کرونولوژی چیست؟

تاریخ واژه‌ای است كه به دانش و اطلاعات درباره‌ی گذشته اشاره دارد. تاریخ دانش گذشتگان یا حقایقی درباره‌ی گذشته است. تاریخ می‌تواند هر دو این مقوله‌ها را در بر بگیرد به شرط اینكه رویكرد ما به آن تعریف شده باشد. تاریخ هم دانش گذشتگان است و هم دانشی درباره‌ی گذشته. دانش گذشتگان به این دلیل كه زندگی نیاكان ما همچون امروز براساس باورها و دانش رایج زمان بوده است و هنگامی كه به این دانش دست یافتیم به دانشی درباره‌ی گذشته تبدیل می‌شودو شاید بتوان گفت كه مطالعه تاریخ بخشی از بشریت است. امروزه تاریخ به عنوان شاخه‌ای از علوم اجتماعی در نظر گرفته می‌شود، به خصوص موقعی كه تأكید و مطالعه روی مبحث كرونولوژی ‌باشد.
به دلیل اینكه تاریخ بسیار گسترده است سازماندهی آن از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست. برخی نویسندگان همچون ولز (H.G.Wells)، ویل دورانت (Will Durant) و آریل دورانت (Ariel Durant) تاریخ‌هایی جامع و كلی نوشته‌اند ولی برخی موخین نیز روی گرایش‌های خاصی مطالعه و تحقیق نموده‌ اند. بر این اساس چندین روش متفاوت برای طبقه‌بندی اطلاعات تاریخی به شرح ذیل وجود دارد:
۱ـ طبقه‌بندی اطلاعت به صورت زمان‌بندی شده یا به عبارتی طبقه‌بندی اطلاعات بر مبنای ترتیب وقوع زمانی رخدادها (Cahronolical) كه همان علم كرونولوژی می‌باشد.
۲ـ طبقه‌بندی اطلاعات براساس نواحی مختلف جغرافیایی (Geographical)
۳ـ طبقه‌بندی اطلاعات تاریخی بر مبنای ملیت‌ها و كشورهای مختلف (National)
۴ـ طبقه‌بندی اطلاعات تاریخی به صورت موضوعی (Topicla)
كرونولوژی (Chronology) به عنوان علمی برای محاسبه زمان (Computing) یا دوره‌‌هایی از زمان و اختصاص رخدادها در تاریخ‌های دقیق وقوع آنها تعریف می‌شود. واژه كرونولوژی باید از واژه كرونومتری (Chronometery) تمیز داده شود. در رابطه با این واژه (كرونولوژی) به چند نكته باید توجه كرد. اول اینكه كرونولوژی یك علم است، دوم اینكه یك علم محاسباتی است، سوم اینكه این علم درباره محاسبه زمان (Comuting time) است نه اندازه‌گیری زمان (Measuring time) و چهارم اینكه به طور ذاتی دو بخش در تعریف این علم وجود دارد كه بخش اول یك علم محاسبه را تعریف می‌كندو به باستان شناسی مربوط است و بخش دوم، موضوع قرار دادن وقایع و رخدادها در تاریخ‌های زمانی دقیق آنها را شامل می‌شود كه البته این بخش، بیشتر به تاریخ مربوط است. بنابراین بعضی ممكن است كرونولوژی را در برگیرنده‌ی بخش اول تعریف در نظر بگیرند كه به محاسبه زمان مربوط است و آن را نقطه مقابل كرونولوژی تاریخی بدانند.
كرونولوژی كه در فارسی آن را روزشمار، گاه‌شمار یا تقویم تاریخ گویند، به عنوان یك علم و یك موضوع مطالعاتی از دوره‌های قرون وسطی، رنسانس و باروك (Barokue) مورد توجه بوده است. بسیاری از نوشته‌های تاریخی كه از آن اعصار باقی مانده، در واقع همان كرونولوژی به معنای تخصیص رخدادها به تاریخ‌‌های زمانی دقیق آنها می‌باشد. امروزه می‌گویند كرونولوژی علم قرار دادن وقایع در زمان است. به عبارتی منظم كردن و چینش وقایع از ابتدا به انتها یا برعكس را كرونولوژی گویند و هنگامی كه از عناصر گرافیكی نظیر جدول برای منظم نمودن و چینش رخدادها استفاده شود آن را Time line گویند. كرونولوژی به معنی علم قراردادن و متمركز كردن وقایع تاریخی در زمان، بخشی از تاریخ است و نباید با واژه‌ی كرونومتری كه بخشی از علم فیزیك است اشتباه شود.
كرونولوژی می‌تواند نسبی یا مطلق باشد. كرونولوژی نسبی چینش وقایع مربوط به هم‌، نسبت به یكدیگر و نسبت به یك مبدأ زمانی است ولی كرونولوژی مطلق قرار دادن وقایع و رخدادها در تاریخ‌های زمانی دقیق آنها است. كرونولوژی مطلق یك دسته‌بندی ویژه از وقایع است كه تاریخ(date) نامیده می‌شود. این ویژگی در همه كرونولوژی‌های مطلق كه یك دوره‌ی زمانی یكسان را در بر می‌گیرند مشترك است.
كرونولوژی شیوه‌ای در تاریخ نویسی است كه اخیراً نظر برخی وقایع‌نگاران را به خود جلب كرده است. كتابها، منابع و آثاری كه به این شیوه نگارش می‌شوند منابع بسیار مناسبی برای علاقه‌مندان و پژوهشگران است، زیرا آنان می‌توانند با دقت و سرعت، با تاریخ سیاست، اقتصاد فرهنگ و هنر و جامعه آن كشور آشنا گردند. این قبیل منابع آرشیو مهمی برای ذخیره‌سازی موضوعات پراكنده هستند و می‌توان آنها را به عكسهایی فوری تشبیه كرد كه از یك دامنه وسیع گرفته می‌شود چرا كه در یك زمان كوتاه، اطلاعات زیادی از این قبیل عكس‌ها، به ما منتقل می‌شود.بعضی هم معتقدند گاه‌شمارها این امكان را برای كاربر فراهم می‌كنند كه در كمترین زمان، سفری زمانی به گذشته‌ها داشته باشد.
اطلاع كامل از زمان دقیق وقوع حوادث در تاریخ اهمیت زیادی دارد چون یك محقق در بسیاری موارد تنها با علم بر این موضوع می‌تواند رویدادها را شرح و تفسیر نماید و رابطه علت و معلولی میان آنان را كشف نموده و برای سؤالاتی كه در ذهن دارد پاسخی مناسب بیابد.
در اهمیت عنصر زمان و نقش آن در كشف علل رخدادها می‌توان به این موضوع اشاره نمود كه یكی از متدهایی كه در تاریخ از آن برای اثبات یا رد وقایع گذشته استفاده می‌شود متد تأیید همزمان (Contemporaneous Corroboration) است روش تأیید همزمان شبیه روش‌هایی است كه یك پلیس یا یك وكیل از آن استفاده می‌كند و اصل و اساس آن، قانون موازییك (Mosaic Low) می‌باشد. قانون موازییك می‌‌گوید كه یك موضوع به وسیله شهادت دو شاهد اثبات می‌شود و معنی آن این است كه یك داستان یا یك ماجرا، در یك زمان، به وسیله چند شاهد تعریف می‌شود. در روش تأیید همزمان محقق یا پژوهشگر باید حافظه‌اش را از هر نتیجه‌ای كه از آن آگاه است پاك نماید. متد همزمانی در پی رسیدن به نفس‌الامر وقایع است از این رو از یك نقطه زمانی شروع نموده و به سوی جلو حركت می‌نماید. و گاه برای اینكه یك محقق بتواند بفهمد كه یك واقعه چگونه رخ داده از روش معكوس ( reverse method) استفاده می‌نماید. این روش گاهی دوباره آزمودن یك شهادت یا (گواهی (reexamining a Verdict) نیز خوانده می‌شود. چرا كه كار تحقیق در این روش با یك نتیجه شروع شده و رو به عقب حركت می‌كند. این روش در نزد محققین به اثبات برگشتی (backward argument) نیز شهرت دارد.
اهمیت مقوله زمان و فهم منتظم حوادث از همان دوره‌های نخستین تكوین تاریخ‌نگاری، مورخان را بر آن داشت تا در گزارش رخدادها و وقایع ترتیب و توالی زمانی را مد نظر داشته باشند. آنان به خوبی واقف بودند كه تنها رعایت ترتیب و توالی رخدادهاست كه به تاریخ هویت داده و می‌تواند تاریخ را به عنوان یك شاخه از علم معرفی نماید و آن را از اسطوره و افسانه متمایز نماید. ژوزف جاستوس اسكالیر (Joseph Justus Scaliger (۱۵۴۰-۱۶۰۹)) اولین پژوهشگری بود كه در وادی تحقیق درباره‌ی كرونولوژی به عبارات دریای علم (the sea of Sciences) و نوردنیا (the light of world) اشاره كرد و امروز دنیا تعریف مدرن كرونولوژی را به او مدیون است. مطالعات او و برخی محققین دیگر مثل جسیت دایونی سس پتاووس (Jesuit Dionysius Petovivus (۱۵۸۳-۱۶۵۲)) كرونولوژی را برای قرن‌های ‌آینده تعریف كرد. اگر چه برخی نتایج كاری اسكالیر از سوی برخی محققین حتی برخی محققین هم دوره او مثل آرسیلا (Arcilla) پروفسور دانشگاه سالامانسا (Salamanca University) رد شد ولی در هر صورت كار او وهمكارانش در قرن هفدهم تا چندین قرن راهگشای محققین برای مطالعه روی موضوع كرونولوژی بود.

منبع:http://www.dowran.ir/
نویسنده:حسن فراهانی

منبع : خبرگزاری فارس