصال ات گسترده و پیچیده شبكه ای انبوهی از اطلاعات الگو های ساخته شده خود را منتقل كرده و این امر عاملی برای تسلط انها می شود .
● جهانی شدن ارتباطات
انقلاب ارتباطاب نوع جدیدی از ارتباطات مجازی كه خالی از روح حاكم بر روابط واقعی اجتماعی است را به وجود می اورد . زمانی كه از طریق ماهواره و اینترنت و ... جهان جدیدی به موازات جهان واقعی به وجود می اید . كه دارای دو ویژگی اصلی است .
● فرهنگ واقعیت مجازی
رسانه های الكترونی مخاطبان وسیع و متكثری دارند كه مجموعه هایی از حیث محتوای نمادین به این افراد عرضه می كند . فضای مجازی شكل می گیرد و فرهنگ ها همه از طریق واسطه های الكترونی منتقل می شود .
● زمان بی زمان و فضای جریان ها
مفاهیم زمان و مكان معانی تازه ای پیدا می كند . فواصل زمانی و مكانی عملا از میان برداشته می شود و انتقال این اطلاعات و داده های و سرمایه ها وامكان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف به وجود می اید .
● ارتباطات جهانی شده و تهدیدات فرهنگی
با توجه به پروژه جهانی سازی جهانی شدن فرهنگ یعنی تز همگون شدن فرهنگی از طریق غربی شدن . اما به طور كلی استدلال جهانی شدن فرهنگی نوعی به هم پیوستگی فرهنگی در سراسر جهان است .
اما ظهور انقلاب ارتباطاتی فضای امن فرهنگ را از میان می برد و هر فرهنگی در فضایی قرار می گیرد كه امكان ظهور فرهنگ های دیگر هم می رود .
انتشار سریع ایده ها از طریق فن اوری بر گوناگونی اجزای فرهنگی افزوده است . تنوع و تكثر امكان تجلی و بروزپاره فرهنگ ها را به وجود می اورد و زمینه ظهور محصولات فرهنگی در عرصه بین المللی فراهم می كند .
اختلاط میان فرهنگ ها ممكن است باعث ایجاد فرهنگی شبیه سازی شده شود كه در عمق هیچ گونه رابطه ای با نیاز های یك جامعه نداشته باشد و به دنبال ان ثبات فرهنگی از میان می رود و ناپایداری فرهنگی ایجاد می شود .
زمانی كه افراد با گزینه های مختلف فرهنگی برخورد می كنند به یك مبادله نمادین دست می زنند . انها تصمیم می گیرند فرهنگ خود را مبادله كنند چون فكر می كنند فرهنگ های سنتی توان اجابت كلیه نیازمندی های بشر امروزی را ندارد و لذا بشر امروزی دست به گزینش فرهنگی می زند .
در پروژه عظیم جهانی شدن رسانه های جمعی باقدرت ارسال ایده های متفاوت روند نهادینه شدن ارزشهای اجتماعی را تضعیف می كند و انتقال انگاره های از هم گسیخته غیر بومی و فراملی را فراهم می كند .
● جهانی شدن رسانه ها و ایجاد هویت های مجازی
در ابتدا به رابطه میان فرهنگ و هوبیت می پردازیم .
فرهنگ منبع هویت است . افراد با توسل به اجزا و عناصر فرهنگی گوناگون هویت می یابند . در جوامع سنتی فرهنگ به علت ایجاد تفاوت افرینی و معنا بخشی بسیار بالا هویت سازی خوبی را انجام می داد .
هویت یك سیستم كنترل است كه مجموعه ای از هنجار های و ضد هنجار ها در فرد و جامعه به وجود اورده است . مجموعه معنایی است كه چگونه بودن را در خصوص نقش های اجتماعی به افراد القا می كند و یا وضعیتی است كه به فرد می گوید او كیست و مجموعه معانی را برای فرد تولید می كند كه مرجع كیستی و چیستی او را تشكیل می دهد .
مارسل مرل از سومین رویداد بزرگ تاریخ جهان به عنوان فروپاشی فضا و نفوذ پذیری مرزها یاد می كند و جان هرتز معتقد است كه فرد دیگر در قلمرو خود احساس هویت و امنیت نمی كند . ( ژاك هونتزینگر . درامدی بر روابط بین الملل . ترجمه عباس اگاهی . صص ۲۱۱-۲۱۳
با ایجاد و تحول در مفاهیم مكان وز مان و فراهم امدن منابع و مراجع متعدد و جدیدهویت و ذهنیت و هویت انسان در جهان جدید ناپایدار و سیال می شود و تعلقات به مكان و زمان كمرنگ می شود .
هویت سازان در پرتو ابزار های فنی نوین فرایند های فرهنگی و اجتماعی و ارزشی اثرگذار بوده و هویت های جمعی نوین را می سازند . زمانی كه فواصل كم می شود و اذهان به یكدیگر نزدیك می شوند سیال شدن هویت ها صورت می گیرد . همان چیزی كه رابرتسون نسبت گرایی هویت می نامد . ما به دورانی قدم خواهیم نهاد كه هویت ها ثابت نخواهد بود و نسبت میا ن افراد با گروههای مرجع خواه شخص و گروههای اجتماعی یا ملیت ها دائما دستخوش دگر گونی است .
بر اساس نظریه ناهمسازی ادراكی لئو فستینگر وقتی فرد در موقعیت تعارض امیز قرار گرفت و ارزش ها و هویت های موجود ناسازگار را مشاهده كرد نوعی تعارض شخصیتی و هویتی در او ایجاد می شود .
به طور كلی محیطی كه رسانه ها ایجاد می كنند ثابت نیست بلكه پویااست و وارد ذهن آدمی می شود . تصاویری را باقی می گذارد كه فرد هیچ گاه فراموش نمی كند .
در نتیجه در جریان الفا بودن مغز های افراد و این اموزش همگانی تكثر و لایه ای و چند بعدی و سطحی شدن هویت ها در جهان اینده را خواهیم داشت .

[ مریم آخوندی ]

منبع : هفته نامه فصل نو