یکشنبه, ۲۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 9 February, 2025
مجله ویستا
تیسفون، پایتخت پارتیان و ساسانیان

سلوکوس، جانشین اسکندر و بنیانگذار سلطنت سلوکیان در اواخر قرن چهارم سلوکیه را بر کرانههای اوپیس که تا آن زمان تنها یک روستا بود بنا کرد. تاسیتوس، مورخ رومی معتقد است در قرن اول هنوز سکنه یونانی و بومی و سازمانهای هر دو قشر قابل تشخیص بودند. پارتیان که در قرن دوم پیش از میلاد حکومت را به دست گرفته و به سختی توانسته بودند نفوذی فرهنگی بر کشور داشته باشند و خود را نیازمند پایتختی غربی میدیدند، مرکزیت حکومت را از سلوکیه به کرانههای باختری منتقل کردند و اوپیس باستانی را تیسفون خواندند. تیسفون از ۱۲۹پیش از میلاد، پایتخت زمستانی شاهان پارتی محسوب میشد. روشن نیست که تیسفون چه زمانی به مهمترین شهر امپراتوری بدل شد اما مشخص است که تدارک لشکرکشی عظیم ایران علیه امپراتوری روم در سال ۴۱ پیش از میلاد در تیسفون، پایتخت جدید ، یکی از بزرگترین شهرهای دنیای باستان دیده شد.
شهر پس از شورش سلوکیه بر واردانس که در سال ۴۳ پیش از میلاد پایان یافت اهمیتی بیش از پیش پیدا کرد. آمیانوس مارسلینوس مورخ رومی واردانس را بنیانگذار تیسفون میداند و معتقد است که وی اصلاحاتی برای بهبود این شهر انجام داده است. گفته میشود پاکوروس سکنه تیسفون را افزایش داده و دیوارهایی برای این شهر بنا کرده است. تیسفون مساحتی بالغ بر ۳۰ کیلومتر مربع داشت.
در قرن دوم میلادی شهر هدف تجاوزات رومیقرار گرفت، چون رومیها تصور میکردند که تصرف پایتخت پارتیان به سقوط امپراتوری شرق منجر خواهد شد. در سالهای ۱۱۶، ۱۶۵ و ۱۹۸ میلادی، تراژان، لوسیوس ورسوس و سپتیموس سوروس، سلوکیه و تیسفون را تصرف کردند اما ایالت پارتی به تدریج سامانی دوباره یافت. با این وجود، تصرف شهر به دست سپتیموس سوروس عاقبتی مصیبتبار برای شهر داشت. رومیها در این نبرد آنقدر طلا و نقره تاراج کردند که توانستند برای ۳ تا ۴ دهه بر بحرانهای مالی اروپا فائق آیند. امپراتوری که به شدت تضعیف شده بود در سال ۲۲۴ میلادی با شورش اردشیر مواجه شد. وی ۲ سال بعد تیسفون را باز پسگرفت و به امپراتوری پارتیان پایان داد.
اگرچه تیسفون پایتخت ساسانیان بود، اما سلوکیه هم به دست فراموشی سپرده نشد و در این دوره توسط ساسانیان، <وه اردشیر( >شهر خوب اردشیر) خوانده شد و به مرکزیتی نظامی بدل شد. در سال ۲۳۸ میلادی گوردیان سوم، امپراتور روم جهت کاهش قدرت نظامیساسانیان تصمیم به تصرف شهر گرفت اما پیش از رسیدن به هدفش کشته شد. اودناتوس پالمیری که در سال ۲۶۲ میلادی امپراتور کاروس شده بود شهر را در ۲۸۳ میلادی به تصرف خود درآورد. اما هنگامیکه جولین قصد تصرف دوباره شهر را داشت در ۳۶۳ میلادی در نبرد با ایرانیان شکست خورده و کشته شد.
در قرن پنجم، تیسفون بدل به مرکز عمده نسطوریان منطقه شد و مبلغین مذهبی این شهر عمده ساکنین را مسیحی کردند. نخستین مسیحیان در سال ۶۳۵ میلادی به چین رسیدند.
در سال ۵۴۰ میلادی خسرو انوشیروان بر آنتیوک پایتخت رومی سوریه تاخت. سکنه شهر تبعید و به شهری جدید نزدیک تیسفون و وه اردشیر فرستاده شدند. تیسفون شامل ۷ ناحیه بود که اعراب آن را مدائن میخواندند.
مسلمانان در سال ۶۳۷ میلادی تیسفون و باقی نواحی اطراف را تصرف کردند. سقوط تیسفون، درآمدی بر فتح بینالنهرین شد. اعراب در سال ۷۶۲ میلادی مرکز حکومتی جدیدی با نام بغداد در فاصله ۳۵ کیلومتری تیسفون بنا کردند.
جونا لندرینگ / ترجمه: رضا دستجردی
منبع : روزنامه اعتماد ملی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست