رسانه و انتخابات

بازنگری در رفتارهای تبلیغاتی صدا و سیما در طول برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری یكی از موارد مطرح منتقدان و موافقان استفاده بهینه از رسانه ملی در تبلیغات انتخاباتی بود، شبكه های مختلف رادیویی و تلویزیونی همزمان با روز انتخابات ویژه برنامه های زنده ای را از دقایق اولیه صبح تا ساعت پایانی شب آغاز كرد ند. شبكه های اول، دوم، سوم و خبر نیز به همراه شبكه سراسری صدا با استقرار در پایگاه های اخذ رای، گزارش هایی از سطح شهر تهران و دیگر مراكز استان به سمع و نظر مخاطبان رساندند. همچنین شبكه جهانی جام جم و العالم نیز گزارش هایی را از ایران به دیگر نقاط جهان پخش كردند. سازمان صداوسیما از ماه ها پیش این رویداد مهم را در دستور كار قرار داد. برنامه هایی چون «روز جمهور» و «گام نهم» از ماههای گذشته برای مشاركت مردم و ویژه برنامه خبری «۲۰ و ۳۰» جهت اطلاع رسانی بر روی انتخابات متمركز شدند.
این برنامه ها كه در ابتدا به منظور اطلاع رسانی و تشریح شرایط قانونی از تلویزیون پخش می شدند و با نزدیك تر شدن به انتخابات بر كمیت آن ها افزوده شد. بعدها اهداف دیگری چون ترغیب مخاطبان برای شركت حداكثری، تبادل نظر بین گروه های مختلف سیاسی و تحلیل مسائل را دنبال كردند.
شبكه اول سیما با ساخت برنامه هایی چون «دوستانه» ، «حضور» و «ترنم بهاری» سعی داشت كه ضمن ایجاد فضایی شاد و مفرح برای مخاطبان، از طریق دعوت از هنرمندان و ورزشكاران صاحب نام، مردم را به شركت هر چه بیشتر در انتخابات ترغیب كند.
برنامه «ساز مخالف» نیز برای نخستین بار به موضوع عدم حضور برخی از مردم در انتخابات پرداخت و گزارش هایی از برخی مردم كه نمی خواهند در انتخابات شركت كنند، پخش كرد. البته این سیاست در سایر برنامه ها و گزارش هایی كه تلویزیون از سطح شهر ارائه می داد، نیز پیاده شد و برای اولین بار شاهد حضور افرادی بر صفحه تلویزیون بودیم كه عدم تمایل خود به شركت در انتخابات را اعلام می كردند.
«حضور» ، «انتخابات ۲۷» ، «تا سپیده» ، «فرا راه انتخابات» ، «خرداد سرنوشت» ، «برای فردا» ، «ناظرین شورای نگهبان »و«نهمین انتخابات» از دیگر برنامه هایی بودند كه در این دوره انتخابات با ساختاری تركیبی از شبكه های مختلف سیما پخش شدند.
شبكه های رادیویی نیز برنامه هایی چون «انتخابات نهم»، «نهمین انتخاب،«گام نهم »،«عطر حضور»،«رئیس جمهور آینده »،«رئیس جمهور و قومیت ها »،«جزایر آینده »،«تا انتخابات »و«تجلی حضور» را برای شنوندگان خود پخش كردند.
تبلیغات مستقیم كاندیداهای ریاست جمهوری از ۱۰ خرداد ماه در صداوسیما آغاز شد و رئیس سازمان صدا و سیما نیز پیش از آن با حضور در گفت وگوی خبری شبكه دو سیما ضمن اعلام برنامه های سیما در این دوره، بر بی طرفی سازمان صدا و سیما تاكید كرد.
پس از وی مدیركل اطلاعات و اخبار شبكه خبر نیز در گفت وگو با ایسنا با تاكید بر رعایت بی طرفی در انعكاس اخبار كاندیداها، گفت: مسئولان سازمان صداوسیما به ویژه معاون محترم سیاسی بر انعكاس رویدادها به همان گونه ای كه اتفاق می افتند، اصرار دارند.
دكتر حسن خجسته، معاون صدا نیز فعالیتهای حوزه رسانه ای كشور را مانع از پیوند قدرت های كلان مالی و سیاسی دانست.
بر اساس گزارش روابط عمومی صدا و سیما، مجموعه برنامه های ضبط شده برای هر نامزد در شبكه های رادیو تلویزیون بالغ بر ۱۷ ساعت اعلام شد كه با توجه به تكرار پخش پاره ای از برنامه ها، مجموع ساعت پخش برنامه های هر كاندیدا به حدود ۴۰ ساعت رسید.
شبكه اول سیما فصل نخست برنامه های تبلیغی كاندیداهای نهمین دوره ریاست جمهوری را با پخش دو میزگرد ۴۵ دقیقه ای آغاز كرد.
شبكه دو سیما نیز كه به همراه شبكه اول بیشترین زمان برنامه های انتخاباتی را در بین سایر شبكه ها به خود اختصاص داد در یك برنامه ۳۰ دقیقه ای به تبیین برنامه ها توسط كاندیداها پرداخت. فصل نخست تبلیغات در این شبكه با حضور نمایندگان كاندیداها در گفت وگوی ویژه خبری ادامه پیدا كرد.
شبكه سه و چهار سیما نیز به صورت جداگانه و در دو برنامه ۴۵ دقیقه ای به طرح سؤالات كارشناسان و پاسخ به سؤالات مردم پرداختند. پخش پیامهای تصویری از شبكه خبر، برنامه های تلویزیونی همراه با تیزرهای كوتاه حداكثر یك دقیقه ای، از دیگر برنامه های تلویزیونی در آستانه نهمین انتخابات ریاست جمهوری بود.
شبكه جهانی جام جم نیز طی این مدت با طرح سؤالات ایرانیان خارج از كشور به مدت ۶۰ دقیقه در روز در انتخابات مشاركت كرد. شبكه های رادیویی از جمله سراسری، شبكه جوان، ورزش، معارف، فرهنگ و پیام نیز متناسب با هویت هر شبكه برنامه پخش كردند.
زمان بندی هر برنامه رادیویی ۶۰ دقیقه بود كه رادیو پیام تنها پیام های یك و نیم دقیقه ای را ۵ بار در روز بر روی آنتن برد.
فصل جدید تبلیغات كاندیداهای نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در صدا و سیما، با جایگزینی فیلم های تولیدی به جای میزگرد نامزدها در شبكه اول سیما، اضافه شدن گفتگوی ویژه خبری با خود نامزدها و تبیین برنامه ها در شبكه دو شروع و با طرح مسائل شهری تهران با نامزدها در شبكه تهران پیگیری شد.
در این دوره حضور هنرمندان در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری پررنگ تر از گذشته دیده شد به نحوی كه كارگردانانی چون داود میرباقری، رسول صدرعاملی، احمدرضا درویش، بهروز افخمی، مهدی فخیم زاده، كمال تبریزی، بهروز غریب پور، زینال زاده و جواد شمقدری هر كدام با ساخت فیلمهای تولیدی سعی در جذب مخاطب به سمت عرصه سیاست و در نهایت كاندیدای مورد نظر داشتند.
در طول این مدت هشتاد شبكه تلویزیونی و خبری خارجی نیز به همراه ۴۰۰ خبرنگار برای به تصویر كشیدن نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران حضور پیدا كردند.
در حالی كه در انتخابات سال ،۸۰ ۴۵ شبكه تلویزیونی متقاضی حضور در ایران بودند و در آن زمان ۳۲۲۰ دقیقه گزارش، خبر و تصویر ارسال شد. در انتخابات مجلس سال ۸۲ نیز، ۶۰ شبكه تلویزیونی در ایران حضور یافتند كه با در اختیار قرار دادن امكانات فنی و ارسال ماهواره ای به آن ها، حدود ۵۶۶۵ دقیقه اخبار انتخاباتی به خارج از كشور ارسال شد.
صداوسیما در این دوره، سه محل (free point ) را برای استفاده خبرنگاران خارجی به منظور ارسال اخبار و گزارش های آن ها فراهم كرده بود كه در این مكان ها مجموعا ۱۰ خط ارسال ماهواره ای فراهم شد و بدین ترتیب در یك زمان واحد، ۱۰ شبكه خبری می توانستند به صورت زنده اخبار و تصاویر خود را به كشورشان ارسال كنند.
در خاتمه رئیس جمهور نیز در ارتباط با فعالیت صدا و سیما گفت: وسایل ارتباط جمعی از جمله صدا و سیما در طول فعالیت تبلیغاتی كاندیداها برنامه های خوبی داشتند.
وی با بی طرف خواندن صدا و سیما خاطرنشان كرد كه این رسانه با بی طرفی كامل زمینه را برای حضور پرشور پای صندوق های رای فراهم كرد، هر چند مردم ما این شعور را دارند كه در چنین مواقع حساسی در صحنه انتخابات حاضر شوند.

منبع : روزنامه همشهری