عینک‌های آفتابی

بنابر بسیاری از مطالعات علمی انجام شده، برخورد طولانی‌مدت با نور آفتاب عوارض وخیمی برای چشم ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به افزایش خطر ابتلا به کاتاراکت، دژنراسیون ماکولارو و رشد غیرطبیعی بافت‌های داخل چشم مانند انواع سرطان اشاره کرد. براساس این مطالعات، چشم‌پزشکان برای افرادی که به مدت طولانی در معرض نور آفتاب هستند، استفاده از عینک‌های آفتابی با قدرت جذب ۹۹ درصد و بالاتر اشعه ماوراءبنفش (UV) و همچین کلاه‌های نقاب‌دار را توصیه می‌کنند.
● چه زمانی از عینک آفتابی استفاده کنیم؟
هر زمان که انسان در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد بهتر است از عینک آفتابی استفاده کند به‌خصوص در شرایط زیر:
۱) در تابستان وقتی‌که میزان اشعه ماوراءبنفش حداقل سه برابر بیشتر از میزان آن در زمستان باشد.
۲) در کنار دریا یا داخل آب
۳) هنگام ورزش‌های زمستانی به‌خصوص در ارتفاعات
۴) در زمان استفاده از داروهائی که می‌توانند حساسیت به نور ایجاد کنند.
▪ چند نکته که در هنگام خرید عینک‌های آفتابی باید به آنها توجه کرد:
بیشتر عینک‌های آفتابی برای محافظت چشم‌های ما در برابر آثار زیان‌بار نور خورشید طراحی شده‌اند. در مشخصات اغلب این عینک‌ها محافظت در برابر اشعه فرابنفش و تشعشعات مضر نور خورشید ذکر شده اما نکته مهم این است که بدانیم چشم‌های ما نیاز به محافظت از چه میزان نور را دارند و در واقع چه نورهائی برای چشم زیان‌بار نیستند.
● جذب ۹۹ درصد اشعه فرابنفش
همیشه باید از عینک‌های آفتابی‌ای استفاده کرد که این خاصیت را داشته باشند. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه فرابنفش نور خورشید، ارتباط مستقیمی با بیماری‌های چشم دارد و اشعه فرابنفش نوع UVB) B) برای پوست و چشم به شدت خطرناک‌تر از اشعه فرابنفش نوع UVA) A) است. لنزهای شیشه‌ای و پلاستیکی توانائی جذب مقداری از اشعه فرابنفش خورشید را دارند با این‌حال می‌توان با افزودن موادشیمیائی خاص به مواد به‌کار رفته در ساخت لنز و همچنین استفاده از روکش‌های مخصوص لنز، میزان جذب این اشعه زیان‌بار را افزایش داد.
پس همیشه از عینک‌های آفتابی استفاده کنید که ۹۹ درصد یا ۱۰۰ درصد اشعه فرابنفش را جذب می‌کنند.
روی جلد بعضی از عینک‌های آفتابی این جمله به‌چشم می‌خورد: ”جذب اشعه فرابنفش تا ۴۰۰ نانومتر“
این جمله به معنی جذب ۱۰۰ درصد اشعه فرابنفش است.
● صیقل زدن و پرداخت
برخی از شرکت‌های عینک‌سازی برای بهبود کیفیت از روش‌های ویژه صیقل زدن و پرداخت استفاده می‌کنند. باید توجه داشته باشید که عینک‌هائی هم که فاقد این خصوصیات هستند و به‌چشم آسیبی نمی‌رسانند.
به‌طور قطع همه افراد خواهان خرید عینک‌های آفتابی با کیفیت مناسب هستند. برای اطمینان از کیفیت عینک می‌توانید آن را به روش زیر آزمایش کنید.
به یک سطح چهارگوش مثل کاشی‌های روی زمین نگاه کرده، عینک را در فاصله مناسب نگه‌دارید و یک چشم را ببندید. عینک را به آرامی از یک طرف به طرف دیگر و سپس از بالا به پائین جابه‌جا کنید، اگر خطوط در یک امتداد قرار داشتند عینک مناسب است و چناچه خطوط در یک امتداد نباشند به‌خصوص در مرکز لنز، عینک دیگری را امتحان کنید.
● مقاومت لنز
هیچ لنزی غیر قابل شکستن نیست ولی لنزهای پلاستیکی در مقایسه با لنزهای شیشه‌ای در هنگام شکستن برای چشم خطر کمتری ایجاد می‌کنند. بیشتر عینک‌های آفتابی شیشه پلاستیکی دارند. پلی‌کربنات نوعی پلاستیک است که در بسیاری از عینک‌های ورزشی استفاده می‌شود. این عینک‌ها کیفیت بالائی داشته ولی نسبت به خراشیدگی لنز بسیار حساس هستند. اگر می‌خواهید عینکی از جنس پلی‌کربنات بخرید عینکی را انتخاب کنید که نسبت به خراشیدگی مقاومت بالائی داشته باشد.
● پلاریزاسیون
آیا عینک‌های پلاریزه از رفلکس نور جلوگیری می‌کنند؟ نور خورشید در اثر برخورد با سطوح صاف مثل سطح پیاده‌رو و سطح آب بازتاب پیدا می‌کند. عینک‌های پلاریزه می‌توانند به‌طور مؤثری نور بازتابیده شده را جذب کنند و به همین دلیل برای رانندگی و ماهی‌گیری بسیار مفیدند.
پلاریزاسیون نور به تنهائی تأثیری در جذب اشعه فرابنفش ندارد ولی امروزه در ساخت بسیاری از لنزهای پلاریزه از مواد محافظت‌کننده در برابر اشعه UV استفاده می‌کنند. پس حتماً مشخصات عینک را برای اطمینان از جذب حداکثر اشعه فرابنفش بخوانید.
● شدت تیرگی لنز عینک
لنزهای با تیرگی متوسط برای مصرف روزانه مفید است ولی چنانچه در معرض روشنائی شدید قرار می‌گیرد حتماً لنزهای تیره‌تر را انتخاب کنید. اگر چه رنگ و شدت تیرگی لنز ارتباطی با شدت جذب اشعه ماوراء بنفش ندارد.
● لنزهای فتوکرومیکا:
▪ لنزهای فتوکرومیک
لنزهای فتوکرومیک در نور شدید تیره شده و با کمتر شدن نور محیط دوباره کم‌رنگ می‌شوند. این لنزها معمولاً در مدت ۳۰ ثانیه تیره می‌شوند ولی اگر در محیط تاریک‌تر قرار بگیرند برای روشن‌تر شدن به ۵ دقیقه زمان نیاز دارند.
عینک‌های فتوکرومیک به دو صورت درجه‌ای و تک حالتی ساخته می‌شوند.
اگر چه عینک‌های فتوکرومیک به‌خوبی اشعه فرابنفش (UV) را جذب می‌کنند (البته باید به مشخصات عینک توجه کرد) ولی برای رسیدن به بالاترین میزان جذب به مدتی زمان نیاز است.
▪ لنزهای یک تکه (Wraparound)
عینک‌های یک تکه برای جلوگیری از برخورد نور از اطراف قاب عینک به‌چشم طراحی شده‌اند.
مطالعات نشان داده است مقدار زیادی اشعه فرابنفش از اطراف قاب عینک‌های معمولی وارد چشم شده و سبب کاهش سودمندی این عینک‌ها می‌شود. عینک‌های آفتابی یک تکه بزرگ بیشترین محافظت را از چشم شما انجام می‌دهند.
▪ لنز با گرادیان رنگی (Gradient Lenses)
این لنزها به‌تدریج از بالا به پائین یا از بالا و پائین به طرف وسط کم‌رنگ می‌شوند، لنزها با گرادیان یک‌طرفه (در بالا تیره و در پائین روشن‌تر) می‌توانند نورهای بازتابیده از طرف آسمان را جذب کنند ولی برای دید از نیمه پائین عینک شفافیت مناسبی را ایجاد می‌کنند در نتیجه برای رانندگی مناسب هستند زیرا باعث محو شدن دید از بالای داشبورد نمی‌شود، ولی برای محیط‌های پوشیده از برف و کنار دریا مناسب نیستند. لنز با گرادیان دو طرفه (تیره در دو سمت بالا و پائین و روشن در وسط)، هر چند ممکن است برای ورزش، در جائی‌که نور از روی سطح آب یا برف بازتابش می‌شود مثل قایق‌سواری و اسکی بهتر باشد، اما برای رانندگی مناسب نیست چون سبب کاهش دید مستقیم می‌شود.
▪ لنز با روکش آینه
در این لنزها یک لایه نازک از فلز روی سطح لنز عینک‌های معمولی کشیده می‌شود. اگر چه این عینک‌ها سبب کاهش برخورد نور مرئی به‌چشم می‌شوند ولی تصور نکنید که این خاصیت جلوی اشعه فرابنفش را می‌گیرد.
● پیشگیری از ۹۰ درصد اشعه مادون قرمز (Blocks ۹۰ Percent of Intrared Rays)
اشعه مادون قرمز جزء طیف مرئی نیست ولی سبب ایجاد گرما می‌شود. نور خورشید مقدار کمی اشعه مادون قرمز دارد و چشم اشعه مادون قرمز را به‌خوبی تحمل می‌کند. بعضی شرکت‌های سازنده عینک آفتابی با تولید عینک‌های محافظ در برابر اشعه مادون قرمز ادعاء بهبود سلامت چشم را می‌کنند ولی تاکنون ارتباطی بین اشعه مادون قرمز و بیماری‌های چشم گزارش نشده است.
● عینک ضد نور آبی
زیان‌آور بودن نور آبی برای چشم هنوز مورد بحث است. لنزهای ضد نور آبی معمولاً به رنگ کهربائی هستند و باعث می‌شوند که شما اطراف خود را نارنجی و یا زرد ببینید. این رنگ سبب می‌شود که اجسام دور واضح‌تر به‌نظر برسند، به‌خصوص در برف یا مه. به‌همین دلیل عینک‌های آفتابی کهربائی بین خلبانان و اسکی‌بازان و قایقرانان محبوبیت دارد.
● خطر اشعه UV برای چه افرادی بیشتر است؟
بعضی مطالعات نشان داده‌اند که افراد با بیماری‌های جدی چشمی مثل دژنراسیون ماکولار و دیستروفی شبکیه در برخورد با اشعه UV بیشتر در معرض خطر هستند. این افراد هنگام خروج از خانه حتماً باید از عینک آفتابی استفاده کنند.
● جراحی آب مروارید یا کاتاراکت
هر ساله یک میلیون آمریکائی تحت جراحی کاتاراکت قرار می‌گیرند. در طی این جراحی عدسی چشم خارج شده و در نتیجه چشم در برابر اشعه UV آسیب‌پذیرتر می‌شود.
در جراحی عمل آب مروارید عدسی طبیعی چشم با یک لنز داخل چشمی (IOL) تعویض می‌شود. لنزهای داخل چشمی قدیمی بسیار کمتر از عینک‌های معمولی یا پلاستیکی اشعه UV را جذب می‌کردند.
سازندگان IOLS اکنون بیشتر تولیدات خود را با قدرت جذب بالای UV درست می‌کنند. چنانچه شما جراحی آب‌مروارید انجام داده‌اید و لنز داخل چشمی (IOLS) شما از نوعی است که اشعه UV را به‌طور کامل جذب نمی‌کند، حتماً از عینک‌های آفتابی با قدرت جذب بالای اشعه UV به‌همراه کلاه برای محافظت بیشتر استفاده کنید. به هر حال، حتی اگر شما از لنزهای داخل چشمی جدید نیز استفاده می‌کنید عینک آفتابی و کلاه میزان بالائی از محافظت را برای شما ایجاد می‌کند.
● داروهای فتوسنسیتیو (Photosensitizing Drug)
داروهای فتوسنسیتیو یا داروهائی که سبب حساسیت پوست شما به نور می‌شوند می‌توانند سبب حساسیت بیشتر چشمان شما به نور نیز بشوند.
شما در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر باید به متخصص چشم‌پزشک مراجعه کنید:
▪ Psoralens (مفید در درمان پسوریازیس)
▪ Allopurinal
▪ Doxycycline
▪ tetracycline
▪ Phenothiazine
تا زمانی‌که از این داروها استفاده می‌کنید حتماً هنگام خروج از منزل از عینک آفتابی و کلاه آفتاب‌گیر استفاده کنید.
اگر شما به تازگی برای درمان دژنراسیون ماکولار از روش درمانی فوتودینامیک استفاده کرده‌اید نیز حتماً مراقب آثار مضر اشعه خورشید روی چشمانتان باشید.
مواردی که عینک آفتابی، محافظت لازم را ایجاد نمی‌کند:
عینک‌های آفتابی نمی‌توانند چشمان شما را در برابر یک منبع نوری قوی و مستقیم محافظت کنند. جوشکاری، دستگاه‌های برنزه‌کردن پوست، مناطق پوشیده از برف یا نگاه مستقیم به خورشید به‌خصوص هنگام خسوف که می‌تواند به شدت به‌چشم شما آسیب برساند. نگاه‌کردن به هر یک از این منابع نور بدون محافظت لازم سبب یک عارضه چشمی دردناک به نام فتوکراتایتیس و یا حتی آسیب شبکیه می‌شود که همراه کوری مرکزی بینائی موقت است.
یک متخصص چشم‌پزشک می‌تواند وسائل لازم برای محافظت از چشمان شما را در شرایط خاص معرفی کند.
برای فعالیت معمولی بیرون از خانه، عینک آفتابی مناسب کلید محافظت از آسیب رسیدن به چشمان شماست. بهترین عینک آفتابی ۱۰۰ درصد جذب اشعه UV دارد و لنز آن در برابر شکستگی مقاومت بالائی دارد.

دکتر سامان سیداحمدیان

منبع : نشریه پزشکی طبیب مردم