پنجشنبه, ۱۰ خرداد, ۱۴۰۳ / 30 May, 2024
مجله ویستا
ارزشهای اصیل، قربانی رفاهزدگی و تجملگرایی
یکی از محدودیتهای مصرف در بینش اسلامی، که از تمایزات اساسی مکتب اقتصادی اسلام با مکتب سرمایهداری است، ممنوعیت رفاهزدگی، اشرافیگری و مصرفگرایی افراطی در تامین لذتهای مادی است که در قرآن کریم و روایات، با نام “اتراف” تعبیر میشود. در مقاله قبل با اشاره به عوامل موثر در پیدایش و گسترش اتراف و روحیه اشرافیگری، به تبیین برخی از آثار و پیامدهای منفی رفاهزدگی و مصرفگرایی افراطی پرداختیم. در این نوشتار نیز به یکی دیگر آثار و پیامدهای این پدیده شوم میپردازیم.
● نابودی فرهنگها و تمدنها:
گسترش فساد اخلاقی و رفتاری از مهمترین آثار رفاهزدگی است. همانگونه که در مقاله قبل اشاره نمودیم مستی شهوات و تنعم و تلذذ بیقید و شرط، طبقات مرفه جامعه را از پرداختن به ارزشهای اصیل و درک واقعیتهای اجتماعی باز میدارد و غرق عصیان و گناه میکند. کسی که در گرداب رفاهطلبی و اشرافیگری گرفتار شده، حاضر است همه ارزشهای اصیل انسانی و اسلامی را برای رسیدن به رفاه و تجمل قربانی کند. هر اندازه روح رفاهطلبی و تجملگرایی در او رخنه کند، به همان نسبت از اسلام ناب و ارزشهای اصیل آن، فاصله میگیرد. این خطر، به تدریج از طبقه مرفه به طبقات دیگر سرایت کرده و گسترش مییابد.
کمکم ارزشهای اخلاقی و معنوی از رونق افتاده و پایمال میگردند و بدین سان زمینه نابودی و انقراض فراهم میشود. شکی نیست که پیامد سقوط اخلاقی و مفاسد اجتماعی که در پرتو زندگی مرفهانه پدید میآید، چیزی جز تهی شدن فرهنگها و جوامع از درون و در نتیجه سقوط و نابودی آن نیست.
اتراف از جمله فرهنگهایی است که قرآن آن را باعث سقوط و هلاکت حتمی جوامع معرفی میکند: “و اذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسق فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا؛ و چون خواهیم شهری را نابود کنیم نازپروردگان آن را فرمان (و میدان) دهیم و سرانجام در آن نافرمانی کنند و سزاوار حکم (عذاب) شوند آن گاه به کلی نابودشان کنیم”(اسراء/۱۶.)
شایان ذکر است که بر اساس آیات و روایات، در کنار سنت نابودی مترفان و جوامع اترافی که در آیه پیشین اشاره شد، سنت استدراج قرار دارد، بدین معنا که پروردگار، در مواخذه و نابودی آنان نمیشتابد، بلکه گاه درهای نعمت و رفاه بیشتر را به روی آنان میگشاید و این افزایش نعمت و لذت، مقدمه دردناکتر شدن عذاب آنان خواهد بود(اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، جواد ایروانی، ص۲۶۶.)نیز میفرماید: “و کم اهلکنا من قریه بطرت معیشتها فتلک مساکنهم لم تسکن من بعدهم الاقلیلا و کنا نحن وارثین؛ و چه بسیار قریهها از میان بردیم که در زندگی خود گرفتار سرمستی شده بودند و این خانههای آنان است که پس ازایشان جزاندکی روی آبادی ندیده و ما آنها را به میراث بردیم”(قصص/۵۸.) “بطر” به معنای شکافته شدن است. بنابراین مقصود آیه این است که خوشگذرانی، زندگی مرفهانه و تجملی، باعث شکافته شدن مرز اعتدال و تجاوز از حد اعتدال و حقیقت میگردد.
بدون تردید، رهایی از وابستگیهای اقتصادی و کسب استقلال، مستلزم تحمل دشوایها و محرومیتهاست. برای رهایی از چنگ فریبندگیهای سرمایهداری و وابستگیهای ذلت بارش، نیاز به ملتی قانع و آزاد از شیفتگیهای مادی است. در دنیای امروز، که فرهنگ و هویت ملی و مذهبی ما در نبردی تمام عیار با ارزشهای سرمایهداری قرار دارد، تنها راه رویارویی با فرهنگ مهاجم سرمایهداری، گسترش فرهنگ قناعت و پرهیز از رفاهطلبی و تجملگرایی است. قطعا جامعهای که به سوی رفاه و تجمل در حرکت است، اهل مبارزه با استعمار و مظاهر فرهنگی آن نیست، لذا امام خمینی (ره) مرفهین بیدرد و برخورداران بیتعهد را، مروج اسلام آمریکایی دانسته و بر این باور بودند که اگر روزی رفاهطلبی و تجملگرایی به عنوان یک ارزش درآید، دیگر نخواهیم توانست بدون خوف و هراس، با دشمنان استقلال و آزادی محرومان و مستضعفان بجنگیم: “ملت عزیز ما که مبارزان حقیقی و راستین ارزشهای اسلامی هستند، به خوبی دریافتهاند که مبارزه، با رفاهطلبی سازگار نیست...آنها که تصور میکنند مبارزه در راه استقلال و آزادی مستضعفین و محرومان جهان، با سرمایهداری و رفاهطلبی منافاتی ندارد، با الفبای مبارزه بیگانهاند. و آنهایی هم که تصور میکنند سرمایه داران و مرفهان بی درد، با نصیحت و پند و اندرز متنبه میشوندو به مبارزان راه آزادی پیوسته و یا به آن کمک میکنند، آب در هاون میکوبند. بحث مبارزه و رفاه وسرمایه، بحث قیام راحت طلبها، بحث دنیا خواهی و آخرت جویی، دو مقولهای است که هرگز با هم جمع نمیشوند وتنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند”.
قرآن کریم فرجام اخروی رفاهزدگی و اشرافیگری بسیار دردناک توصیف میکند. از نگاه قرآن، مترفان از اصحاب شمالند: “و اصحاب الشمال ما اصحاب الشمال فی سموم و حمیم و ظل من یحموم لا بارد و لا کریم انهم کانوا قبل ذلک مترفین”(واقعه/۴۵-۴۱.) اصحاب شمال که همان دوزخیانند که نامه عملشان به دست چپ آنان داده میشود، منحصر در مترفان نیستند، ولی چون مترفان و رفاهزدگان منشاء فساد و انحراف در جوامع و سردمداران مقابله با حق و حقجویان بودند، مصداق بارز دوزخیان یاد شدهاند.
● نابودی فرهنگها و تمدنها:
گسترش فساد اخلاقی و رفتاری از مهمترین آثار رفاهزدگی است. همانگونه که در مقاله قبل اشاره نمودیم مستی شهوات و تنعم و تلذذ بیقید و شرط، طبقات مرفه جامعه را از پرداختن به ارزشهای اصیل و درک واقعیتهای اجتماعی باز میدارد و غرق عصیان و گناه میکند. کسی که در گرداب رفاهطلبی و اشرافیگری گرفتار شده، حاضر است همه ارزشهای اصیل انسانی و اسلامی را برای رسیدن به رفاه و تجمل قربانی کند. هر اندازه روح رفاهطلبی و تجملگرایی در او رخنه کند، به همان نسبت از اسلام ناب و ارزشهای اصیل آن، فاصله میگیرد. این خطر، به تدریج از طبقه مرفه به طبقات دیگر سرایت کرده و گسترش مییابد.
کمکم ارزشهای اخلاقی و معنوی از رونق افتاده و پایمال میگردند و بدین سان زمینه نابودی و انقراض فراهم میشود. شکی نیست که پیامد سقوط اخلاقی و مفاسد اجتماعی که در پرتو زندگی مرفهانه پدید میآید، چیزی جز تهی شدن فرهنگها و جوامع از درون و در نتیجه سقوط و نابودی آن نیست.
اتراف از جمله فرهنگهایی است که قرآن آن را باعث سقوط و هلاکت حتمی جوامع معرفی میکند: “و اذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسق فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا؛ و چون خواهیم شهری را نابود کنیم نازپروردگان آن را فرمان (و میدان) دهیم و سرانجام در آن نافرمانی کنند و سزاوار حکم (عذاب) شوند آن گاه به کلی نابودشان کنیم”(اسراء/۱۶.)
شایان ذکر است که بر اساس آیات و روایات، در کنار سنت نابودی مترفان و جوامع اترافی که در آیه پیشین اشاره شد، سنت استدراج قرار دارد، بدین معنا که پروردگار، در مواخذه و نابودی آنان نمیشتابد، بلکه گاه درهای نعمت و رفاه بیشتر را به روی آنان میگشاید و این افزایش نعمت و لذت، مقدمه دردناکتر شدن عذاب آنان خواهد بود(اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، جواد ایروانی، ص۲۶۶.)نیز میفرماید: “و کم اهلکنا من قریه بطرت معیشتها فتلک مساکنهم لم تسکن من بعدهم الاقلیلا و کنا نحن وارثین؛ و چه بسیار قریهها از میان بردیم که در زندگی خود گرفتار سرمستی شده بودند و این خانههای آنان است که پس ازایشان جزاندکی روی آبادی ندیده و ما آنها را به میراث بردیم”(قصص/۵۸.) “بطر” به معنای شکافته شدن است. بنابراین مقصود آیه این است که خوشگذرانی، زندگی مرفهانه و تجملی، باعث شکافته شدن مرز اعتدال و تجاوز از حد اعتدال و حقیقت میگردد.
بدون تردید، رهایی از وابستگیهای اقتصادی و کسب استقلال، مستلزم تحمل دشوایها و محرومیتهاست. برای رهایی از چنگ فریبندگیهای سرمایهداری و وابستگیهای ذلت بارش، نیاز به ملتی قانع و آزاد از شیفتگیهای مادی است. در دنیای امروز، که فرهنگ و هویت ملی و مذهبی ما در نبردی تمام عیار با ارزشهای سرمایهداری قرار دارد، تنها راه رویارویی با فرهنگ مهاجم سرمایهداری، گسترش فرهنگ قناعت و پرهیز از رفاهطلبی و تجملگرایی است. قطعا جامعهای که به سوی رفاه و تجمل در حرکت است، اهل مبارزه با استعمار و مظاهر فرهنگی آن نیست، لذا امام خمینی (ره) مرفهین بیدرد و برخورداران بیتعهد را، مروج اسلام آمریکایی دانسته و بر این باور بودند که اگر روزی رفاهطلبی و تجملگرایی به عنوان یک ارزش درآید، دیگر نخواهیم توانست بدون خوف و هراس، با دشمنان استقلال و آزادی محرومان و مستضعفان بجنگیم: “ملت عزیز ما که مبارزان حقیقی و راستین ارزشهای اسلامی هستند، به خوبی دریافتهاند که مبارزه، با رفاهطلبی سازگار نیست...آنها که تصور میکنند مبارزه در راه استقلال و آزادی مستضعفین و محرومان جهان، با سرمایهداری و رفاهطلبی منافاتی ندارد، با الفبای مبارزه بیگانهاند. و آنهایی هم که تصور میکنند سرمایه داران و مرفهان بی درد، با نصیحت و پند و اندرز متنبه میشوندو به مبارزان راه آزادی پیوسته و یا به آن کمک میکنند، آب در هاون میکوبند. بحث مبارزه و رفاه وسرمایه، بحث قیام راحت طلبها، بحث دنیا خواهی و آخرت جویی، دو مقولهای است که هرگز با هم جمع نمیشوند وتنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند”.
قرآن کریم فرجام اخروی رفاهزدگی و اشرافیگری بسیار دردناک توصیف میکند. از نگاه قرآن، مترفان از اصحاب شمالند: “و اصحاب الشمال ما اصحاب الشمال فی سموم و حمیم و ظل من یحموم لا بارد و لا کریم انهم کانوا قبل ذلک مترفین”(واقعه/۴۵-۴۱.) اصحاب شمال که همان دوزخیانند که نامه عملشان به دست چپ آنان داده میشود، منحصر در مترفان نیستند، ولی چون مترفان و رفاهزدگان منشاء فساد و انحراف در جوامع و سردمداران مقابله با حق و حقجویان بودند، مصداق بارز دوزخیان یاد شدهاند.
علی خانی
منبع : روزنامه رسالت
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
دورههای مدیریتی دانشگاه تهران
انتخابات ایران انتخابات ریاست جمهوری 1403 دولت دولت سیزدهم شورای نگهبان انتخابات ریاست جمهوری مجلس دوازدهم مجلس شورای اسلامی مجلس رئیس جمهور سیدابراهیم رئیسی
تهران شهرداری تهران بازنشستگان هواشناسی قتل وزارت بهداشت پلیس سلامت سازمان هواشناسی سرقت قوه قضاییه خانواده
خودرو بازار خودرو قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی حقوق بازنشستگان ایران خودرو بورس مسکن بازار سرمایه قیمت
سید ابراهیم رئیسی حامیم عربستان سینمای ایران سینما شهید تلویزیون سریال قرآن کریم هنرمندان رسانه ملی موسیقی
ژاپن ماهواره دانشگاه آزاد اسلامی
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین رفح جنگ غزه آمریکا روسیه نوار غزه حماس حمله به رفح اوکراین
فوتبال استقلال پرسپولیس لیگ برتر باشگاه پرسپولیس بازی شمس آذر قزوین لیگ برتر فوتبال ایران باشگاه استقلال لیگ برتر ایران جواد نکونام رئال مادرید
هوش مصنوعی مغز اینترنت سامسونگ تبلیغات تلگرام اپل ایلان ماسک گوگل
چای دیابت سرطان رژیم غذایی سازمان غذا و دارو استرس نمک عشق تغییر رنگ چشم