از پرخاشگری‌ تا مرگ‌

بدون‌ تردید ماده‌یی‌ كه‌ بیشترین‌ توجه‌ محققان‌ را به‌ خود جلب‌ كرده‌، الكل‌ است‌. الكل‌ نه‌ تنها در امریكا و در بسیاری‌ از نقاط‌ جهان‌ بطور گسترده‌یی‌ مصرف‌ می‌شود، بلكه‌ سوءمصرف‌ می‌شود. مردم‌ اغلب‌ ترك‌ الكل‌ را بسیار مشكل‌ می‌یابند. برنامه‌های‌ بیشماری‌ برای‌ كمك‌ به‌ مردم‌ در جهت‌ ترك‌ الكل‌ تدارك‌ دیده‌ می‌شود.
الكل‌ در مقادیر كم‌ محرك‌ سیستم‌ عصبی‌ مركزی‌ است‌. میزان‌ متوسط‌ آن‌ فعالیت‌ مغز را كم‌ می‌كند. این‌ امر بر اثر رهایی‌ از بازداری‌ می‌انجامد. در مقادیر متوسط‌ ضربان‌ قلب‌ افزایش‌ و كارایی‌ مكانیكی‌ قلب‌ كاهش‌ می‌یابد. الكل‌ در مقادیر بالاتر سطح‌ گلوكز خون‌ را افزایش‌ می‌دهد. بعد سطح‌ گلوكز خون‌ بطور فاحشی‌ كاهش‌ می‌یابد. الكل‌ شكل‌گیری‌ گلوكز را در كبد كاهش‌ می‌دهد و در نتیجه‌ میزان‌ چربی‌ بالا می‌رود. این‌ امر منجر به‌ سیروزكبدی‌ می‌شود. مقادیر زیاد الكل‌ بر مخچه‌ اثر می‌گذارد و باعث‌ اختلال‌ در حركت‌ می‌شود. وایز (۱۹۸۸)معتقد است‌ كه‌ الكل‌ نیز مانند سایر مواد، از طریق‌ فعال‌سازی‌ دستگاه‌ دوپامین‌ و تاثیر گذاشتن‌ بر دستگاه‌های‌ پاداش‌ دهنده‌ مغز، اثر لذت‌بخشی‌ ایجاد می‌كند. در هر حال‌، برای‌ شناخت‌ الكل‌ لازم‌ است‌ كه‌ دیگر تاثیرات‌ آن‌ را بشناسیم‌.
● تاثیرات‌ الكل‌
روشن‌ است‌ كه‌ چگونگی‌ رفتار مردم‌ بعد از نوشیدن‌ الكل‌ تا حدی‌ به‌ انتظارات‌ آنها در مورد تاثیر الكل‌ بستگی‌ دارد. اگر به‌ افراد به‌ عوض‌ الكل‌، دارونما داده‌ شود اغلب‌ آنها گستره‌ وسیعی‌ از رفتارهای‌ ارادی‌، كه‌ خودمایل‌ و قادر به‌ مهار آنها هستند و نیز رفتارهای‌ غیرارادی‌ را، كه‌ خود مایل‌ یا قادر به‌ مهار آنها نیستند، تجربه‌ می‌كنند. برای‌ مثال‌ افراد هشیاری‌ كه‌ فكر می‌كردند الكل‌ نوشیده‌اند، از لحاظ‌ پرخاشگری‌ و جنسی‌ انگیختگی‌ بیشتری‌ نشان‌ دادند. افراد الكلی‌ حتی‌ وقتی‌ به‌ آنها گفته‌ شد كه‌ الكل‌ نوشیده‌اند كنترل‌ خود را از دست‌ دادند. این‌ شواهد نشان‌ می‌دهد كه‌ باور افراد الكلی‌ در مورد الكل‌ است‌ كه‌ به‌ از دست‌ دادن‌ كنترل‌ می‌انجامد. «انتظار وقوع‌ رفتارهای‌ اجتماعی‌ را افزایش‌ می‌دهد (الكل‌) و تاثیر كمی‌ نیز براعمال‌ غیراجتماعی‌ دارد. چنین‌ الگویی‌ از رفتار با این‌ فرض‌ كه‌ انتظار بهانه‌یی‌ اسنادی‌ به‌ دست‌ می‌دهد برای‌ پرداختن‌ به‌ اعمال‌ دلخواه‌ ولی‌ از لحاظ‌ اجتماعی‌ ممنوع‌، همخوانی‌ دارد.» توجه‌ داشته‌ باشید كه‌ الكل‌ در ۷۰ درصد تصادفات‌ مرگبار اتومبیل‌، ۶۵ درصد قتل‌ها، ۸۸ درصد چاقوكشی‌ها، ۶۵ درصد نزاع‌ بین‌ زوجین‌، ۵۵ درصد سوءاستفاده‌ از كودكان‌ و ۶۰ درصد دزدی‌ها نقش‌ داشته‌ است‌.
● افسردگی‌ و الكلی‌ بودن‌
پژوهشگران‌ به‌ كرات‌ پیوندی‌ را بین‌ سوء مصرف‌ الكل‌ و افسردگی‌ گزارش‌ كرده‌اند. تا همین‌ اواخر فرض‌ می‌شد كه‌ افراد برای‌ كاهش‌ افسردگی‌ خود الكل‌ می‌نوشند. به‌ بیان‌ دیگر افسردگی‌ تاحدی‌ منجر به‌ نوشیدن‌ الكل‌ می‌شود. امروزه‌ شواهد كافی‌ در دست‌ است‌ كه‌ موضوع‌ كاملاً برعكس‌ است‌. ویلانت‌ (۱۹۸۳) ۶۰۰ نوجوان‌ را قبل‌ از هرگونه‌ آلودگی‌ به‌ مشروبات‌ مورد مطالعه‌ قرارداد. او نتیجه‌ گرفت‌ كه‌ شرایط‌ سخت‌ زندگی‌ به‌ ندرت‌ دلیل‌ اصلی‌ وابستگی‌ به‌ الكل‌ است‌. او در برنامه‌یی‌ تلویزیونی‌ گفت‌: در كمال‌ تعجب‌ دریافتم‌ كه‌ افراد الكلی‌ بخاطر نوشیدن‌ الكل‌، افسرده‌اند. آنها بخاطر اینكه‌ افسرده‌اند، دست‌ به‌ نوشیدن‌ نمی‌زنند. البته‌ این‌ یافته‌ همخوان‌ است‌ با این‌ مشاهده‌ كه‌ الكل‌ به‌ تخلیه‌ ذخایر دوپامین‌ و نوراپی‌ نفرین‌ منجر می‌شود.
● عوامل‌ موقعیتی‌
مطالعات‌ نشان‌ داده‌ است‌ كه‌ نه‌ تنها تمایل‌ به‌ الكل‌، بلكه‌ مقدار الكل‌ مصرفی‌ را نیز عوامل‌ موقعیتی‌ یعنی‌ ادراك‌ فرد از تناسب‌ رفتار با موقعیت‌ تعیین‌ می‌كند. شدت‌ عوارض‌ ناشی‌ از نوشیدن‌ فرد را میزانی‌ كه‌ معاشران‌ وی‌ می‌نوشند و مدت‌ زمانی‌ كه‌ قرار است‌ به‌ نوشیدن‌ اختصاص‌ یابد تعیین‌ می‌كند.
● عوامل‌ فرهنگی‌
استانتون‌ پیل‌ (۱۹۸۴ و ۱۹۸۵) بعضی‌ داده‌های‌ مربوط‌ به‌ نقش‌ عوامل‌ فرهنگی‌ را در مصرف‌ مواد بررسی‌ كرده‌ است‌. او می‌گوید سرخپوستان‌ زانی‌ و هوپی‌ قبل‌ از ورود اسپانیایی‌ها الكل‌ را به‌ شیوه‌یی‌ آیینی‌ و منظم‌ مصرف‌ می‌كردند ولی‌ بعد از ورود آنها الكل‌ را به‌ صورت‌ مخرب‌ و اعتیادآور مصرف‌ كردند. پیل‌ اضافه‌ می‌كند كه‌ مصرف‌ الكل‌ در بعضی‌ از فرهنگ‌ها به‌ رفتارهای‌ پرخاشگرانه‌ می‌انجامد و در بعضی‌ از فرهنگ‌ها این‌ اثر دیده‌ نمی‌شود (یونانی‌ها،ایتالیایی‌ها، یهودی‌ها، امریكایی‌ها، چینی‌ها و ژاپنی‌ها). این‌ تفاوت‌ها به‌ باورهای‌ مردم‌ در مورد مواد مربوط‌ می‌شود.
● درمان‌ اعتیاد به‌ الكل‌
علاقه‌ رو به‌ تزایدی‌ در به‌ كارگیری‌ اصول‌ یادگیری‌ برای‌ درمان‌ اعتیاد بویژه‌ اعتیاد به‌ الكل‌ وجود دارد. هدف‌ اصلی‌ این‌ است‌ كه‌ افراد ابتدا یاد بگیرند نوشیدن‌ خود را به‌ موقعیت‌های‌ معین‌ محدود و سپس‌ مقدار نوشیدن‌ خود را كم‌ كنند. این‌ افراد در صورتی‌ كه‌ با دیدن‌ افرادی‌ كه‌ زیاد الكل‌ می‌نوشند هوس‌ نوشیدن‌ كنند، بهتر است‌ دنبال‌ یافتن‌ دوستان‌ جدید باشند؛ اگر به‌ مكان‌هایی‌ بروند كه‌ الكل‌ در آنجا در دسترس‌ است‌، باید تشویق‌ شوند تا به‌ دنبال‌ موقعیت‌های‌ محدودتر بروند. در واقع‌، هدف‌ چنین‌ برنامه‌هایی‌ آن‌ است‌ كه‌ الكلی‌ها بتوانند نوشیدن‌ خود را از آنجا كه‌ مهار درونی‌ برایشان‌ مشكل‌ است‌ تحت‌ مهار بیرونی‌ در آورند.
● الكل‌ و نزدیك‌ بینی‌
الكل‌ باعث‌ نزدیك‌بینی‌ یا نداشتن‌ دوراندیشی‌ می‌شود. نداشتن‌ دوراندیشی‌ كه‌ با پردازش‌ محدود اطلاعات‌ مشخا می‌شود، باعث‌ غفلت‌ افراد از بخش‌های‌ معینی‌ از اطلاعات‌ می‌شود كه‌ بطور معمول‌ جلو رفتار آنها را می‌گیرد. آنها به‌ جای‌ توجه‌ به‌ همه‌ نشانه‌های‌ مربوط‌ فقط‌ به‌ برجسته‌ترین‌ نشانه‌ها توجه‌ می‌كنند. این‌ نظریه‌ می‌تواند توضیح‌ دهد چرا گاهی‌ اوقات‌ الكل‌ نه‌ تنها باعث‌ افزایش‌ پرخاشگری‌ بلكه‌ موجب‌ خود بزرگ‌بینی‌ و غرور نیز می‌شود. تحت‌ تاثیر الكل‌، افراد اغلب‌ خودی‌ باد كرده‌ نشان‌ می‌دهند؛ آنها درباره‌ خود به‌ لاف‌ زدن‌ می‌پردازند.
● باور در مورد كنترل‌ خود
مردم‌ اغلب‌ اطلاعات‌ بسیار زیادی‌ درست‌ و غلط‌ درباره‌ اعتیاد به‌ مواد دارند. بسیاری‌ از این‌ اطلاعات‌ حاصل‌ گفت‌وگو با دیگران‌، خواندن‌ روزنامه‌ها و تماشای‌ تلویزیون‌ است‌. دو نكته‌ مهم‌ وجود دارد كه‌ ذكر آنها لازم‌ است‌: اول‌، تعداد كمی‌ از مردم‌ باورهای‌ كاملاً یكسانی‌ دارند. دوم‌، دو فرد ممكن‌ است‌ الگوی‌ مشابهی‌ از نوشیدن‌ داشته‌ باشند ولی‌ یكی‌ از آنها ممكن‌ است‌ با ملاك‌ اعتیاد جور در بیاید دیگری‌ نه‌. اگر باور و نظر است‌ كه‌ رفتار را كنترل‌ می‌كند، پس‌ افرادی‌ كه‌ نتیجه‌ می‌گیرند الكلی‌ هستند، باید متناسب‌ با این‌ برچسب‌ رفتار كنند: به‌ هنگام‌ نوشیدن‌ كنترل‌ خود را از دست‌ بدهند. آنها ترك‌ الكل‌ را ناممكن‌ می‌بینند و تمام‌ رفتارهای‌ مرتبط‌ با الكلی‌ بودن‌ را نشان‌ می‌دهند. از طرف‌ دیگر افرادی‌ كه‌ برچسب‌ الكلی‌ بودن‌ به‌ خود نزده‌اند، ممكن‌ است‌ الكل‌ بنوشند، ولی‌ كنترل‌ خود را از دست‌ ندهند و مشكلی‌ در متوقف‌ ساختن‌ آن‌ نداشته‌ باشند.

منبع : روزنامه اعتماد