پدیده پدیده‌ها تعارف یا استراتژی؟!

در عرصه سیاسی ایران، گاه پدیده‌هایی مشاهده می‌شود که در سایر کشورها وجود ندارد و یا به ندرت به چشم می‌خورد. یکی از بارزترین این پدیده‌ها، دیدارهای صمیمانه‌ای است که بسیاری از سیاستمداران ایرانی با یکدیگر دارند اما قبل و بعد از این نشست‌ها، حملات تریبونی بعضی از آنها به یکدیگر، شباهت بسیار به رجزخوانی در جنگ‌های قدیم دارد. اما به هر حال همین نشست‌ها را باید غنیمت شمرد زیرا حداقل نتیجه آ‌ن، تعویق چند روزه در حملات تریبونی یا تعدیل این حملات برای مدتی محدود است.
در میان نشست‌هایی که طی سالیان اخیر با حضور اصحاب فعلی و پیشین قدرت و صاحبان گرایش‌های گوناگون سیاسی برگزار شد جلسه روز ۱۲ آذرماه در محل مجلس شورای اسلامی را می‌توان »پدیده»‌ پدیده‌ها« نامید. تنوع گرایش‌ها در این نشست، نشان از آن داشت که این گردهمایی، با نمونه‌های قبلی متفاوت است و شاید بتوان آن را علامتی از تقویت »نگرانی‌های مشترک« در عین امیدواری برای یافتن »راه حل‌های مشترک« دانست که باید در فرصتی مناسب به آن پرداخت. ضمن آنکه غیبت احمدی‌نژاد در این نشست نیز از ویژگی‌های جلسه اخیر است که احتمالاً با برخی نگرانی‌های مشترک و امید به راه حل‌های مشترک، بی ارتباط نیست.
اما یکی از نکات جالب در جلسه روز ۱۲ آذر، تاکید مشترک روسای ادوار هشت‌گانه مجلس بر اقتدار قوه مقننه و لزوم پیروی نمایندگان از الگوی مدرس بود. البته می‌توان این تاکید را نقطه امیدوار کننده برای آینده دانست زیرا بسیاری از تاکید کنندگان فعلی، در سال‌های قبل خواسته یا ناخواسته در مسیری حرکت نکرده‌اند که بتوان ‌آن را منهج تقویت مجلس - با اجازه آقای لاریجانی!- نامید. رئیس مجالس اول و دوم، هنگامی که در پایان ریاست بر قوه مقننه، سکان دستگاه اجرایی را به عهده گرفت نه تنها در برابر رد صلاحیت‌تعدادی از همکاران سابق خود توسط شورای نگهبان، سکوت کرد بلکه می‌توان این رد صلاحیت‌ها - در آستانه انتخابات مجلس چهارم - را متاثر از زمینه‌هایی دانست که همکاران او در هیئت‌های اجرایی انتخابات - وابسته به دولت سازندگی - فراهم کرده بودند. پس از پایان کار مجلس سوم و تشکیل مجلس چهارم نیز او رضایت خود را از مراحل مختلف انتخابات اعلام و رد صلاحیت شدگان و حذف شدگان از قوه مقننه را تشویق کرد که وارد فعالیت‌های تولیدی، کشاورزی و... شوند! رئیس مجلس چهارم نیز حاضر نشد کوچک‌ترین اعتراض علنی نسبت به رد صلاحیت‌ بی‌سابقه همکاران خود در مجلس سوم بیان کند؛ در حالی که در میان حذف شدگان، چهره‌ای همچون همسر شهید رجایی حضور داشت که ظاهراً علت رد صلاحیت او، برخی موضع‌گیری‌های اعتراضی- پیروی از منش مدرس - بود. نگاهی به عملکرد رئیس مجلس هفتم هم نشان می‌دهد که او در سه سال اول از دوره مسئولیت خود، ‌آنگونه که باید و شاید بر اقتدار مجلس پا فشاری نکرد.
اگر چه او از خرداد ماه ۸۶ و پس از آغاز سال چهارم ریاست کم و بیش در برابر برخی اقدامات تضعیف کننده مجلس ایستادگی کرد. اما در همین یک‌سال نیز استفاده او از اختیارات مجلس و ریاست آن، کم‌تر از حد انتظار بود. در حالی که او با توجه به پایگاهی که در میان اصولگرایان داشت می‌توانست بلافاصله پس از ‌»‌‌‌خروج از زیرآوار مجلس ششم« پرچم اقتدار مجلس را در دست بگیرد و اجازه ندهد که بعضی همکاران او با توجیهاتی از قبیل »لزوم حفظ وحدت اصولگرایان« در برابر برخی اقدامات دولت کوتاه بیایند. اما به هر حال تغییر رویه او در سال آخر ستودنی است و البته او نیز هزینه این تغییر رفتار را پرداخت! ‌
در این میان رئیس مجلس هشتم، وضعیتی کاملاً متفاوت دارد. او از نخستین روز تکیه زدن بر کرسی ریاست، در کلام و رفتار، علاقه‌مندی خود به اقتدار مجلس را نشان داده است و احتمالاً خود او هم، ‌اکنون به خاطر برخی اقدامات در زمان ریاست بر رسانه ملی، افسوس می‌خورد. زیرا او در آن زمان می‌توانست بدون توجه به اختلاف نظرهای سیاسی، به تقویت جایگاه مجلس بیندیشد. در حالی که مجلس ناآرام اما مقتدر ششم، در تمامی چهار سال دوره فعالیت خود، با بی‌مهری‌های مختلف صدا و سیما مواجه بود. حتی رئیس آن مجلس که تلاش گسترده‌ای برای حفظ تعادل و آرامش در قوه مقننه داشت نیز از تیغ سانسور رسانه ملی در امان نبود و پوشش مناسب اخبار او در صدا و سیما، تنها به زمان‌هایی محدود می‌شد که شامل انتقاد و اعتراض به برخی نهادهای مورد عنایت سران صدا و سیما نبود!‌
روز ۱۲ آذر، روِسای مجالس هشت‌گانه از اقتدار مجلس سخن گفتند، اما یک ارزیابی منصفانه نشان می‌دهد که تنها یک نفر از آنها، در حساس‌ترین شرایط به اقتدار مجلس می‌اندیشید. این یک نفر، رئیس مجلس ششم بود که متوسط اقدامات او درمجلس، اقتدارآفرین بود اگر چه می‌توان برخی موضع‌گیری‌های او را نیز مورد انتقاد قرار داد. در میان اقدامات کروبی، تنها یک مورد به صورت دقیق اطلاع‌رسانی شد که عده‌ای آن را مهمترین ایستادگی رئیس مجلس دانستند. رئیس مجلس ششم قاعدتاً با ادبیات مورد استفاده لقمانیان نماینده مردمی و سلیم النفس همدان موافقتی نداشت اما روزی که این نماینده مجلس به خاطر نطق پیش از دستور به زندان افتاد، کروبی اجازه نداد با تداوم بازداشت لقمانیان، مجازات نماینده به خاطر اظهارنظر در مجلس، نهادینه شود.
ایستادگی دیگر کروبی، زمانی بود که یکی از معاونان قوه قضائیه، تعدادی از نمایندگان مجلس را به خاطر پیگیری یک طرح-که برخلا‌ف نظر مسئولان قضایی بود- مورد حملا‌ت شدید قرار داد. این سخنان نیز با واکنش قاطع رئیس مجلس ششم مواجه شد تا جایی که آن مقام قضایی، به نحوی از نمایندگان مجلس دلجویی کرد. در موضوع افزایش بودجه شورای نگهبان توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام هم مقاومت رئیس مجلس و ترک جلسه مجمع، باعث شد که حرف نمایندگان مجلس به کرسی بنشیند. در اواخر دوره فـعـالـیـت مـجـلـس شـشم هم که تعدادی از نمایندگان اصلا‌ح‌طلب برای اعتراض به روند رد ‌صلا‌حیت‌ها، دست به تحصن زدند هر کسی می‌دانست که کروبی با این تحصن مخالف است اما او برای تقویت همکاران خود، در نخستین روز در جمع متحصنان حاضر شد و دقایقی را با آنان سپری کرد تا تصاویر حضور رئیس مجلس در کنار تحصن ‌کنندگان به سراسر جهان مخابره شود. البته گذر زمان ثابت کرد که در آن زمان، پیگیری دیدگاه خاتمی و کروبی به جای روش مورد پیگیری سران تحصن، نتیجه‌بخش‌تر بود اما احتمالا‌ً کروبی و همکاران متحصن او می‌توانستند تاکتیک‌های بهتری را انتخاب کنند تا به نتایج قابل قبول‌تری برسند. شاید امروز کروبی هم به این نتیجه رسیده باشد که او نیز می‌توانست با ایستادگی‌های بیشتر، اقتدار بیشتری به مجلس ببخشد. اما بدون تعارف باید گفت در میان کسانی که در نشست اخیر نمایندگان ادوار هشت ‌گانه مجلس، از اقتدار قوه مقننه سخن گفتند، رئیس مجلس ششم بیش از دیگران می‌تواند به اقدامات اقتدارآفرین خود برای مجلس افتخار کند؛ اگر چه قطعاً او نیز از قصور و اشتباه در این زمینه مبرا نیست.به هر حال امروز نه رفسنجانی بر مجلس ریاست دارد و نه کروبی و ناطق نوری.
حداد عادل نیز علیرغم هماهنگی با اکثریت مجالس هفتم و هشتم، اکنون جای خود را به لاریجانی داده است که شاید نتوان عملکرد او در مسئولیت سابق را باعث تقویت روحیه <مدرس‌گونه> در نمایندگان مجلس دانست. اما او در پنج ماه اخیر نشان داده است که <مدرسه مدرس> را بهترین الگو برای مجلس در نظام جمهوری اسلا‌می می‌داند و این دانسته خود را در اقدام و گفتار به نمایش گذاشته است. البته در همین ماه‌ها، برخی بی اعتنایی‌ها و جسارت‌ها به مجلس، پاسخ شایسته لاریجانی را به دنبال نداشته است اما منهج او به گونه‌ای است که می‌توان به بهتر شدن اوضاع در آینده امیدوار بود. بایداذعان کرد لا‌ریـجانی هر کار هم که بکند نمی‌تواندغیبت بعضی نمایندگان نترس و وارسته - که هنوز دلیل حذف آنها از گردونه رقابت‌های انتخاباتی، اعلا‌م نشده است - را جبران نماید. اما روش اواگر تداوم یابد و باز هم به آفت <حفظ وحدت اصولگرایان> مبتلا‌ نشود می‌تواند تا حدودی نمایندگان را از نگرانی که کروبی دیروز به آن اشاره کرد، آسـوده خـاطـر سـازد. کـروبـی شـرط تـشـکـیـل مـجـلس مدرس‌گونه را <نترسیدن نمایندگان از مجریان و ناظران انتخابات و خوف نداشتن آنها از بعضی نهادهای دیگر> دانست.
تحقق این شرط، تنها با پیشگامی لاریجانی در دفاع از حقوق نمایندگان در سه سال آینده و تعهد او برای حمایت از حقوق همکاران خود در آستانه بررسی صلا‌حیت‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. اگر اینگونه شود <مدرسه مدرس> تشکیل خواهد شد که البته الزاماً این مدرسه در میان ۲۹۰ نماینده فعلی مجلس نخواهد بود. اما احزاب و گروه‌ها اعم از اصلا‌ح‌طلب و اصولگرا، با نگرانی کمتری شاگردان مدرس را برای کاندیداتوری در انتخابات مجلس نهم آماده خواهند ساخت و نمایندگان فعلی مجلس نیز بدون نگرانی از برخی عواقب احتمالی، وظایفی را که مردم به آنها سپرده‌اند اجرا خواهند کرد تا پایبندی خود به سوگند نخستین روز وکالت را آشکار سازند.حوادث ماه‌های آینده، ثابت خواهد کرد که دیــدگـاه اجـمـاعـی روسـای اصـلاح‌طـلـب، مـیـانـه‌رو و اصولگرای مجالس هشت‌گانه در خصوص اقتدار مجلس، تعارفی برای گرم کردن یک محفل استثنایی بوده است یا ناشی از یک نیازشناسی دقیق و آینده‌نگری هوشمندانه!؟

منبع : روزنامه آفتاب یزد