خوش آمدی کوچولو

● ارتباط با كودك از نوزادی تا ۲ سالگی
دنیادنیای ارتباطات است و بشر تمام سعی اش را به كار گرفته تا سرعت ارتباطات هر چه بیشتر و زمان آن هر چه كمتر باشد . اكثر اختراعات و اكتشافات جدید بر این مساله متمركز بوده ، اما ماهیت ارتباط ، كشف جدیدی نیست و از زمان غارنشین ها وجود داشته و تنها شكل آن تغییر كرده است . شاید تعجب نكنید ، اگر بگوییم بشر از زمان تولد می دانسته چگونه ارتباط برقرار كند ؛ اما متاسفانه گاهی آدم بزرگ ها ارتباط را معادل صحبت كردن می دانند و فكر می كنند تا زمانی كه كودك صحبت نكرده ، ارتباطی برقرار نمی شود . حقیقت ماجرا این نیست .
نوزاد كوچك و معصوم شما هم ارتباط را می شناسد و اگر شما راه حرف زدن با او را بشناسید ، بیش از صحبت كردن با هر فرد دیگری ، از حرف زدن با او لذت خواهید برد .
اولین گریه كودكتان را به خاطر دارید ؟ از زمان تولد ، كودك شما شروع به برقراری ارتباط می كند . ابتدا ممكن است گریه نوزاد برای شما زبان بیگانه ای به نظر برسد ، اما خیلی زود با این زبان آشنا خواهید شد . آن وقت خواهید توانست نیازهای او را رفع كنید . درست پس از تولد نوزادتان راههای برقراری ارتباط با او را می شناسانید ، تماس ، نوازش ، بغل كردن و ایجاد تغییر در چهره ، همان طور كه شما زبان او را یاد می گیرید ، او هم زبان شما را می آموزد .
كودك شما از زمان تولد می تواند گریه كند و اكثر مواقع برای برقراری ارتباط از این حربه استفاده می كند . كودك كوچك شما گریه می كند تا به شما حالی كند در دنیای كوچكش با مشكلی مواجه شده است ؛ شكمش خالی است ، جایش خیس است ، پاهایش سرد است ، خسته است یا به بغل كردن و نوازش نیاز دارد . شما خیلی زود یاد می گیرید هر بار گریه كودك چه معنایی دارد و بنا به همان برداشت ، به او پاسخ می دهید . در اصل گاهی نیاز كودك از نوع گریه اش مشخص می شود ؛ مثلا گریه او زمانی كه گرسنه است ، ممكن است كوتاه و زیر باشد ، در حالی كه وقتی ناراحت است ، با صدای بلند گریه می كند . گاهی اوقات نوزاد از سر و صدای زیاد یا تصاویر مختلفی كه دیده است ، كلافه شده و گریه می كند . گاهی اوقات هم بدون دلیل واضح گریه می كند . زمانی كه نوزاد گریه می كند و نمی توانید او را فورا ساكت كنید ، زیاد ناراحت نشوید ، گاهی گریه راهی است برای این كه طفل از دست سر و صدا و تصاویر جور واجوری كه می شنود یا می بیند ، شكایت كرده ، خود را تخلیه كند . اگر چه گریه اصلی ترین روش برقراری ارتباط نوزاد است ؛ اما او از شیوه های بی سر و صدا دارتری هم برای برقراری ارتباط می تواند استفاده كند . آشنایی با این روشها برایتان جالب خواهد بود و به این ترتیب می توانید با كودكتان ارتباط خوبی برقرار كنید . نوزاد تفاوت صدای انسان و سایر اصوات را می شناسد . سعی كنید نسبت به چگونگی پاسخ دهی او به صدای خودتان توجه كنید . صدای شما برای او مسائلی مثل غذا ، گرما و تماس را تداعی می كند .
وقتی او در تخت خود یك ریز گریه میكند ، متوجه می شوید كه صدای شما چگونه او را آرام می كند ، بخصوص وقتی با صدایی دوست داشتنی و آرام با او صحبت كنید . ممكن است بین دیدن و گوش كردن نوزاد هماهنگی وجود نداشته باشد ؛ اما حتی وقتی به دور دست نگاه می كند ، به صحبت و صدای شما توجه زیادی دارد . وقتی صحبت می كنید ، او وضعیت بدنش را تغییر می دهد ، تظاهرات چهره اش عوض می شود یا حتی دست و پایش را حركت می دهد . گاهی اوقات در اولین ماه نوزادی اولین خنده او را می بینید كه برایتان بسیار خوشایند و لذت آفرین خواهد بود .
● ارتباط با نوزاد
وقتی برای اولین بار بعد از تولد او را در آغوش می گیرید ، با تبادل نگاه ، صدا و برقراری تماس با او ، ارتباط با نوزاد را شروع كرده اید ، بعد از گذشت اولین روز تولد ، او به تماشای شما عادت می كند و روی چهره شما متمركز می شود . حس لامسه و شنوایی نوزاد هم بسیار اهمیت دارد . او صداهای مختلف را می شناسد ؛ اما هیچ صدایی مثل صحبت كردن توجه او را جلب نمی كند . هر وقت فرصت دارید ، با نوزادتان حرف بزنید . صدای آرام و اطمینان بخش شما به او احساس امنیت می دهد ، اگر چه او صحبت شما را نمی فهمد . تقریبا در هر تماسی كه با او برقرار می كنید ، مسائل زندگی را به او یاد می دهید . بنابراین تا می توانید او را ببوسید در این صورت ، احساس اولیه او از زندگی این خواهد بود كه دنیا محلی آرام و لذت بخش است . همیشه فورا به گریه او پاسخ دهید و مطمئن باشید لوس نمی شود . با این كار به او می فهمانید كه برایش اهمیت قائل هستید و به او توجه می كنید . گاهی اوقات با این كه تمام نیازهای او را برآورده كرده اید ، باز هم ریه می كند . ناامید نشوید . ممكن است خسته شده باشد ، دل درد داشته باشد یا انرژی زیادی درونش حس كند و به این ترتیب بخواهد تخلیه شود . نوزاد ممكن است ، هر شب در ساعاتی معین احساس ناراحتی و بی قراری كند (معمولا بین اوایل شب و نیمه شب) این مساله برای والدین بسیار ناراحت كننده است ، البته این حالت كوتاه مدت است و اكثر كودكان بعد از سه ماه دیگر چنین مشكلی ندارند . باید قلق كودكتان را بدانید . بعضی كودكان با حركت دادن یا در آغوش گرفتن و راه بردن آرام می شوند در حالی كه سایر كودكان با موسیقی ، لالایی و حتی با صدای جاروبرقی آرام می شوند . كمی صبر داشته باشید تا رگ خواب او را به دست آورید .
اگر در شرایطی گریه نوزاد تغییر كرد و یا غیرمعمول شد ، امكان دارد مشكلی برایش پیش آمده باشد كه باید بررسی شود مثل دل درد ، چشم درد ، گوش درد یا ...
● یك تا ۳ماهگی
والدین نوزاد یك تا سه ماهه اضطراب و هیجان خاصی دارند . به نظر می رسد شیر خوار پیشرفت كرده و به سمت برقراری ارتباط حركت می كند . در این سه كودك ، پدر و مادر خود را می شناسد ، می خندد ، جیغ می زند و خود به خود لبخند روی لبان این فرشته كوچك نقش می بندد .
شخصیت او كم كم پدیدار و او به عضو فعالتر و هشیارتر خانواده تبدیل می شود ؛ زیرا تا قبل از این بیشتر وقت خود را در خواب به سر می برد .
● گریه های الكی
تا چند ماه ، گریه كردن كودك برای او وسیله اصلی برقراری ارتباط است . علاوه بر این كه او با گریه شما را از نیازهای خود آگاه می كند ، وقتی تحت تاثیر چهره ها ، تصاویر و سر و صدای این دنیای شلوغ قرار می گیرد ، با گریه پاسخ این همه محرك را می دهد . وقتی كودكتان گریه می كند ، زیاد ناراحت نشوید ؛ چرا كه نمی توانید او را تسلی دهید و آرام كنید . در این سن ، كودك با سكوت ، لبخند یا نشان دادن حالات هیجانی و حركت دست و پا به صدای شما پاسخ می دهد . در این دوره سنی او به طور منظم به پدر و مادر خود لبخند می زند و احتمالا به غریبه ها نمی خندد ؛ اما ممكن است با حركات بدن یا حداقل خیره شدن كنجاوانه با آنها ارتباط برقرار كند . كودك در این سن كشف می كند كه توانایی تولید صدا را دارد و به این صورت مدام صداهای عجیب و غریب و جورواجور تولید می كند . بعضی كودكان حدود ۲ماهگی صداهایی مثل «آ» یا «او» از خود تولید می كند . در اصل كودك شما می خواهد با صداهایی كه در می آورد با شما صحبت كند . او به شما لبخند می زند و منتظر پاسخ شماست و به پاسخ شما هم با لبخند جواب می دهد . دست و پای او دائم حركت می كند و دستانش را باز می كند . حتی ممكن است از تظاهرات چهره و حالات صورت شما تقلید كند .● برایم آواز بخوان
كودك دوست دارد صدای شما را به عنوان پدر یا مادر بشنود . بنابراین در چند ماه اول مدام با او حرف بزنید ، آواز بخوانید و از خود سر و صدا در آورید تا دائم صدای شما را بشنود . وقتی كودكتان از خود صدایی در می آورد یا به شما لبخند می زند مشتاقانه و با هیجان به او پاسخ دهید . وقتی به چیزی یا كسی نگاه می كند به او بگویید اسم آن چیز یا آن كس چیست و یا وقتی دارید كاری انجام می دهید به او بگویید در حال انجام چه كاری هستید . فكر نكنید چون كوچك است لازم نیست برایش توضیح دهید . درست است كه توضیحات شما برای او قابل فهم نیست ، ولی او دوست دارد صدای شما را بشنود و با این كار شما به خواست او عمل می كنید . وقتی شی ء خاصی را برایش می آورید یا با آن كار می كنید ، نام آن شی ء را به او بگویید . برای او كتاب بخوانید . تعجب نكنید . اگر چه او یك تا ۳ ماه بیشتر ندارد ، اما خواندن كتاب برای تكامل مغز در حال رشد او لازم است . كودك با شنیدن صدای شما و گوش كردن به شما قبل از این كه بفهمد چه می گویید تا كلمات شما را تكرار كند ، به اهمیت صحبت كردن پی می برد و این بسیار اهمیت دارد .
از زبان بی زبانی كودك برای مكالمه با او استفاده كنید و بهره لازم را ببرید . اگر صدایی از خود در آورد ، آن را تكرار كنید و منتظر صدای بعدی او باشید . با این كار به كودك درسهای با ارزشی درباره تن صدا ، فاصله صدها و رعایت نوبت هنگام صحبت با دیگران را می آوزید و این پیام را به او می فرستید : «تو آنقدر برایم مهم هستی كه حتی وقتی صداهای نامفهومی از خودت در می آوری ، به تو توجه می كنم . »
وقتی او از خود سر و صدا در می آورد ، كلام او را قطع نكنید یا به جایی دیگر نگاه نكنید . به او نگاه كنید و واكنش نشان دهید تا بداند به او توجه و علاقه دارید و می تواند به شما اعتماد كند و توجه داشته باشید كه پایه های اعتماد او به شما از همیت زمان شروع می شود .
به نظر می رسد كودكان در این سن به صدای افراد مونث بهترین پاسخ را می دهند ، چرا كه صدای زنان (مادر) از نظر سابقه ذهنی كودك راحتی ، آرامش و غذا را به یاد می آورد . اكثر مردم وقتی با كودك خود صحبت می كنند ، صدای خود را ریزتر می كنند و به نحوی اغراق آمیز صداهای كودكانه را تقلید می كنند . مطالعات دقیق نشان داده است ، صحبت با زبان كودك باعث تاخیر در تكامل گفتار نمی شود ، اما سعی كنید در صحبت با كودك تركیبی از لغات بزرگسالان و صداهایی را كه او از خود تولید می كند ، مورد استفاده قرار دهید . شما با این كار برای ادای اولین كلمه از طرف كودك زمینه سازی می كنید .
گاهی اوقات كودكان حوصله صحبت با تولید صدا را ندارند این حق كودكان است كه گاهی حوصله نداشته باشند و دلشان سكوت بخواهد حتی اگر یك ماه بیشتر از عمر آنها نگذشته باشد . اگر كودك چشمهایش را می بندد ، حوصله ندارد یا خیلی عصبی و تحریك پذیر است ، بگذارید راحت باشد . او هم می تواند از دست همه محركهای دنیا خسته شود و كمی زنگ تفریح داشته باشد . گاهی پیش می آید كه شما تمام نیازهای كودك را برآورده می كنید ، اما او باز هم گریه می كند . ناراحت و ناامید نشوید ، ممكن است او بیش از حد خسته باشد . معده اش ناراحت باشد یا انرژی بسیار زیادی داشته باشد و بخواهد خوب گریه كند تا تخلیه شود . شایع است كه بسیاری از كودكان در ساعات مشخصی از شب احساس عصبانیت و كج خلقی می كنند ، به خصوص بین اوایل بعدازظهر و نیمه شب این مساله برای والدین بسیار ناراحت كننده ، اما كوتاه مدت است و این مشكل در اكثر كودكان ، حدود ۳ماهگی رفع می شود . راهكارهایی هست كه می توان این جور مواقع به كار برد و او را آرام كرد . بعضی كودكان با حركت ، راه بردن آنها ، جلو و غقب بردن آرام ، موسیقی ملایم یا لالایی مادر آرام می شوند . به هر حال برای هر پدر و مادری زمان لازم است تا متوجه شوند در دوره های تنش زا چگونه كودك خود را آرام كنند .
● ۴تا ۷ ماهگی
دیگر دامنه اصوات و تظاهرات چهره كودك شما رشد كرده و همچنان به تكامل خود ادامه می دهد . او اكثر اوقات خود را به سر و صدا كردن ، جیغ كشیدن ، خندیدن و لبخند زدن می گذراند . بنابراین وقت كمتری برای گریه كردن دارد . صداهای مختلفی را كه می شنود تقلید می كند و این اولین تلاش او برای صحبت كردن است .
● دنیایی پر از سر و صدا
كودكتان می خواهد تمام صداهایی را كه می شنود تقلید كند و در این راه از بزاق دهان خود بسیار كمك می گیرد . اكثر اوقات كودكان در این دوران به سر و صدا و شلوغ كردن (البته به صورت صوتی) می گذرد . یادتان باشد تا آنجا كه ممكن است او را در این كار تشویق كنید و اصلا سعی نكنید او را ساكت كنید . اگر با دقت به صداهایی كه او تولید می كند گوش كنید ، متوجه می شوید گاهی صدایش بلند می شود و گاهی كوتاه . انگار می خواهد چیزی بپرسد یا اظهار نظری بكند . طفل شما كم كم اصول ارتباط كلامی را می شناسد . وقتی كوچكتر بود از تن صدای شما و منظورتان را می فهمید ، صدای تسلی بخش باعث می شد گریه نكند و صدای ناراحت به او می فهماند كه اشتباهی كرده است . اكنون او سعی می كند اجزای صحبت شما را بفهمد . او می تواند صداهای مختلفی را كه می شنود یا واژه ها را برای جمله سازی بفهمد . وقتی صدایش را تقلید می كنید ، بسیار خوشحال می شود ، دیگر متوجه شده وقتی گریه می كند توجه شما را به خود جلب می كند . در این موارد اصلا او را سرزنش نكنید بلكه وقتی گریه اش متوقف شد توجه بیشتری به او بكنید تا بداند گریه كردن راه جلب توجه نیست .
● با من حرف بزن
كودكان در این سن به بازی و واكنش های صوتی علاقه زیادی نشان می دهند . وقتی سر و صداهایی را كه او از خود تولید می كند تقلید می كنید ، بسیار خوشحال می شود . صدای او تقلید كنید و بعد از آن جمله ای بگویید كه صوتی مثل صوت كودك داشته باشد . وقتی با طفل صحبت می كنید كمی مكث كنید تا او هم صدایی در آورد و بعد به او پاسخ بدهید . با این كار ، نحوه صحبت كردن را به او یاد می دهید . از او سوال كنید و نسبت به پاسخ او – كه البته فقط با سر و صداست – واكنش نشان دهید .
كودك را با لغاتی ساده كه در سراسر طول عمرش آنها را به كار می برد ، آشنا كنید . جالب است بدانید كودكان مدت زمان طولانی قبل از آغاز صحبت كردن لغات را می فهمد و اگر آداب صحبت كردن را به او یاد دهید ، الگوی تكلم او بسیار خوب خواهد شد ، وقتی با او صحبت می كنید ، صدای خود را آرام و روی لغات ساده تاكید كنید ، مثلا به او بگویید : «شیشه شیر می خواهی ؟ این هم شیشه شیر» و شیشه را به او نشان داده ، روی این لغت تاكید كنید . بعد منتظر پاسخ بمانید ، یاد می گیرد بعدها حین صحبت نوبت را رعایت كند . او در این سن از كتابهای بزرگ رنگی و براق خوشش می آید . كتاب برای كودك نه تنها به تكلم او كمك می كند ، بلكه او از دیدن تصاویر هم لذت می برد . گاهی كودكان در این سن برای مكالمه با شما (البته به روش خودشان! ) در حالت روحی مساعدی نیستند و مایلند كمی استراحت كنند . در این مواقع اجازه دهید كودكتان راحت باشد .
● ۸تا ۱۲ماهگی
در این دوران ممكن است كلماتی مثل ماما و دادا را برای اولین بار بگوید و با زبان كودكان با شما ارتباط برقرار كند (سر تكان دادن و تظاهرات چهره) او به كلمات شما توجه بیشتری می كند و بسیار سعی دارد كاملا از شما تقلید كند . پس نسبت به آنچه می گویید بسیار دقت كنید و مراقب جملات خود باشید .
در این دوران كودك مهارت های كلامی خودش را مورد آزمایش قرار می دهد و خود را برای مكالمه آماده می شكنتد . او صداهای مثل گا ، با ، و دا را می شناسد و كم كم ما ما را از دهان كوچك او می شنوید . او برای بیان احساس خود از حركات بدنی مثل تكا ن دادن سر استفاده می كند و با نشان دادن اشیا و یا سینه خیز رفتن و تغییر وضعیت بدن با شما ارتباط برقرار می كند . معانی برخی جملات را هم می فهمد ، مثلا پدر كجاست ؟ و او به پدر نگاه می كند یا وقتی به او می گویید توپ آبی را پیدا كن ، سینه خیز می رود تا آن را بیاورد . نسبت به اسم خودش به خوبی پاسخ می دهد و وقتی با قاطعیت به او می گویید «نه» به شما نگاه می كند و دست از كارش می كشد . تا پایان سال اول كودك باید بتوانند به درخواست های ساده شما پاسخ دهد (مثلا بای بای كن) و باید بتواند سر و صداهای خود را به مكالمه نزدیك تر كند .
● و اما وظیفه والدین
به صحبت كردن با او ادامه دهید و از اسامی مختلف استفاده كنید . با او بازی كنید به این صورت كه «این خرس است» بعد از او بپرسید : «این چیست؟» و قبل از این كه پاسخ دهید صبر كنید . بلافاصله كودكتان خرس كوچولویش را نشان می دهد و مثلا می گوید : با اسامی اشیا را به او بگویید و بفهماند هر چیز اسمی دارد . او از صبح تا شب نام اشیاء را می شنود و این اطلاعات در ذهن او ذخیره می شوند و منتظر روزی می ماند كه بتواند خودش این لغات را تلفظ كند . از بدن خودش هم برای جمله سازی استفاده كنید ؛ مثلا وقتی می گویید بینی ، دماغش را به او نشان دهید . برای كودك آواز بخوانید و موسیقی بگذارید تا به صحبت كردن تشویق شود . او با شنیدن لغات به كار رفته در آوازها (بخصوص آوازهای بچگانه) آنها را یاد می گیرد و سعی می كند تكرار كند . وقتی برایش آواز می خوانید ، دستها یا سر خود را تكان دهید تا توجهش بیشتر جلب شود و بداند زبان چقدر مفرح و شادی بخش است . از كتابهای بزرگ و رنگی برایش استفاده كنید و بخوانید و او را تشویق كنید صفحات را ورق بزند . به او فرصت خواندن كتاب بدهید و زمان دهید تا سوالات شما را پاسخ دهید .

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم