وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان ، استان یزد

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال 1375، جمعیت استان 769‚750 نفر بوده است كه از این تعداد 75/15 درصد در نقاط شهری و 24/85 درصد در نقاط روستایی سكونت داشته‌اند. در آبان‌ماه همین سال، از كل جمعیت استان 936‚385 نفر مرد و 833‚364 نفر زن بوده‌اند كه در نتیجه نسبت جنسی جمعیت استان 100 نفر زن در مقابل 106 مرد بوده است. نسبت‌های مذكور در نقاط شهری برای اطفال كمتر از یك سال 102 و برای بزرگسالان 95 و در نقاط روستایی به ترتیب 105 و 106 بوده است.
براساس همین سرشماری 99/25 درصد از جمعیت استان مسلمانان هستند. این نسبت در نقاط شهری 99/1 درصد و در نقاط روستایی 99/7 درصد می‌باشد.
در فاصله سال‌های 1365 تا 1375 حدود 754‚94 نفر از دیگر استان‌ها به استان یزد مهاجرت نموده و یا در داخل آن جابجا شده‌اند. محل اقامت قبلی 43/53 درصد از مهاجران، سایر استان‌ها، 21/68 درصد شهرستان‌های دیگر همین استان و 30/51 درصد در شهرستان محل سرشماری بوده است. محل اقامت بقیه افراد، خارج از كشور یا اظهار نشده است. این وضعیت نشان می‌دهد كه طی سال‌های 65 تا 75 حدود 21/99 درصد مهاجران از روستا به شهر، 52/84 درصد از شهر به شهر، 6/80 درصد از روستا به روستا و 14/10 درصد از شهر به روستا مهاجرت كرده‌اند بیشترین تعداد مهاجران وارد شده به استان و یا جابه‌جا شده در داخل آن با 20/57 درصد مربوط به كمتر از یك سال قبل از سرشماری و كمترین تعداد آنان با 2 درصد مربوط به 9 سال قبل از سرشماری بوده است.
براساس سرشماری عمومی آبان‌ماه 1375 از 370‚662 نفر جمعیت بالای 6 سال استان، 83/64 درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادی در گروه سنی 14-6 سال برابر 96/56 درصد و در گروه سنی 15 سال و بیشتر 77/94 درصد بوده است. در بین افراد لازم‌التعلیم (14-6 سال) نسبت باسوادی در نقاط شهری 96/64 درصد و و در نقاط روستایی 96/29 درصد بوده است. در این استان نسبت باسوادی در بین مردان 87/31 درصد و در بین زنان 79/75 درصد بوده است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب 89/58 درصد و 82/53 درصد و در نقاط روستایی 80/37 درصد و 71/44 درصد بوده است.
طبق همین سرشماری از جمعیت 24-6 سال استان 70/37 درصد در حال تحصیل بوده‌اند. این نسبت در نقاط شهری 73/12 درصد و در نقاط روستایی 62/1 درصد بوده است. در این استان 94/45 درصد از كودكان، 89/62 درصد از نوجوانان و 41/65 درصد از جوانان به تحصیل اشتغال دارند. در آبان‌ماه 1375 حدود 39 درصد از جمعیت ده سال و بالاتر این استان را افراد شاغل و افراد بیكار (جویای كار) تشكیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری 36/28 درصد و درنقاط روستایی 47/43 درصد بوده است. از جمعیت فعال این استان 79/54 درصد را مردان و 20/46 درصد را زنان تشكیل می‌داده‌اند. بیشترین میزان فعالیت مربوط به گروه سنی 39-35 سال با 63/48 درصد و كمترین میزان مربوط به گروه سنی 14-10 سال با 4/93 درصد بوده است. در همین سال از شاغلان 10 ساله و بیشتر استان 14/27 درصد در گروه‌های عمده «كشاورزی، شكار و جنگلداری و ماهیگیری»، 10/1 درصد در گروه «عمده‌فروشی و خرده‌فروشی»، 30/73 درصد در گروه عمده «صنعت» و 44/92 درصد نیز در سایر گروه‌های فعالیت‌های اقتصادی به كار اشتغال داشته‌اند. توزیع نسبی شاغلان 10 ساله و بالاتر برحسب گروه‌‌های عمده‌ فعالیت، نشان می‌‌دهد كه هم در نقاط شهری و هم در نقاط روستایی گروه عمده «صنعت (ساخت)» بیشترین تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده است.
به خاطر شرایط اقلیمی استان،‌ وضعیت اقتصادی آن به ویژه در بخش كشاورزی زیاد مطلوب نیست و امكان بهره‌برداری از آب‌های سطحی در كشاورزی بسیار اندك است. شرایط خاص جغرافیایی منطقه نظیر میزان اندك نزولات جوی، حركت ماسه‌های روان،‌ پدیده كویرزایی،‌ اراضی وسیع خشك و بیابانی، مراتع فقیر، كمبود منابع تأمین‌كننده آب و ... موجب شده است كه 28 درصد وسعت استان فاقد هرگونه بهره‌دهی اقتصادی باشد. از این گذشته، مناطق نیمه مساعد كشاورزی (200 هزار هكتار) نیز با عوامل بازدارنده توسعه این بخش مواجه است. مهم‌ترین مناطق كشاورزی استان دشت‌های یزد، اردكان، بهادران، بهاباد، هرات، مروست، چاهك و ابركوه است كه محصولات كشاورزی آن‌ها، انار، پسته،‌‌ بادام، غلات، آفتابگردان، كنجد، انگور، پنبه،‌ چغندرقند، و نباتات علوفه‌ای است.
فقر پوشش گیاهی، مهم‌ترین مسأله در تنگناهای منابع طبیعی استان به شمار می‌رود. براین اساس، دامداری متحرك و نیمه‌متحرك جایگاه وسیعی در استان ندارد. در سال‌های اخیر، تلفیق زراعت با دامداری همراه با پرواربندی موجب افزایش محصولات دامی استان شده است. پرورش طیور نیز در سال‌های اخیر توسعه‌ زیادی یافته كه تا حدودی نیاز منطقه را تأمین می‌كند و نیز پرورش زنبور عسل به شیوه نوین رو به توسعه است.
اگرچه استان یزد از شرایط اقلیمی مناسب برای كشاورزی پر رونق برخوردار نیست، ولی تشكیلات زمین‌شناختی آن ذخایر بسیار عظیم معدنی را در دل خود جای داده است. این استان را می‌‌توان منطقه معدنی نامید. پوشش گیاهی كم و بیرون‌زدگی سنگ‌ها نیز شرایط مناسبی برای شناخت معادن فراهم آورده است. معادن فعال و مهم استان مانند آهن، چغارت، مرمر بورق، ماسه‌سنگ متكسانه، سرب و روی كوشك، نقشی مهم و سازنده در تحولات اقتصادی و عمرانی استان و كشور دارند. مهم‌ترین معادن استان، آهن،‌ اورانیوم، سرب و روی، انواع سنگ‌های ساختمانی،‌ مس، گچ، نمك، خاك چینی (كائولن) خاك سرخ و بنتوفیت (گل سرشوی) است. در میان معادن یاد شده، معادن سنگ آهن و اورانیوم از اهمیت خاصی برخوردارند.
صنایع استان نیز در رشته‌های ریسندگی، بافندگی، مصالح ساختمانی و فلزی از رونق بیشتری برخوردار است. مهم‌ترین صنایع استان عبارتند از صنایع نساجی و انواع مصالح ساختمانی، فرآورده‌های نایلونی، ملامین و پلاستیك‌سازی، صنایع غذایی، شیمیایی، فلزی، موكت و فرش، لوازم بهداشتی، سیم و كابل، رنگ‌سازی، صنایع برق و الكترونیك، كولر و یخچال‌سازی، مونتاژ رادیو و تلویزیون، كابل‌های نوری، چینی و كاشی‌سازی، لاستیك‌سازی و ساخت ماشین‌های نساجی. صنایع نساجی استان به خاطر قدمت آن، دارای اهمیت زیادی است. بافته‌های یزدی در سراسر ایران و حتی در خارج از ایران طرفداران و مشتریان فراوان دارد. این صنعت مانند غالب صنایع به تدریج ماشینی شده‌اند. از جمله دستگاه‌های بافندگی سنتی (شعربافی) به ماشین‌های بافندگی مدرن تبدیل شده‌اند. این صنایع به دلیل وجود كارگران ماهر و ورزیده، به سرعت در حال توسعه و پیشرفت است و رونق صنعت بافندگی یزد باعث رونق صنایع جنبی دیگر، مانند پنبه‌پاك‌كنی، پشم‌شویی، ‌ریسندگی و رنگرزی شده است. امروزه بافته‌های پنبه‌‌ای و پشمی (پارچه، پتو، مخمل) و ابریشم و الیاف مصنوعی استان یزد قابل مقایسه و رقابت با منسوجات مشابه خارجی است. علاوه بر آن، بافته‌های سنتی یزد، چون قالی،‌ دستمال، شال، ترمه، روكش‌ (شمد) و چادرشب از اهمیتی قابل توجه برخوردار است و مشتریان بسیار دارند.