شاید دیگر کسی روی این صندلی ها ننشیند

سالن سینما و پرده نقره ای برای مردم و تماشاگران مانند الفبای آشنایی با فیلم است. حتی گاهی نوستالژی و خاطرات مردم را به یك سینمای خاص می كشاند؛ سینمایی كه او در آن یك فیلم خوب را دیده است و این خاطره خوش همواره او را به همان سینما خواهد برد. این درحالی است كه در دو سه سال اخیر بسیاری از سینماداران به دلیل فرسودگی مكان از كار خود دست كشیدند. این معضل اگرچه بیشتر سینماهای جنوب شهر تهران را در بر می گرفت، اما در هر حال برای جامعه سینمایی خوشایند نبود.
با این حال، چراغ سینما همچنان روشن بود و بسیاری از سینماهای مجهز تهران به كار خود ادامه می دادند. تا این كه پدیده قاچاق فیلم به عنوان یك معضل فرهنگی به میدان آمد. این پدیده همچنان كه بسیاری از تیپ ها و اصناف سینمایی را تهدید می كند، روی صنف سینماداران و خود سالن سینما هم تأثیر صددرصد خواهد گذاشت، شاید این تأثیر هم بیش از دیگر اصناف سینمایی است، زیرا سالن سینما به عنوان یك ملك درآمدزا همواره در معرض تغییر شغل قرار دارد و معضل قاچاق فیلم مانند آتشی ناگهانی آن را تهدید خواهد كرد. صنف سینمادار ایران در این گفتار به بررسی فروش فیلم ها، تیپ های اجتماعی مخاطبان در رابطه با فصل درگیر شده سینما با قاچاق فیلم و... می پردازد.
● هجوم قاچاقچیان درفصل فروش
بسیاری از مدیران سینما از فصل كنونی به عنوان گل سرسبد فصول سینمایی ایران نام می برند. این درحالی است كه درست در ابتدای بهار هجوم قاچاقچیان فیلم شروع شد و بهترین فصل به محاصره قاچاقچیان فیلم درآمد.
فرجام آژیر، مدیر سینما سپیده درباره تأثیر سی دی های غیر مجاز روی فروش فیلم های درحال اكران می گوید: به طور مسلم قاچاق فیلم روی فروش فیلم ها بویژه سینما سپیده تأثیر به سزایی داشته است. آمار نشان می دهد زمانی كه هنوز سی دی ها به بازار نیامده بود، فروش فیلم ها خیلی بهتر بود. این درحالی است كه فروش فیلم به امكانات دیگری هم بستگی دارد. مثلاً «فصل» كه یكی از مؤلفه های تجاری سینما است. در این میان فصل تابستان به دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاه ها، طیفی از مخاطبان را به سوی سینما می كشاند، اما فصل فروش امسال سینما نسبت به سال گذشته دچار افت شد. ما امسال شاهد اكران فیلم اخراجی ها بودیم كه دارای اله مان های گیشه بود. این فیلم در ابتدا شروع خوبی داشت. در سه سانس بعد از ظهر ظرفیت سالن ها تكمیل و حتی بالكن هم پر می شد. آمار فروش سینما سپیده از اكران این فیلم در ابتدا خیلی خوب بود، طوری كه ما ۲۰۰۰ بلیت فروختیم. بعدها ما مجبور شدیم سانس فوق العاده بگذاریم، اما هنگامی كه سی دی این فیلم به بازار آمد، با افت ۷۰ درصدی فروش روبه رو شدیم. ضربه ای كه ما از سی دی های این فیلم خوردیم، از گستردگی كار قاچاقچیان فیلم خبر می داد. بی شك آنها یك باند مجهز و مجرب دارند. تخصصی برخورد كردن قاچاقچیان طوری است كه از برنامه ریزی های آنان خبر می دهد. اشرفی مدیر سینما ماندانا و رئیس انجمن سینماداران نیز در ارزیابی پدیده قاچاق می افزاید: ارزیابی سی دی های قاچاق، بحثی چندوجهی است. اول این كه سی دی ها در مكان مختلف چاپ و تولید می شوند. دوم این كه قاچاقچیان به استودیو مجهز و وسایل صداگذاری و... دسترسی دارند، اما آنها باید این سی دی ها را به اشخاصی بسپارند كه در میان جامعه پخش كنند. نكته دیگر این كه چنین فیلم هایی چگونه به دست مردم می رسد؟
بنابراین مكان هایی وجود دارند كه به طور تخصصی روی این سی دی ها كار می كنند. جاهایی كه چارچوب و ضوابط اساسی سینما را ندارند. مدیر سینما اریكه ایرانیان نیز از زاویه دیگری به این بحث می پردازد، وی در این باره می گوید: بحق قاچاق فیلم بی شك روی تیپ سینمادار بسیار تأثیر گذاشته است. این تأثیر بویژه روی افرادی كه سینما هایشان بسته است و در صدد بازكردن مجدد سینما هستند، فراوان است. و با این وضع، چنین سینماداری چگونه ترغیب می شود كه سینمای خود را باز كند. زیرا وضع طوری شده كه هنوز فیلم اكران نشده سی دی آن در دست مردم است. قبلاً می گفتند كه فیلم از روی پرده كپی می شود. اما كیفیت سی دی های امروز در بازار این نظر را رد می كند. زیرا كیفیت آنها مثل آینه است . این امر نشان می دهد كه تكثیر كنندگان سی دی با برنامه ریزی عمل می كنند.
شاهوردی در باره فعالیت سینما اریكه ایرانیان در رابطه با فیلم های روی پرده و پدیده قاچاق فیلم می افزاید: سینما اریكه ایرانیان از هشتم فروردین امسال شروع به كار كرد و با سه فیلم اخراجی ها، خون بازی و مهمان پذیرای تماشاگران بود. این در حالیست كه سی دی ۲فیلم اخراجی ها و مهمان به بازار آمد و خسارت زیادی به فروش این فیلم وارد كرد. سینمای ما به عنوان یك سینمای تازه تأسیس در شهرك غرب تهران همواره با فیلم پر فروش اخراجی ها با مخاطبان ارتباط برقرار كرد اما با تكثیر سی دی این فیلم، فروش ما رفته رفته به كف رسید. در حالی كه ما مجبور بودیم كه كارمان را ادامه دهیم. در حالی كه اگر فیلم ها مثل همان روزهای اول فروش می رفتند، مردم سینمای ما را در غرب تهران می شناختند. رضایی، مدیر سینما فلسطین نیز می گوید: پدیده قاچاق فیلم، سینما را زمین زده است. در اصل این ضربه هم به ما و هم به صاحب فیلم است. زیرا ما با صاحب فیلم شریك هستیم و در واقع ضرر متوجه هر دوی ماست.
پدیده قاچاق فیلم از زمان اكران فیلم پر فروش اخراجی ها شروع شد و پیامدهای بد آن روی فروش فیلم ها تأثیر گذاشت و هم اكنون به ركود سینما منجر شده است. اما مدیر سینما استقلال در این باره نظریات متفاوتی دارد. امیر هوشنگ پاسبانیان می گوید:
خوشبختانه فیلم هایی كه در گروه استقلال اكران شده اند، به صورت سی دی در نیامده و چندان خسارتی به سینمای ما وارد نشده است. ما به عنوان سینمای سرگروه، از چنین معضلی دور بودیم. اما مسأله تكثیر سی دی جای بحث دارد. به نظر من در این میان تهیه كننده ها نیز مقصر هستند. آنها فیلم را چند جا نشان می دهند. بعضی از این كارها برای كم كردن هزینه هاست. زیرا هزینه فیلم ۳۵ میلی متری زیاد در می آید و ارائه آن به صورت دی و ی دی كمتر هزینه بردار است. پس وقتی فیلم هم به صورت دی وی دی در آمد به راحتی امكان تكثیر و آمدن آن به بازار وجود دارد. قبلاً سی دی هایی كه به بازار می آمد، كیفیت بدی داشت و مردم و اهالی سینما می گفتند كه این فیلم ها از روی پرده كپی شده است. اما هم اكنون احتمال كپی فیلم از روی پرده به صفر رسیده است. همچنین كیفیت سی دی هایی كه به بازار می آید، بسیار بالاست و قطعاً از روی دی وی دی اصلی و نسخه های اولیه كپی شده اند.
● افت بی سابقه فروش
افت فروش فیلم ها در رابطه با پدیده قاچاق در این فصل از سینما جالب توجه است. زیرا فراز و فرود آماری آن همواره ترسناك به نظر می رسد. طوری كه با نوعی كسادی بازار سینماداران روبه رو می شویم.
مدیر سینما اریكه ایرانیان در باره آمار فروش فیلم های تكثیر شده و فراز و فرود و درآمد آنها می گوید:
فیلم اخراجی ها در حالی كه در سینماهای تهران روزی حداقل ۱۰ الی ۱۲ میلیون تومان می فروخت، به ناگاه افت كرد. این فیلم در سینمای ما روزی ۲ میلیون تومان فروش كرد و عاملی برای شناخت سینما اریكه ایرانیان در غرب تهران بود. اما فیلم به ناگاه سقوط كرد واز فروش ۲ میلیون تومانی به ۲۰۰ هزار تومانی در روز رسید. روزهای آخر هم كه وضع از این بدتر شد و این فیلم حتی در روز آخر در سینمای ما ۵۶ هزار تومان فروش كرد. مدیر سینما ماندانا نیز درباره فیلم های اكران شده در این سینما می گوید: ما ۳ فیلم، مهمان، اخراجی ها و پارك وی را اكران كردیم. اخراجی ها را زمانی اكران كردیم كه ۲ روز بعد سی دی آن بیرون آمد. بنابراین ما از ۱۸ فروردین اكران این فیلم را شروع كردیم. ۲ روزی كه هنوز سی دی آن نیامده بود، فروش آن خیلی بالا بود. اما زمانی كه سی دی آن آمد، در سوپرماركت و بقالی هم به فروش رفت و روی فروش این فیلم تأثیر بسیار بدی گذاشت بنابراین سی دی اخراجی ها به صورت بسیار گسترده توزیع شد و همه خانواده ها را كنجكاو كرد كه از آن سی دی نسخه ای داشته باشند. بحث تأثیر سی دی های قاچاق در سینمای من بسیار محسوس و تأثیرگذار بود. برای نمونه فروش مهمان خیلی خوب بود. اگرچه این فیلم هم به دلیل اكران همزمان با اخراجی ها از نظر فروش صدمه دید اما با این حال فروش مهمان رضایت بخش بود. فیلم مهمان غیر از روزهای پنجشنبه و جمعه روزی یك میلیون تومان می فروخت. اما با ورود سی دی آن به بازار به فروش ۲۵۰ و بعد هم به ۲۰۰ و حتی ۱۸۰ هزار تومان در روز رسید.اما امیرهوشنگ پاسبانیان مدیر سینما استقلال درباره ضرر و زیان فیلم های سینما استقلال می افزاید: ما ۳ فیلم «شب به خیر فرمانده»، «قلقلك» و «پارك وی» را در فصل تازه اكران روی پرده داشتیم كه خوشبختانه ۲ فیلم شب به خیر فرمانده و قلقلك اصلاً كپی نشدند. البته می گویند كه سی دی پارك وی به بازار آمد، اما كیفیت آن چندان بالا نیست و در واقع این سی دی تقلبی است. البته ناگفته نماند كه فیلم پرفروش اخراجی ها در سینمای رقیب ما به روی پرده می رفت و در واقع حضور این فیلم روی فروش ما تاثیر گذاشت. البته فیلم های اخراجی ها و نقاب در كل در گروه ما بود و در واقع فروش خوب آن برای ما خوشایند و ضربه قاچاق فیلم به این آثار برای ما ناخوشایند بود.
فرجام آژیر، مدیر سینما سپیده نیز ابتدا به بحث ورود سی دی و بعد به ضرر و زیان سینمای خود می پردازد. وی در این باره می گوید: وقتی سی دی می آید، مردم آن را می خرند. بنابراین باید متولیان و سیاستگذاران فرهنگی ما به فكر جاذبه بخشیدن به سینما باشند. وقتی تماشاگر به سینما می آید، یك سفر را شروع می كند. سفری كه «درون شهری» است و مبنای خاصی دارد. وی بعد از آمدن به سینما به یك حركت روحبخش در دل جامعه می پردازد. از سوی دیگر، سیاستگذاری روی مردم كنترلی ندارد. بنابراین باید روی خود جذابیت های سینما كار كرد. از این رو باید اله مان های فرهنگی سینما را به مردم انتقال داد. اگر فروش فیلم این طور دچار افت شود، خسارت های زیادی را وارد خواهد كرد. در كل سینمای ما نسبت به سال گذشته دچار ۶۰ تا ۷۰ درصد افت شده است و این ضربه سی دی های غیرمجاز به تجارت سینما است.
اشرفی مدیر سینما اریكه ایرانیان نیز با توجه به آمار به بحث درصدی افت فیلم ها اشاره می كند. وی درباره فروش امسال و سال گذشته می گوید: خیلی راحت می توان به افت ۶۰ درصدی فروش در سینمای خود اشاره كنم. بی شك چنین وضعی چندان جالب نیست و اگر این روند پیش برود همواره به سمت تعطیلی سینما خواهیم رفت. اما با تمام این اوضاع و احوال بد، به آینده سینما خوشبین هستیم و وضع اینگونه نخواهد ماند.
● مجردها ودانشجویان، تماشاگران این فصل سینما
با توجه به این كه اواخر بهار و شروع تابستان از فصل های پرفروغ فروش سینماست، بحث تماشاگر، تیپ های اجتماعی آنان و شكل گیری پدیده ای به نام مخاطب خود را به رخ می كشد. این در حالی است كه فصل گرم سینمای امسال با پدیده قاچاق فیلم درگیر شد و در واقع بسیاری از تیپ های اجتماعی و تماشاگران قشرهای گوناگون خود را از دست داد. سینماداران تهران در ارزیابی تماشاگران امسال، بحث قاچاق فیلم را بسیار دخیل می دانند. آنها تكثیر سی دی ها و دست به دست گشتن آنها در سطح شهر را از پدیده های عجیب و غریبی به شمار می آورند كه بر آمدن و نیامدن تماشاگران به سینما تأثیر گذاشته است.
فرجام آژیر مدیر سینما سپیده در این رابطه به تعریف مشتری سینما می پردازد و رابطه این مشتریان با فصل فروش را بیان می كند. وی می گوید: ما بحثی به نام مشتری سینما داریم كه مقوله ای تخصصی است. به تعبیری ما طیفی از مشتریان را داریم كه فیلم مورد نظر خود را انتخاب می كنند. این مشتری سینمای خاص خودش را دارد و همیشه تصمیم می گیرد كه در سینمای مورد نظرش به دیدن فیلم بپردازد. ما در تعریف این فرد می توانیم عنوان «مشتری فرهیخته» را به كار ببریم. مشتری های دیگری هم وجود دارند. مثل افرادی كه به ژانرهای مختلف علاقه دارند و بر حسب علاقه خود به دیدن فیلم های اجتماعی، روان شناختی یا انتقادی می پردازند.نوعی مشتری دیگر هم داریم كه «مشتری فصلی» است. این نوع مشتری، دانشجویان و دانش آموزان را دربرمی گیرد. با این حال این دسته از مشتریان هم در فصل پرفروش گیشه (تابستان) در كنار مشتریان دیگر و خانواده ها به استقبال از فیلم های سینما كمك می كنند.
معمولاً وزارت ارشاد در فصل فروش به انتخاب فیلم های جذاب و سرگرم كننده برای طیف های مخاطبان می پردازد. سینماداران نیز در این فصل از گیشه انتظار دارند. امسال نیز ما با اكران فیلم اخراجی ها شاهد حضور خانواده ها و دیگر مشتریان سینما بودیم. اما با تكثیر سی دی های غیرمجاز این حضور رفته رفته كم رنگ تر شد و ما هم اكنون در سینمای خود شاهد حضور افراد مجرد و دانشجویان هستیم. مدیر سینما استقلال نیز درباره حضور تماشاگران و مخاطبان این فصل سینما با توجه به پدیده قاچاق فیلم می افزاید: تماشاگران بیشتر خانواده ها هستند چون فیلم های ما هم سی دی نشد و اغلب تماشاگران با رغبت كامل به دیدن فیلم ها می آمدند. از سوی دیگر افراد تحصیلكرده و اقشار دانشگاهی از دیگر تیپ های اجتماعی تماشاگران ما بودند، بنابراین ما برای فیلم های روی پرده در سینما استقلال تماشاگر خاص خود را داشتیم و فروش هم به تناسب فیلم ها خوب بود. رضایی مدیر سینما فلسطین هم درباره تماشاگران و تیپ های اجتماعی آنان می گوید: سینمای ما یك سینمای خانوادگی است. گاهی هم دانشجویان و افراد علاقه مند به سینمای ما می آیند. در هر حال سینمای ما مثل بعضی از سینماها «محل گذر» نیست. برای نمونه بعضی از سینماها چنین خاصیتی دارند.
مردم یا بعضی از جوانان از فلان خیابان رد می شوند و در حین رد شدن تصمیم می گیرند كه به سینما بروند و فیلم ببینند. بنابراین ما تماشاگران خاص خودمان را داریم. اما در كل سینما با فیلم زنده است. حتی اگر بهترین سینما و بهترین شرایط هم فراهم شود، بدون فیلم خوب چندان تأثیرگذار نیست. از این رو وقتی چند فیلم پرفروش با بحث قاچاق فیلم برخورد می كنند، ضربه های زیادی به سینما وارد می شود. بنابراین باید جلوی توزیع فیلم را بگیرند. اما اشرفی مدیر سینما ماندانا درباره مخاطبان می گوید: بحثی كه در رابطه با مخاطبان سینما و پدیده سی دی وجود دارد، یك بحث روان شناسی است. زیرا پدیده قاچاق فیلم روی روان تماشاگران سینما تأثیر می گذارد. این خیلی بد است كه مخاطب جدی به سینما بیاید و بعد هنگام صحبت بگویید كه چند روز دیگر سی دی فیلم خواهد آمد و فیلم را از روی سی دی می بینیم. این امر به یك پدیده روانی منجر می شود كه روی روح و روان مخاطب تأثیر خواهد گذاشت. چنین فرآیندی سینماها را به سمت تعطیلی خواهد برد و چیزی كه تاكنون از این امر جلوگیری كرده عشق و علاقه همكاران سینمادار به شغل خود و در واقع هنر است.
با تمام این تفاسیر بحث سینما و سینماداری یكی از پدیده های مهم در امر تولید و توزیع فیلم است. یك كارگردان سینما سال ها پیش از خرابی بعضی از سینماهای شهرستان خبر داد. كیارستمی حتی سینماهایی را دیده بود كه به گاوداری و ... تبدیل شده اند و این امر را یك پدیده تأسف بار خوانده بود. در همین جنوب شهر تهران نیز بعضی از سینماها به مغازه و فروشگاه و حتی ساندویچی تبدیل شدند.
از سوی دیگر بعضی از سینماداران از جمله صاحب سینما «مراد» بعد از تخریب سینما از شغل خود كنار رفتند. با این حال جاهایی مانند سینما مراد كه ۵۲ سال از ساخت آن می گذشت، همواره از هویت خاصی برای اهالی تهران قدیم برخوردار بود. هم اكنون پدیده قاچاق فیلم نیز به دردهای جامعه سینما از جمله صنف سینماداران اضافه شده است، همواره شغل آنان در معرض تهدید قرار دارد.

امید بی نیاز

منبع : روزنامه ایران