پیشینه تاریخی

ایلات خمسه در اواسط قرن سیزدهم هجری به منظور مقابله با خطر ایل قشقایی از طرف دولت مركزی (حكمرانان قاجار) از پنج ایل كوچك شكل گرفته است. اتحاد قبیله‌‌ای مذكور از گردهمائی پنج طایفه كوچك و پراكنده در سال 1275 هجری قمری تشكیل گردید، هر چند كه از سال 1291 هـ.ق سمت ضابطی ایلات عرب، بهارلو و باصری رسماً به قوام‌‌الملك واگذار شده بود، ولی نام ایلات خمسه از سال 1275 هـ.ق به بعد در نوشته‌های آن زمان ثبت شده است. این پنج ایل عبارت بودند از : ایلات ترك زبان اینانلو، بهارلو و نفر و ایل عرب زبان عرب و ایل فارسی زبان باصری. در سال 1278 هـ.ق «میرزا علی محمدخان قوام‌‌الملك» به مدت 10 سال در مقابل مبلغ ثابت سالیانه سرپرستی ایلات خمسه را به عهده گرفت و قلمرو آن‌ها را رسماً ضمیمه محدوده حكومتی خود نمود. در سال 1301 هـ.ق پس از مرگ علی محمدخان، ابوابجمعی ایلات خمسه به عهده فرزندش محمدرضا قوام‌الملك قرار گرفت. اصولاً خانواده قوام‌الملك شیرازی باوفاترین یار حكومت تهران در شیراز بودند و اغلب مسئولیت كلانتری، بیگلربیگی، ضابی و امیر تومانی ایلات فارس به عهده آنان واگذار می‌گردید.
گفته می‌شود كه ایل اینانلو در زمان مغولان و ایل بهارلو در زمان سلجوقیان به ایران كوچ كرده‌اند. ولی منشأ ایل عرب را مناطقی در عربستان ذكر می‌كنند كه در قرن اولیه اسلام به ایران كوچ كرده و متوطن شده‌اند. عرب‌ها به دو دسته «عرب جباره» و «عرب شیبانی» تقسیم می‌شوند. كه تا پایان دوران صفوی و اوایل دوران نادری از قدرت قابل ملاحظه‌ای برخوردار بودند و كریم‌خان زند و آقامحمدخان قاجار با آن‌ها روابط حسنه داشتند. ایل نفر در زمان ناصرالدین‌شاه (1160-1148 هـ.ق) و كریم خان زند (1163-1192 هـ.ق) اعتبار داشتند، ایل‌های بهارلو و نفر را خان ایل نفر اداره می‌كرد و تا سال 1260 هـ.ق قدرت معتبری داشتند. از حدود سال‌های 1287 هـ.ق به بعد خانوارهای زیادی از ایلات قشقایی به این ایلات پیوستند. در اواخر دوره‌ قاجاریه (سال 1293 شمسی به بعد) اینانلوها در اطراف فسا یكجانشین شده و به زراعت پرداختند. در سال 1297 هـ.ق صولت‌الدوله قشقایی (سردار عشایر) به قوای انگلیسی‌ها حمله كرد. انگلیسی‌ها شكست خوردند و از حاكم فارس (عبدالحسین میرزا فرمانفرما) كمك خواستن. ایلات خمسه كه از زمان ناصرالدین‌شاه جزء ابوابجمعی خاندان قوامی‌ها بودند، به سمت فیروزآباد فارس حركت نمودند و صولت‌الدوله را بیرون كردند و اموال آن را غارت نمودند كه ضمن آن 9000 جلد كتاب كتابخانه صولت‌الدوله كه اغلب خطی و منحصر به فرد بود، تاراج گردید. پس از مرگ حبیب‌‌الله خان قوام‌الملك، نصرت‌السلطنه فرزند مظفرالدین‌شاه ریاست كلیه ایلات و اموال قوام‌الملك را طی حكمی به میرزا ابراهیم‌ خان نصرالدوله محول نمود. در زمان رضاشاه فشار زیادی برای اسكان عشایر منطقه به عمل آمد، در اثر همین فشارها بود كه اكثر عشایر در سال 1311 هـ.ش در داراب گرد اسكان یافتند.