معبد آناهیتا ، کنگاور

در كنگاور، بر بلندای یك صفه سنگی، بقایای بنای عظیمی هنوز خودنمایی می‌كند. نام این بنای پیش از اسلام «آناهیتا» ایزد و فرشته نگاهبان آب - فراوانی و بركت - برگرفته شده است. قدمت بنا را برخی به دوران اشكانیان می‌رسانند. اما آنچه مسلم است این بنا در اواسط دوره ساسانیان، تعمیر كلی شده و بر روی بقایای بنای پارتی، آثاری از این دوره و نیز آثاری از بناهای دوره‌های اولیه اسلامی دیده می‌شود.
برخی سبك معماری بنا را یونانی دانسته‌‌اند و آن را تحت تأثیر معماری هلنیستی و اشكانی قلمداد كرده‌اند. با كاوش‌های علمی كه از سال 1347 شمسی‌ آغاز شد،‌ چنین نتیجه گرفته شد كه معبد آناهیتا قبل از اینكه تحت نفوذ هنر یونانی باشد از هنر هخامنشی مایه گرفته است.
بنای اصلی معبد آناهیتا چهار ضلعی است كه طول دیوارهای آن 230 متر می‌باشد. قطر این دیوارها در بیشتر نقاط 18 متر است كه عظمت باستانی بنا را به خوبی نشان می‌دهد.
پلكان‌های اصلی بنا دو طرفه و چسبیده به دیوار است كه كاملاً قابل مقایسه با پلكان دو طرفه تخت جمشید است. اختلاف سطح پست‌ترین تا بلندترین نقطه بنای ناهید 30 متر است. به این ترتیب،‌ این بنا بر روی پشته ‌سنگی، می‌باید به صورت پله پله باشد كه شبیه شكل بناهای هخامنشی است. یازده ستون از گوشه جنوب شرقی و یازده ستون از گوشه جنوب غربی تا بالاترین پله كشیده شده است. در پای دیوار شرقی بنا، گورستانی صخره‌ای متعلق به دوران پارتی كشف شده است. اموات در این قبور رو به بنای آناهیتا دفن شده‌اند.