چرا به چیزی یا کاری تمایل پیدا می کنیم؟

مزه کاکائو، وانیل یا توت فرنگی؟ دانشمندان رشته های مختلف علمی با هیجان و اشتیاق سعی دارند به طرق مختلف به این سوال که چرا ما به چیزها یا کارهای مختلفی که میل داریم، تمایل پیدا می کنیم، پاسخ بدهند. اما برخی می گویند که هنوز خیلی مانده تا ما به شیوه ای ملموس ریشه های امیال و ترجیحات خود را درک کنیم.‌
به گفته یک دانشمند علوم اجتماعی، ممکن است ما بتوانیم در شرایطی خاص پیش بینی کنیم که رفتارمان چگونه خواهد بود، یا اینکه بدانیم که در شرایط خاص ترجیحات و اولویتهای روشنی برایمان معلوم می شود، اما در مورد اینکه این تمایلات اصلا از کجا نشات می گیرند، چیز چندانی نمی دانیم.‌
جامعه شناسی به نام دالتون کانلی، از دانشگاه نیویورک می گوید که به رغم دهها سال تحقیق و مطالعه، متخصصان هنوز راجع به اینکه واقعا چه چیزی باعث تمایلات ما می شود چیز زیادی نمی دانند.‌
کانلی در مصاحبه ای با سایت اخبار علمی لایوساینس، گفت:”به نظرم پاسخ هائی که در حال حاضر رشته های مختلف علمی برای جواب به این سوال داده اند، بیش از حد پیش پا افتاده و حشو و زوائدی است” یعنی به لحاظ منطقی پاسخ های پرواضحی هستند که چیزی را هم نشان نمی دهند. ‌
● ریشه مسئله
کانلی می گوید، جامعه شناسان، روانشناسان متخصص در بحث تکامل و اقتصاد دانان، همگی در مورد اینکه چه چیزی باعث انگیزش ترجیحات ما است نظرات مختلفی دارند، اما هیچکدام واقعا به عمق موضوع دست پیدا نکرده اند.
مثلا، به گفته کانلی، با توضیحات تکاملی آسان است که ترجیحاتمان را بعد از آنکه نمایان شدند، توضیح بدهیم. او گفت:”آدم می تواند در مورد تقریبا هر چیزی که می بیند، بحثی بر اساس تکامل راه بیندازد. همین امر باعث می شود موضوع علت بروز تمایلات بیشتر به صورت یک توجیه درآید تا یک فرضیه با ثبات.”
گد سعد، از روانشاسان متخصص در موضوع تکامل از دانشگاه کنکوردیای کانادا، که اخیرا کتابی تحت عنوان “اساس های تکاملی مصرف” منتشر کرده، قبول دارد که موضوع موضوع پیچیده ای است. او در توضیح این اعتقاد خود می گوید:”میان درک اینکه یک مکانیسم چگونه کار می کند و این که آن مکانیسم چگونه بوجود می آید تفاوت وجود دارد.”‌
او می گوید:”مثلا ما می دانیم که ترجیحات غذائی خانمها در روزهای خاصی از ماه تغییر می کند. اما اینکه بفهمیم چرا طی یک دوره ترجیحات غذائی ما تغییر می کند، موضوع کاملا متفاوتی است.”
‌آیا ترجیحات ما از بدو تولد تعیین شده اند؟
با این حال سعد می گوید اطمینان دارد که علت اکثر کارهائی که ما می کنیم، به زیست شناسی مربوط می شود.
سعد در مصاحبه ای تلفنی اعلام کرد:”بر خلاف تفکر دانشمندان علوم اجتماعی که می گویند ما با مغزی خالی متولد شده ایم، من استدلالی کاملا عکس این می آورم و می گویم که ما از بدو تولد دارای مکانیسمهای سببی بوده ایم. “‌
ژوزف سیمونز، از جامعه شناسان دانشگاه ییل، قبول دارد که زیست شناسی قطعه بزرگی از این پازل است. او در مصاحبه با سایت مذکور گفت:”ما یاد نمی گیریم که از برق گرفتگی یا صداهای بلند و یا قیافه های تهدید آمیز وحشت کنیم، بلکه به نظر می رسد که این ترجیحات درون زادی و غریزی باشند”.‌
محیط تمایلات ما را شکل می دهند
اما سیمونز استدلال می کند که تجربه نیز نقش عمده ای در شکل دادن به آنچه که ما می خواهیم ایفا می کند.‌ او می گوید: به عنوان مثال، اگر تجربه ای به نوبه خود با کسی یا چیزی که به شدت مطلوب و یا نامطلوب ارتباط داشته باشد، آنگاه ممکن است تمایلی شکل بگیرد.‌
او گفت:”یکی از دلایلی که شرکتهای تبلیغاتی در آگهی های خود از محرکهای احساسی استفاده می کنند این است که فرض گرفته اند که شرکتشان از پیوستگی با این محرکها سود می برد”.‌
تمایلات و ترجیحات همچنین بر اساس وضعیت فکری و یا خلقی هر فرد ممکن است تغییر کند. او می گوید: مثلا اگر خانمی خود را یک تاجر بداند بیشتر احتمال دارد که مجله اقتصادی بخرد ولی اگر خود را در وهله اول یک مونث بداند بیشتر احتمال دارد که مجله دیگری مربوط به زنان بخرد.‌
● سوالات بی پاسخ
سیمونز می گوید که یکی از بزرگترین سوالاتی که باقی مانده این است که زمینه اجتماعی چگونه بر تمایلات تاثیر می گذارد؟
“ما درک اینکه شایعات سینه به سینه چگونه بر تمایلات و هوسهای زود گذرمان در عالم مد تاثیر می گذارد را تازه آغاز کرده ایم. اما مطالب فوق العاده زیادی هست که هنوز باید در این باره بیاموزیم.”
کانلی، همان جامعه شناس دانشگاه نیویورک استدلال می آورد که پاسخ به این نوع سوالات به شدت مستلزم مطالعه و تحقیق و تمایلی برای یافتن پاسخ صیحیح از جانب دانشمندان علوم اجتماعی، روانشناسان، و متخصصان مغز و اعصاب است که با همکاری هم به جوابهائی برسند که ریشه در رشته های مختلف علمی داشته باشد.‌
سیمونز قبول دارد که برای انجام این کار، لازم است ما این رشته های علمی را به لحاظ فیزیکی به هم نزدیک تر سازیم. او گفت لازم است این دانشمندان در یک کنفرانس مشترک شرکت کنند، مجلات مشترکی بیرون آورند و با زبان (علمی) مشترکی صحبت کنند. کانلی خاطر نشان می سازد که البته، انجام کار مزبور با این فرض ممکن است که اصلا قرار باشد برای آن سوالات در نهایت پاسخهائی کشف شود.
کانلی گفت:”پاسخ به اینگونه سوالات ممکن است مثل فیزیک کوانتوم باشد، یعنی غیر قابل پاسخ.”‌

نویسنده: ملینداورنر
مترجم: جمشید سلمانیان

منبع : روزنامه رسالت