گوش پاک‌کن یا گوش چرخ کن؟!

كودكتان را حمام می‌كنید،‌از حمام می‌آوریدش بیرون،‌ خشكش می‌كنید و بعد،‌دست دراز می‌كنید و گوش پاك‌كن را برمی‌دارید و توی گوشش می‌چرخانید. راستی، هیچ فكر كرده‌اید كه این جور وقت‌ها دارید به كودكتان خدمت می‌كنید یا خیانت؟
احتمالا اكثر شما به ویژه پس از حمام كردن كودك به فكر تمیز كردن گوش و خارج كردن ترشحات آن می‌افتید.‌ این لحظه غالبا همان لحظه‌ای است كه دست خود را به سمت یك گوش پاك‌كن دراز كرده و یا حتی در مواردی، ‌یك تكه دستمال كاغذی و یا پنبه را به دور یك چوب كبریت پیچیده و جهت تمیز كردن گوش دلبندتان، آن را داخل مجرای گوش می‌كنید. ولی مراقب باشید! خطر همین‌جا در كمین شما نشسته است.
انجام یكی از اعمال بسیار ساده فوق می‌تواند موجب رساندن آسیب‌های جبران‌ناپذیری به گوش شود.
در سطح اجتماع بحث‌های زیادی در مورد استفاده و یا عدم استفاده از گوش پاك‌كن جهت تمیز كردن گوش وجود دارد. در واقع، شاید بتوان گفت ‌كه ‌عبارت ‌گوش‌پاك‌كن، ‌فقط یك عبارت مجازی است برای چیزی كه موارد كاربرد آن ارتباط كمی با رفع آلودگی گوش دارد. از گوش پاك‌كن بیشتر جهت تمیز كردن لاله گوش، داخل بینی كودك،‌ بین انگشتان پا، مالیدن پماد بر روی زخم، استعمال داروها در نواحی باز و تمیز كردن آرایش دور چشم‌ها ‌استفاده می‌شود ، درحالیكه بسیاری از مردم بر این باورند كه این وسیله صرفا جهت خارج كردن ترشحات از داخل گوش است. یك نكته مهم را بایستی همیشه به‌خاطر داشته باشید: ترشحات گوش خارجی كه به آن جرم یا واكس گوش گفته می‌شود، به‌هیچ‌وجه آلوده و كثیف نیستند. این ترشحات، در واقع یك سری از ترشحات طبیعی و ضروری بدن هستند كه از گوش مراقبت می‌كنند. همانگونه كه همه می‌دانند، جرم گوش زرد رنگ و چرب بوده و دارای حالت چسبندگی است. وجود این جرم برای نرم نگهداشتن و حفظ سلامت مجرای گوش خارجی ضروری است. علاوه بر این، اسیدیته این ترشحات مانع از رشد باكتری و قارچ می‌شود.
جرم گوش به‌طور طبیعی و خودبه‌خود به سمت بیرون حركت كرده و از مجرای گوش خارج می‌شود بنابراین نیازی به دستكاری برای خروج آن وجود ندارد. البته در برخی از موارد، ترشح بیش از حد به‌خصوص در افراد مستعد موجب انسداد گوش و كاهش شنوایی می‌شود كه در این صورت بایستی بیمار جهت شستشوی گوش و اقدامات لازم به پزشك متخصص مراجعه كند. بر اثر فرو بردن جسم خارجی به داخل گوش‌، ‌علاوه بر خطر آسیب‌رسانی به پرده گوش، امكان ایجاد خراش‌های ظریف میكروسكوپی در مجرای گوش وجود دارد. در این صورت و با توجه به احتمال وجود میكروب و یا قارچ در سطح گوش، چنانچه كودك زمینه آلودگی را پیدا كند مبتلا به عفونت گوش خواهد شد. اكثر شما اندازه دقیق عمق گوش را نمی‌دانید و بنابراین قادر به پاك‌ كردن تمامی قسمت‌های گوش نیستید. در نتیجه،‌وارد كردن جسمی نظیر گوش پاك‌كن موجب فشرده‌تر شدن این ترشحات در قسمت‌های عمقی‌تر مجرا می‌شود كه در این صورت،‌خروج آنها مشكل‌تر خواهد بود.
علاوه بر این،‌بررسی‌ها نشان می‌دهند كودكانی كه جهت رفع خارش و تمیز كردن گوش از وسایلی نظیر سنجاق سر و یا گوش پاك‌كن استفاده می‌كنند بیش از سایرین در معرض خطر پارگی پرده گوش قرار دارند. بسیاری از متخصصان گوش و حلق و بینی هشدار می‌دهند كه استفاده از گوش پاك‌كن با تضعیف سیستم دفاعی گوش موجب افزایش خطر ابتلا به خشكی و خارش گوش می‌شود. بهترین روش توصیه شده جهت تمیز كردن گوش خارجی این است كه لاله گوش و قسمت بیرونی گوش خارجی را با استفاده از یك پارچه نخی نرم و مرطوب كه به‌دور انگشت اشاره‌تان پیچیده‌اید تمیز كنید، بدون آنكه انگشت خود را داخل مجرا ببرید.
با این وجود در برخی موارد لازم است كه واكس درون گوش خارج شود. به‌عنوان مثال‌،در برخی به‌طور طبیعی تولید ترشحات گوش بسیار بیش از حالت عادی است كه می‌تواند موجب تجمع و بسته شدن كانال گوش شود. البته این انسداد به‌طور شایع‌تر در ارتباط با تمیز كردن نادرست گوش بوجود می‌آید.
در صورت گرفتگی گوش فرزندتان در اثر تجمع جرم، چنانچه وی دارای سابقه سوراخ شدن پرده صماخ یا هر گونه عمل جراحی در گوش است، حتما او را نزد پزشك متخصص ببرید. ولی چنانچه پرده صماخ سالم بوده و گوش صرفا به توسط جرم پر شده باشد، ممكن است با انجام روش‌های درمانی صحیح در منزل بتوانید ناراحتی فرزندتان را درمان كنید:
اولین وسیله‌ای كه لازم دارید، یك قطره چكان است. قطره چكان را بایستی توسط یكی از مواد نرم كننده جرم كه به‌راحتی در دسترس هستند پر كنید، نظیر روغن‌های معدنی مخصوص، روغن بچه و مثلا‌ قطره <گلیسیرین فنیكه .> سپس سر كودك را به یك طرف خم كنید به‌طوری كه گوش مبتلا رو به بالا باشد. در ادامه و با استفاده از یك قطره‌چكان،‌۲تا۳ قطره از محلول نرم كننده جرم را در داخل گوش مبتلا بریزید و همچنان سر را در همان وضعیت به مدت ۵ دقیقه نگهدارید. سپس یك پارچه تمیز بر روی گوش قرار داده و سر را به طرف مقابل خم كنید و اجازه دهید تا محلولی كه در داخل گوش ریخته‌اید،‌به آرامی بیرون بیاید. در صورت لزوم می‌توانید این عمل را روزی یكی دو بار و برای مدت چند روز انجام دهید. چنانچه با انجام عمل فوق جرم گوش كودكتان بیرون نیامد و یا دارای سابقه سوراخ شدگی پرده صماخ و یا هر گونه عمل جراحی بود،‌حتما با پزشك جهت اقدامات پیشرفته‌تر مشورت كنید. پزشك ابتدا با استفاده از وسیله‌ای به‌نام اتوسكوپ داخل گوش را دیده و سپس ممكن است كه جهت خارج كردن جرم گوش، شستشوی گوش با آب را انجام داده و یا با استفاده از یك وسیله خاص دیگر نظیر دستگاه‌های واكیوم‌ خاص جهت برداشتن جرم گوش اقدام كند.
▪ نكته مهم:
هرگز سعی نكنید تا اجسامی كه داخل گوش رفته و یا چسبیده را با زور خارج كنید.
گیر افتادن و یا چسبیدن اجسام خارجی در داخل مجاری گوش به‌ویژه در مورد اطفال زیاد اتفاق می‌افتد. خیلی احتمال دارد كه بچه‌ها به‌دلیل كنجكاوی یك جسمی نظیر پاك‌كن را داخل گوش خود و یا كودك دیگری قرار دهند. در این صورت،‌بایستی حتما توجه داشته باشید كه خلاصی از حالت بوجود آمده به‌راحتی میسر نیست. حتی شاید دیده باشید كه یك حشره درگوش شما و یا شخص دیگری گیر كند. در این صورت، تنها كاری كه بایستی انجام دهید این است كه كمی از روغن معدنی مخصوص كه جهت نرم كردن جرم گوش نیز استفاده می‌شود، به داخل گوش بریزید تا حشره كشته شود.سپس در كوتاه‌ترین زمان ممكن با پزشك تماس بگیرید. هیچگاه نباید سعی كنید كه حشره و یا هر چیز دیگری را كه داخل گوش گیر كرده است،‌خودتان شخصا در بیاورید و غیر از پزشك، به هیچ شخص دیگری اجازه دست زدن به چیزی كه داخل گوش چسبیده است، ندهید.

دكتر بابك هوشمند

منبع : روزنامه سلامت