هفت سین شفابخش

نوروز یكی از اعیاد باستانی ایران زمین است كه پس از گذشت چند هزار سال، هنوز هم آئین مربوط به آن با برنامه های خاصی اجرا می شود. یكی از مراسم زیبای نوروز، تدارك سفره هفت سین در شب عید است كه خانواده های ایرانی، خود را ملزم می دانند به هنگام تحویل سال نو در هر ساعتی از شبانه روز كه باشد، دور سفره هفت سین نشسته و با تلاوت قرآن كریم برای خود و اطرافیان آرزوی سلامت و موفقیت كرده و از درگاه یكتای بی همتا آرزوی سالی پر از خیر و بركت و شادكامی كنند.
سفره هفت سین را معمولاً روی زمین می گسترانند و هفت گیاه كه بعضی از آنها به صورت فرآورده است، به عنوان هفت نماد در آن جمع می شود.
از علت انتخاب این گیاهان در سفره هفت سین و این كه چرا تعداد هفت گیاه (یا فرآورده) كه حرف نخست اسم آنها با حرف سین شروع می شود چیزی نمی دانیم. اما عقیده عموم بر آن است این گیاهان كه علاوه بر مصارف غذایی، مصارف دارویی و شفابخشی نیز دارند، سلامتی، سرسبزی، شفا و شادمانی و خیر و بركت را به همراه می آورند. بررسی این گیاهان از دیدگاه طب سنتی و سایر موادی كه در گروه «سین ها» نیستند، اما به گونه ای به سفره هفت سین راه یافته اند و نیز راز و رمز عدد هفت می تواند ما را به حقیقت این رسم كهن نزدیك تر سازد. سبزه، سیب، سركه، سنجد، سماق، سركه و سمنو هفت سین سحرآمیز است. همچنین اسفند، سكه، آب و آئینه نیز زینت بخش این سفره پربركت و زیبا است.
● سیب میوه بهشتی!
سیب یكی از سالم ترین و مفیدترین میوه ها و غنی از آهن است. از این میوه عطاران قدیمی شربت ها و دم كردنی های گوناگونی را برای درمان های مختلف تجویز می كرده اند و مثل معروف «خوردن یك سیب در روز، طبیب را دور می سازد» اشاره به خواص درمانی - پیشگیری این میوه بهشتی دارد. سیب تقویت كننده اعصاب و آرام بخش است.
انگلیسی ها، چای برگ سیب را كه چند تكه میوه هم در آن افزوده می شود برای برطرف كردن سرفه و رفع زكام مفید می دانند. سیب داروی سینه است و در شربت های گیاهی از آن استفاده می شود. از پوست خشك شده سیب، جوشانده هایی تهیه می كنند كه آن را برای برطرف ساختن تب و تشنگی، سرفه، گلودرد، دردهای كلیه و... مفید می دانند. مربای سیب، مقوی قلب و معده است.
در طب سنتی خواص دیگری را نیز برای سیب قائل بودند كه عبارتند از درمان بدبویی نفس و دهان، درمان ورم و ضرب دیدگی دور چشم، درمان اسهال و استفراغ های صفراوی، ضعف عمومی، یبوست، كلسترول اضافی خون، اوره، روماتیسم، نقرس، ضعف دستگاه گوارش، زكام، سیاه سرفه، گوش درد، یرقان، تورم ریه و روده، تبخال و پیشگیری از پیری زودرس. سیب داروی مقوی ورزشكاران و كودكان است.
▪ مضرات سیب
سیب كال موجب تب های مختلف، ضعف حافظه، نفخ شكم و درد عضلات می شود. خنثی كننده مضرات سیب، گل قند و دارچین است.
● سمنو، غذای بهشتی!
سمنو را از عصاره جوانه گندم تازه و آرد كامل گندم تهیه می كنند. سمنو، خوشمزه و شیرین است و این در حالی است كه به آن هیچ ماده شیرین كننده ای اضافه نمی كنند. علت شیرینی آن تركیب عصاره جوانه گندم كه خود طعم نسبتاً شیرینی دارد با آرد كامل است. مواد و ویتامین های موجود در گندم و جوانه آن، ارزش غذایی و درمان و پیشگیری از بیماری ها را دارد. سمنو دارای ویتامین های A ، E ، K وگروه ویتامین های خانواده B از جمله: B۱ ، B۳ ، B۵ ، B۸ ، B۱۲ و مواد مهم دیگری مانند: فسفر، كرومیوم، سلنیوم، روی، آهن و مس است.
سمنو، مغذی و انرژی زاست و برای درمان مادران باردار، كودكان و نوجوانان و جوانان ورزشكار (زیبایی اندام) مفید است. سمنو، داروی طول عمر، آرامش اعصاب و شیرافزا است و داروی مفیدی برای شفابخشی در سوءهاضمه، اختلال و سنگ كیسه صفرا، كندی ضربان قلب، پادرد، ریزش مو، لاغری، یبوست، واریس، قندخون و دیابت، رشد قد، بی خوابی، عصبی، ضعف حافظه، هپاتیت و یرقان نوزادی (غذای مادر) و نیز در ترمیم زخم ها، عوارض یائسگی و ... به عنوان غذا و كمك درمانی مفید و مؤثر است.
● سیر؛ نوشداروی همه دردها
خواص طبی سیر، از عهد عتیق شناخته و معرفی شده است. برخی اقوام سیر را مثل نوشدارو و داروی همه دردها می دانستند. سیر، ضدعفونی كننده و میكروب كش قوی است و برای مداوای برونشیت، اسهال و سل مفید است. مصارف درمانی آن، بویژه در بیماری های ریوی: آسم، برونشیت و سیاه سرفه بسیار مشهور است.
سیر بهترین درمان كننده ضعف حافظه و فراموشی است. سیر داروی میخچه و زگیل است و برای درد و ناراحتی ناشی از زنبورزدگی به كار می رود. در درمان گل مژه، ناراحتی های دستگاه گوارشی، روماتیسم، ورم ها و ناراحتی قلبی و... كاربرد بسیاری دارد. سیر انگل ها را نابود می سازد و داروی خوب بی خوابی، تب، فلج و رعشه به شمار می آید. سیر باعث رقیق شدن خون و كاهش فشار خون، پایین آمدن قند و چربی خون می شود. در طب سنتی، مصرف سیر را در معالجه تمام بیماری هایی كه در اثر بدی جریان خون و فشار خون پیدامی شود، مفید می دانند. مصرف سیر به علت وجود گوگرد فراوان در آن و سایر تركیبات یك ضد سم و تقویت كننده واقعی است.سیر سیستم ایمنی را فعال می سازد و تعداد سلول های كشنده طبیعی در بدن را كه مسئول كنترل سرطان هستند، زیاد می كند.
مطالعات نشان داده است سیر یك عامل ضدسرطان است و از ایجاد بعضی از ژن های عامل سرطان در شكم، پیشگیری می كند و DNA را از تخریب توسط سایر ژن های سرطانی محفوظ نگاه می دارد و سلول های كبد و مغز را محافظت می كند. بهترین و مؤثرترین نوع مصرف سیر، استفاده از سیر تازه و خام به صورت له شده است.
▪ موارد منع مصرف سیر
افراد معتاد و مبتلا به یبوست و افرادی كه معتاد نیستند اما یبوست دارند، باید از خوردن سیر خودداری كنند. همچنین افرادی كه قادر به هضم غذا نیستند و آنهایی كه به ورم چركی كلیه مبتلایند نیز باید از خوردن سیر بپرهیزند. مادران شیرده نیز به علت این كه بوی سیر به شیر مادر نیز سرایت می كند و موجب آزار شیرخوار می شود، از خوردن سیر خودداری كنند.
● سنجد؛ میوه فراموش شده
درخت سنجد در نواحی سرد و معتدل رشد می كند. میوه آن شیرین و گس است. طبیعت آن سرد و خشك و یبوست آور است.جوشانده برگ درخت سنجد خاصیت جمع كننده و ضداسهال دارد. سنجد بهترین دارو برای درمان اسهال كودكان است.
سنجد از نظر غذایی، كم كالری و برای اطفال سازگار و مقوی معده و مانع از آثار صفرا است. طب گیاهی درباره خواص درمانی سنجد می گوید: سنجد از ریخته شدن باد نزله به درون بینی پیشگیری می كند. مصرف سنجد برای درمان و جلوگیری از عوارضی مثل «قی» اسهال صفراوی، زخم روده، سرفه های حاد گرم، سردرد و اثر رطوبت نافع است.امام باقر (ع) فرموده است: «میوه سنجد گوشت بر استخوان می رویاند و انسان را فربه می سازد. پوست را تقویت كرده و كلیه ها را گرم نگه می دارد.»
از این رو سنجد را می توان یك تقویت كننده مؤثر و ضدلاغری دانست، برای كودكانی كه وزن نمی گیرند به عنوان یك درمان كمكی مورد استفاده قرارداد. با همه اینها در مصرف سنجد هم، همانند سایر موادخوراكی حدتعادل را باید رعایت كرد.
● سماق؛ منبع مهم ویتامین «ث»
درخت سماق، مانند درخت انار (درختچه) است و دانه های خوشه ای به شكل عدس دارد كه به رنگ قهوه ای و قرمز، بسته به آب و هوا، خاك و منطقه رشد دارد. سماق یكی از منابع قوی ویتامین «ث» است و سموم را از بدن می راند.
سماق، علاوه بر مصارف غذایی، به عنوان چاشنی و ادویه، مصرف دارویی نیز دارد. طعم ترش سماق، بزاق دهان را افزایش می دهد و به هضم غذا كمك می كند. سماق خاصیت جمع كنندگی دارد. از این رو در درمان اسهال، استفراغ و خونریزی ها بویژه خونریزی لثه ها مفید است. سماق خاصیت آنتی بیوتیكی و ضدعفونی كننده دارد و در اسهال های ناشی از مسمومیت، بسیار مفید است. سماق در درمان بواسیر، ورم ها، زخم های رطوبتی چشم، فساد لثه ها، زخم های آبدار، لك و پیس، سفیدك، كك مك و ورم چشم مفید است.
● سركه؛ ضدسرطان
سركه را از انواع میوه های شیرین تهیه می كنند كه معروفترین آنها سركه سیب و سركه انگور است. هریك از انواع آن دارای كاربردهای وسیعی در غذا و درمان است. اما آنچه موردنظر ما است و در هفت سین گیاهی وارد می شود، سركه انگور طبیعی است.
تحقیقات نشان داده است سركه انگور پس از تخمیر دارای اسیدهای آمینه بیولوژیك می شود. اما در سركه های صنعتی (كه از اسید استیك تهیه می شوند) این ماده مهم و ضروری برای بدن، وجودندارد. سركه ماده ای است قابض و بسیار خشك كننده، سریع النفوذ و رساننده اثر و قوه داروها به اعضای بدن و نرم كننده و برطرف كننده اخلاط فاسد و غلیظ بویژه بلغم و صفرا است.
سركه از توسعه زخم های مزمن، باد سرخ، جوش های خارش دار، بواسیر، عقربك جلوگیری می كند.
همچنین سركه پادزهر خوبی برای نیش حشرات است و به عنوان یك داروی مؤثر در درمان نقرس، آفتاب زدگی، ورم سینه و غدد بناگوش و انواع سردردهایی كاربرد دارد كه مربوط به خون و صفرا است و سردردهایی كه از بخار حمام ناشی می شود. سركه داروی خوبی برای گرفتگی بینی، ورم گلو و گلودرد بوده و در مشكلات مربوط به دندان و لثه و بدبویی دهان كاربرد دارد. همچنین در درمان مسمومیت ها، ضربه های زیرچشم، غده ها و ورم های سرد مورداستفاده قرارمی گیرد. سركه در رژیم های غذایی نمك، گوشت، چاقی، بیماری قند و روماتیسم مورداستفاده قرارمی گیرد.
سركه زیادكننده ترشح بزاق، هضم كننده غذا، اشتهاآور، صفراآور و قاعده آور است (در مواردی نیز موجب قطع قاعدگی می شود). سركه احتمال به دنیا آوردن نوزاد دختر را افزایش می دهد و در درمان ورم طحال و كلیه و اختلالات كبدی اثرداشته و داروی بی خوابی و ضعف حافظه، چربی خون و درمان كننده سكسكه (با قند مصرف شود) انگل روده و معده، سنگینی گوش، استسقا و ضدبلغم و عطش شناخته شده است.
▪ موارد منع مصرف سركه
موارد گفته شده در بالا فقط بخشی از آثار درمانی این داروی شفابخش است. در حالی كه مصرف سركه برای افراد دیگری مانند افراد عصبی و مستعد به آسم و آلرژی منع شده است .
افراد مسن هم بهتر است كمتر سركه استفاده كنند . همچنین زیاده روی در مصرف سركه برای ورم پروستات، ورم كلیه، اختلالات قاعدگی و كبد مناسب نیست.
مصرف سركه برای بواسیر، تصلب شرائین، تاری دید، روماتیسم، فلج، ورم معده و روده و مشكلات گوارشی، سردرد، سرماخوردگی، امراض ریوی، سنگ كیسه صفرا، نازایی، یبوست و سل بویژه در بیماری های خونی با مشكلات انعقادی (هموفیلی) و نیز افراد لاغر توصیه نمی شود و جداً باید از مصرف آن پرهیزكرد.

دكتر معصومه رفیعی مرند
روانشناس بالینی و پژوهشگر

منبع : روزنامه ایران