مثبت و منفی عملکرد دولت در افق نگاه رهبری

در طول سالهای پس از ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، رهبر معظم انقلا‌ب همچون ناخدای تیزبینی شرایط کشور و جامعه را رصد کرده و در مواقع لا‌زم توصیه ها و هشدارهای مورد نیاز را به مردم و مسئولا‌ن داده‌اند. توصیه هایی که اگر بخوبی عمل شوند یقیناً گره کور بسیاری از مشکلا‌ت و نابسامانی ها باز خواهد شد. دولت نهم از جمله دولتهایی است که با شعارهای ویژه ای پای به میدان مسئولیت نهاد و آمد تا تحولی تازه در اداره کشور ایجاد کند. این دولت اکنون و در حالی که وارد آخرین سال خود شده‌ در معرض تحلیلهای فراوانی قرار گرفته است از انتقادات تند و تیز گرفته تا حمایتهای بی حد و همه جانبه. در سویی منتقدان دو آتشه دولت ایستاده‌اند و در سویی مدافعان دو آتشه والبته در میانه این میدان، دولت مدافعان منتقدی هم دارد که بیشتر در طیف اصولگرا جای گرفته‌اند. اما براستی نمره دولت نهم تا بدینجای کار چند است؟ این سئوالی است که که یافتن پاسخ آن از لا‌بلا‌ی سخنان رهبر عزیز انقلا‌ب - که نظراتشان صائب، حکیمانه و به دور از افراط و تفریط است - در قضاوتی شایسته از دولت نهم به ما کمک می‌کند. در طی سه سال گذشته، اعضای دولت بطور مشخص و دسته جمعی چهار بار - هفته دولت ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷- به حضور رهبر انقلا‌ب رفته‌اند و ایشان نظراتشان را به صراحت درباره دولت گفته‌اند. آنچه می‌خوانید تحلیلی مقایسه‌ای است بر این چهار سخنرانی به علا‌وه سخنان رهبر انقلا‌ب در مراسم تحلیف آقای احمدی‌نژاد. در دو دیدار اول - تحلیف و هفته دولت ۱۳۸۴- سخنان ایشان در ابتدای کار دولت نهم بیشتر شامل توصیه هایی برای بهبود کار بوده و در سه دیدار بعدی – ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ - با مشخص شدن نقاط ضعف و قوت دولت، ایشان به بیان این نقاط پرداختند. در یک جمع بندی از بیانات رهبری در این چهار سخنرانی، محورهای نظرات ایشان را می‌توان در سه موضوع دسته بندی کرد: توصیه ها، بیان نقاط قوت، بیان نقاط ضعف. البته برخی توصیه ها در سال اول و دوم و سوم دولت بیان شده که به نظر می‌رسد ناشی از ضعف دولت در آن زمینه بوده اسـت. لذا به تحلیل موضوع در دو بخش می‌پردازیم: توصیه‌ها، نقاط قوت.
● توصیه‏ها:
مقام معظم رهبری در دیدار امسال خود با دولت، درباره وجود نقاط ضعف در دولت تصریح کردند: بیان خوبی ها به معنای چشم بستن بر ضعف‌های دولت هم نیست. بالا‌خره شما هم بشرید، نقص داریـد، ضـعـفـهـایـی هم داریـد؛ کـارهایی را میخواسته‌اید انجام بدهید، ولی انجام نگرفته؛ کارهایی را به فکر نبوده‌اید و به ذهنتان نبوده، باید متوجه آنها بشوید و انجام بدهید؛ که در جلسات خصوصی با آقای رئیس‌جمهور و با بعضی از مسئولین دیگر و در بسیاری از جلسات عمومی‌– مثل همین دیدارهای دولت و غیره – هم گفته شده. البته آن حمایت هم بجای خودش محفوظ است و هست (۱۳۸۷). این بیانات نشان دهنده ضعف دولت در برخی بخشهاست از جمله:
۱) توجه دقیق و جدی به سند چشم انداز: ایشان دراین باره در سه سخنرانی - در سالهای ۸۵ و ۸۶ و -۸۷ تاکید خاصی داشته‌اند. در دیدار هیئت دولت سال - ۸۶ ایـشـان مـی‌گـویـنـد: در گـزارش آقـای رئیس‌جمهور یک جمله‌ی کوتاهی گفته شد و اسم سند چشم‌انداز آمد؛ لکن این کافی نیست. سند چشم‌انداز، یک مساله‌ی فرادولتی است؛ مال این دولت و آن دولت و این سیاست و آن سیـاسـت و این جریان و آن جریان نیست؛ محصـول یک کار فشرده و متراکم است؛ کارِ کارشناسی شده است؛ و درست هم هست. این سند، در واقع برنامه‌ی کلا‌ن بیست‌ساله‌ی ماست و یک سند به معنای حقیقی کلمه است. آنچه که در این سند گفته شده، تعارف نشده. باید در همـه‌ی بـرنامه‌ریزیها سند چشم‌انداز را مورد ملا‌حظه قرار بدهید. در دیدار هیئت دولت با ایشان در هفته دولت سال ۸۵ هم می‌فرمایند: این سند چشم‌انداز، مسئله‌ی مهمی است. نباید هم تصور شود که این سند یا سیاستهای کلی را کسانی نشسته‌اند و دارند تنظیم میکنند؛ نه. درست است که اینها یک فرایندی دارد و از یک جاهایی شروع میشود؛ لیکن آن کسی که در این زمینه کار و فکر میکند و تصمیم می‌گیرد، خودِ رهبری است؛ این سـیـاسـتـهـا، سـیـاستهای رهبری است. اینها چیزهایی است که با توجه به همه‌ی جوانب ملا‌حظه شده و این سند چشم‌انداز درآمده است و بر اساس سیاستهای کلی‌ای که در این مدت وجود داشته، اعلا‌م شده است. اینها باید در برنامه‌ها رعایت شود و نباید تخلف شود.
در دیدار اخیر سال ۸۷ با دولت باز هم ایشان بر این مطلب تاکید دارند:
نقشه راه، سند چشم‌انداز است. سند چشم‌انداز را هیچ نبایستی مورد غفلت قرار داد. این حقیقتاً یک سند واقعی و یک نقشه راهِ حقیقی است. باید دستگاههای نظارتی خودتان را محاسبه کنید. حالا‌ دیگران ممکن است نظارت بکنند، ممکن است نکنند؛ ممکن است نظارتشان درست باشد، ممکـن است ناقص باشد؛ اما در درون خودِ مجموعه قوه‌ی مجریه – که نقشش در رسیدن به اهـداف چشـم‌انـداز، بسیـار حساس است – دستگاههای نظارتی را فعال کنید، بعد ساز و کارهای نظارتی را بکار بیندازید تا ببینیم برنامه‌ها و سیاستها چقدر جلو رفته؛ یعنی اینجور نباشد که سال دهم سند چشم‌انداز، نگاه کنیم و ببینیم پیشرفتی پیدا نکرده‌ایم؛ نه، بایستی اینها را مرتباً رصد کنید که معلوم شود چقدر پیش رفته‌ایم و چقدر به آن اهداف نزدیک شده‌ایم و چقدر زمینه‌ها فراهم شده است. (۱۳۸۷)
این تاکید نشاندهنده میزان اهمیت این مطلب در نزد رهبری و البته ظاهراً کم توجهی دولت است.
۲) توجه به کار کارشناسی: در بیانات رهبری توصیه به کار کارشناسی در دولت هم دیده می‌شود. در بـیـانات ایشان در دیدار هفته دولت سالجاری می‌خوانیم: من حرفهایی را که مخالفان شما و منتقدان باانصاف و بی‌انصاف شما در زمینه‌ی کـارشـنـاسـی نشده بودنِ کارهای دولت ذکر می‌کنند، هیچ جدی نمی‌گیرم و آنها ملا‌ک قضاوت من نیست؛ چون می‌بینم که یک جاهائی کارهای کارشناسی بسیار خوبی هم انجام می‌گیرد؛ اما می‌خواهم تاکید کنم بر این‌که کار کارشناسی را حقیقتاً جدی بگیرید؛ بخصوص در کارهای مبنایی و بـنـیـانـی، مـثـل مـسـالـه‌ی بـرنـامـه‌ریـزی و بودجه‌نویسی، یا مساله‌ی شوراها و امثال اینها؛ اینها کارهای بنیانی و ماندگار است؛ یعنی باید بماند. اگر کارِ کارشناسی عمیقِ دقیقِ همه‌جانبه‌ی متبحرانه‌ای انجام گرفت، این کار ماندگار خواهد شـد؛ والّـا اگر چنانچه گوشه‌ی کارشناسی‌اش سائیده بود، زحمات شما به هدر خواهد رفت.
در دیدار هیئت دولت با رهبری در سال ۸۵ هم این مسئله به وضوح مطرح شده است. ایشان در آن دیدار هم می‌فرمایند: همه به کار کارشناسی احتیاج داریم. کار بدون کارشناسی، ابتر و عقیم و خنثی خـواهـد بـود. کـارشناسان صادق و خوب در دستگاهها و مجموعه‌ی ظرفیت عظیم انسانی کشور هستند؛ حتماً از نظر کارشناسی این افراد صادق و موِمن استفاده کنید. کار بدون کارشناسی نباید انجام بگیرد.
تاکید ایشان بر کارشناسانه بودن کارها در این دیدارها در زمانی مطرح شده که مدتی از فعالیت دولت گذشته است و لذا این نکته نشاندهنده ضعف دولت است. ایشان البته در مراسم تحلیف هم بگونه‌ای دیگر در این باره تذکر داده‌اند: استفاده‌ی از شیوه‌های علمی، کار لا‌زمی‌ ‌است. البته علم نباید اشتباه بشود با نسخه‌های وارداتی که اغلب آنها منسوخ است؛ چه در زمینه‌ی اقتصاد، چه در زمینـه‌ی مسـائـل فرهنگی، چه در زمینه‌های گوناگون.
۳) تعامل با نخبگان: رهبر معظم انقلاب در این سه سـال در دیدارهای مختلف بر تعامل دولت با نخبگان تاکید می‌ورزند و به این مقوله اصرار دارند. ایشان در دیدار دولت در سالهای ۸۶-۸۵‌ ‌ و ۸۷‌ می‌فرمایند: از نخبگان استفاده کنید. نخبگان کشور زیادند و در این جمع و جمعهای مرتبط با ایـن جمـع هـم منحصـر نمـی‌شـوند.ما انصافاً آدمهای نخبه در کشور کم نداریم. (دیدار هفته دولت سال ۸۶ ) نکته‌ی بعدی، تعامل با نخبگان همفکر و بااخلا‌ص است. آقای رئیس‌جمهور اشاره کردند در سرتاسر کشور نخبگان زیادی هستند – در تهران هم خیلی هستند، در جاهای دیگر هم هستند – باید با اینها تعامل کنیم. البته نشست و برخاست با نخبگان در سفرها خوب است؛ لیکن این کافی نیست (دیدار در هفته دولت سال ۱۳۸۵)
یک مسئله هم تعامل نظام‌مند با نخبگان و اهل نظر – حتی مخالفین – است؛ با اینها هم باید تعامل کرد. نخبگان جامعه را نباید فراموش کرد. من اعتقادم این است که بر طبق فرمایش مولا‌ی متقیان، آن جایی که بین خواست نخبگان و خواست مردم – عامه مردم – تعارض وجود دارد، خواست عامه‌ مردم مقدم است؛ این همانی است که در نامه معروف حضرت و فرمان معروف حضرت به مالک اشتر، به این معنا تصریح شده؛ اما همیشه از ایـن قـبـیـل نیست. گاهی نخبگان نظرات اصلا‌حی‌ای دارند که بایستی از اینها استفاده کرد. یعنی همچنانی که گفته می‌شود که واقعش این جوری است. از نظرات و از نیرو و از کار همه نیروها استفاده بشود. (دیدار در هفته دولت سال ۱۳۸۷)
تصریح و تاکید ایشان در همه دیدارهایشان با دولت درباره تعامل با نخبگان جای تامل دارد.
۴) تعامل با قوا: درباره تعامل با قوا هم مقام معظم رهبری در سه سال اخیر بطور پیاپی تذکر داده‌اند. یک سفارش دیگر من مساله‌ی تعامل با دیگر قواست. خوشبختانه امروز روابط قوه‌ی مجریه با قوه‌ی مقننه و قوه‌ی قضائیه روابط خوبی است؛ لکن در بدنه باید این تعامل تقویت بشود. (دیدار هفته دولت سال ۸۶)

نکته‌ی بعدی – که این هم بسیار مهم است -مسئله‌ی تعامل با قواست. بالا‌خره شما و مجلس و قوه‌ی قضائیه یک واحدید و یک کلّ هستید؛ ناچار باید با هم تعامل کنید. این هم نمیشود که این قوّه تقصیر را بر گردن آن قوه بیندازد و آن قوه تقصیر را بر گردن این قوه بیندازد. (دیدار در هفته دولت سال ۱۳۸۵)
تـعـامـل بـا دو قـوه دیـگـر هم یـکـی از این توصیه‌هاست. تعامل با مجلس و تعامل با قوه قضائیه، کار لا‌زمی‌است؛ این را مطلقاً نباید ندیده گرفت. البته ممکن است در این راه تلخیها و مشکلا‌تی وجود داشته باشد؛ ولی باید تحمل کرد؛ بهتر است. (دیدار در هفته دولت سال ۱۳۸۷)
۵) توجه به بخش فرهنگ: رهبر معظم انقلا‌ب در آغاز کار دولت - در دیدار سال - ۸۴ با امید به عمل دولـت بـه شـعـارهای فرهنگی خود می‌فرمایند: مسئله‌ی فرهنگ و قضایای فرهنگی خیلی مهم است که من حالا‌ چون اهتمام شماها را به مسائل فرهنگ میدانم و بحمداللَّه احساس میکنم که وزرای فرهنگی ما اهتمام دارند، روی آن تکیه نمیکنم؛ والّا من سالهای گذشته در دیدارهای با دولتها، یکی از آن بخشهایی که بیشترین تکیه را روی آن میکردم، مسئله‌ی فرهنگ بود. اهمیت کار فرهنگی نباید مورد غفلت قرار گیرد. در کار فرهنگی هیچ وقفه و تعللی جایز نیست؛ چون بیشترین تلا‌ش دشمنان بر روی جامعه و ملت و کشور ما، تلا‌ش فرهنگی است. این مبالغه نیست! بیشتر و پُرحجم‌تر و موِثرتر از تلا‌شهای سیاسی و امنیتی، تلا‌ش فرهنگی است. علت هم این است که آنها میدانند اگر در تلا‌شهای فرهنگی علیه انقلا‌ب موفق و پیروز شوند، بقیه‌ی کارها برای آنها آسان خواهد شد؛ لذا روی این متمرکزند. ما مطلقاً نبایستی توقف داشته باشیم، باید پیش بـرویم. هـیـچ سـطـحـی‌نـگـری جـایـز نیست. ظاهرگرایی و عوام‌زدگی در کار فرهنگی جایز نیست. کار فرهنگی بایستی مدبرانه، عمیق، با حـوصلـه و از سـوی آدمـهـای بـاصـلا‌حیت و کارشناسهای حقیقتاً وارد، در همه‌ی شعبه‌ها و شاخه‌های گوناگون فرهنگی مورد توجه قرار بگیرد.
اما ایشان دو سال بعد - در شهریور - ۱۳۸۶ از روند فـعـالـیت فرهنگی دولت چندان راضی به نظر نمی‌رسند چرا که می‌فرمایند: از بخش فرهنگ رفع مـظلـومیت کنید. بخش فرهنگ انصافاً بخش مــظلــومــی‌اســت. الا‌ن در گــزارش آقــای رئیس‌جمهور، اصلا‌ً اسمی از فرهنگ نیامد؛ یا در اولـویـت‌بندیها این اولویت فدای اولویتهای دیگر شد و آنها تقدم پیدا کرد که در کوتاهی وقت، بـیان بشود! این مظلومیت است دیگر. واقعاً مساله‌ی فرهنگ را دست کم نگیرید. خیلی از مـشـکـلا‌ت جـامـعه‌ی ما با فرهنگ‌سازی حل می‌شود. و ایشان باز هم مانند دو سال قبل، اهمیت فرهنگ را گوشزد می‌کنند چرا که ظاهراً هنوز توجه جدی بـه آن نـشـده اسـت: تـوجـه بـکنید که امروز، عمده‌قوای دشمنان ما در جبهه‌ی فرهنگی دارد کار می‌کند. این جنگهای روانی، این فعالیتهای فرهنگی، این بودجه‌های پنهان و آشکاری که برای منحرف کردن ذهنها می‌گذارند، همه‌اش مربوط به مسئله‌ی فرهنگ است. از جمله‌ی کارهایی که مسوِولین فرهنگی دولت خیلی باید به آن بپردازند و واقعاً یک دقیقه را در آن فروگذار نکنند، این است که به فرهنگ عمومی‌جامعه و ابزارها و وسائل فرهنگی، جهت ارزشی بدهند. چون تلا‌ش زیادی شده تا جریانهای فرهنگی و عاملهای فرهنگی – هنر و ادبیات و شعر و سینما و بقیه – در جهت غیر ارزشی حرکت کنند و راه بیفتند. (۱۳۸۶)
و باز هم تذکر به دولت در سال ۱۳۸۷ درباره فرهنگ:
یکی هم توجه به مقوله فرهنگ است که خیلی مهم است. البته خب، کارهایی شده؛ گزارشی هم که دادند، اشاره‌ای به این معنا داشت؛ بنده هم در جریان بسیاری از کارها هستم؛ اما در عین حالا‌ مقوله فرهنگ، بسیار مقوله مهمی است؛ همان طور که بارها گفتیم مثل هوایی است که انسان در آن تنفس می‌کند. همه – بزرگ، کوچک، بالا‌، پائین، قشرهای مختلف، مسئول، غیرمسئول – در فضا تنفس می‌کنند. این فضا را درست کنید، تا همه سالم تنفس کنند. (۱۳۸۷)
۶) سیاستهای اصل :۴۴ باید حتماً تا آنجایی که میتوانید، در غیر وظایف حکومتی و حاکمیتی، از تصدی‌گری دولت اجتناب کنید؛ بگذارید کار دست مردم باشد. حالا‌ در این مسئله‌ی اصل چهل‌وچهار به اصطلا‌ح این مصوبه‌ای که به عنوان تفسیر و بیان اصل چهل‌وچهار ارائه شد آن جلوگیری از ورود دولت در سرمایه‌گذاریهای جدید و تصدی‌گریهای جدید است؛ نه اینکه دست دولت را به کلی کوتاه کنیم؛ اما یک حدودی در آنها مشخص شده است. به این توجه کنید. و این تذکر باز هم در سال ۸۶ تکرار شده است: سیاستهای اصل ۴۴ خیلی مهم است. من می‌خواهم توصیه کنم به گونه‌ای رفتار شود که حقیقتاً این خط غلطی که در سالهایی از اوائل انقلا‌ب به ناحق در امر اقتصاد کشیده شده و همینطور هم ادامه پیدا کرده، این خط را کور کنید و به خط درست بروید! این با مسئله‌ی عدالت‌خواهی و آن چیزی که ما در سیاستهای اصل ۴۴ ذکر کردیم، هیچ منافاتی هم ندارد. (در دیدار هفته دولت سال ۸۶ )
و باز هم تاکید بر اجرای این سیاستها در آخرین دیدار: همه اعتراف دارند که سیاستهای اصل ۴۴ اگر اجرائی بشود، یک تحول در پیشرفت کشور – در زمینه‌های اقتصادی و به تبع او در زمینه‌های دیگر – بوجود می‌آید. این هم مسئله‌ بسیار مهمی است. خب، حالا‌ آمارهای خوبی داده شد؛ کارهای خوبی هم انجام گرفته. قبل از آن که این قانون اخیر هم تصویب بشود، دولت اقداماتی در این زمینه انجام داده بود، لیکن حالا‌ خوشبختانه قانون هم تصویب شده و در اختیار شماست؛ قوی و کاملا‌ً جدی این سیاستها را دنبال کنید. (۱۳۸۷)
۷) پرهیز از شتابزدگی: رهبر معظم انقلا‌ب در مراسم تفیذ حکم دکتر احمدی نژاد در مرداد ۸۴ به نکته مهمی اشاره می‌کنند که نشان از درایت و شناخت ایشان دارد: اهدافی که مطرح شده است، اهداف والا‌یی است. این اهداف با حرکت مستمر، با کار و تلا‌ش مداوم، با به‌کارگیری همه‌ی نیروهای مستعد و بانشاطی که در کشور ما بحمداللَّه فراوان هستند، امکان‌پذیر است. البته نباید شتابزدگی کرد. من، هم به رئیس جمهور محترم عرض می‌کنم که از شتابزدگی اجتناب شود، آرمانها با جدیت تعقیب شود، اما هیچ‌گونه شتابزدگی به‌وجود نیاید. و این تاکید در دیدار هیئت دولت در مهرماه ۸۵ با ایشان تکرار می‌شود: سرعت را با دقت همراه کنید. سرعت غیر از شتابزدگی است؛ شتابزدگی بد است. سرعت وقتی با دقت همراه شد، کار معقول و صحیح است. مراقب باشید این سرعت عمل، شکل شتابزدگی به خودش نگیرد؛ یعنی همیشه با دقت همراه باشد.
۸) انتقادپذیری: از انتقاد هم اصلا‌ً عصبانی نشوید. (در دیدار سال ۸۶ ) به انتقادها و عیوبی که برای ما می‌شمارند، گوش فرا دهیم و خود را اصلا‌ح کنیم تا وقتی‌که با خدای متعال ملا‌قات می‌کنیم، بتوانیم عذر تقصیر داشته باشیم (در دیدار سال ۸۴)
به انتقادها هم توجه کنید؛ البته عرض خواهم کرد. انتقاد با تخریب فرق دارد. متاسفانه خیلی‌ها تخریب می‌کنند، ولی اسمش را می‌گذارند انتقاد. آن جایی که واقعاً انتقاد است و کسانی با نظر خیرخواهانه، نقاط مثبتِ کاری را توجه می‌کنند و نقاط اشکالش را هم ذکر می‌کنند، اینها را با سعه صدر گوش بدهید؛ نه این که همه جا قبول کنید – چون ممکن است آن منتقد اشتباه کرده باشد – اما گوش کنید تا آن جائی که واقعاً درست است از شما فوت نشود. اینها چیزهایی است که قبلها عرض کرده‌ایم؛ حالا‌ هم تاکید می‌کنیم. به بعضیها توجه شده، بعضی را هم باید بیشتر توجه بکنید. (در دیدار سال ۸۷)
۹) مبارزه با فساد: مسئله‌ی دیگر، مبارزه‌ی با فساد همراه با قاطعیت است. الا‌ن خوشبختانه رویکرد دولت و آقای رئیس‌جمهور طوری بوده که کسانی که تمایل به فساد دارند، مرعوبند؛ اما اگر کار صحیح و واقعی انجام نگیرد، کم‌کم این رعب شکسته میشود و این ابهت از بین میرود؛ میل به فساد در یک جاهایی وجود دارد. (در دیدار هفته دولت سال ۸۵) مبارزه‌ی با فساد، یکی دیگر از وظایف بسیار مهم است. من درباره‌ی مبارزه‌ی با فساد این‌قدر در صحبت‌های عمومی‌و خصوصی حرف زده‌ام که فکر می‌کنم تکراری است. البته بحمداللَّه ارکانی در این دولت هم خودشان به این مساله کاملا‌ً توجه دارند. ( در دیدار هفته دولت سال ۸۴) و البته این مبحث در سخنان رهبری در دیدار سال ۸۶ دولت تکرار نشده و به نظر می‌رسد دولت در این زمینه توفیقاتی داشته است.
۱۰) اهمیت دادن به قوانین: قانون را اهمیت بدهید. قانون – وقتی که با ساز و کار قانون اساسی پیش رفت – حتمیت و جزمیت پیدا می‌کند. ممکن است همان مجلس یا دولت یا دیگران مقدماتی فراهم کنند که آن قانون عوض بشود – با طرحهایی که در مجلس می‌آید، با لوایحی که دولت می‌دهد، با تصمیم‌سازیهایی که در بخشهای مختلف انجام می‌گیرد – عیبی ندارد؛ اگر قانون نقص دارد، ضعف دارد و غلط است، عوض بشود؛ اما تا مادامی‌که قانون، قانون است، حتماً بایستی به آن عمل بشود و به آن اهمیت داده بشود. من این را تاکید می‌کنم. در بخشهای مختلف همین‌جور است. ممکن است یک چیزی را شما معتقد باشید که روال قانونی‌اش درست طی نشده، یا متصدی این کار قوه مجریه نیست؛ وقتی که قانون مجلس – با همان ساز و کار قانون اساسی – به دولت ابلا‌غ شد، قوه مجریه باید آن را قانون بداند. حالا‌ اگر چنانچه ضعف یا چیز دیگری وجود دارد، عواملِ دیگری وجود دارد که اگر قانون مشکلا‌تی دارد، بایستی آن را از بین ببرند؛ چه در خود مجلس، چه در شورای نگهبان و از این قبیل. به قانون اهمیت بدهید. (۱۳۸۷)
۱۱) نظارت بر زیرمجموعه: من اصرار و تاکید دارم که مساله‌ نظارت بر زیرمجموعه خودتان را بسیار اهمیت بدهید. چشمهای بینا و بصیر و باز شماست که وقتی در دائره مسئولیتتان میچرخد، می‌تواند صحت کار و پیشرفت کار را تضمین کند. اگر چنانچه شما غفلت کردید، ممکن است در همان بخشی که غفلت کرده‌اید نابسامانی انجام بگیرد. مجموعه‌های انسانی مثل ماشین نیستند که انسان یک دکمه‌ای را بزند و این ماشین به خودی خود شروع کند به کار کردن. مجموعه‌های انسانی مجموعه‌هایی از اراده‌ها، فکرها، نظرها، سلیقه‌ها و خواهشهای نفسانی صحیح و غلط هستند. خب، این چیزی را که شما تصمیم گرفتید، تدبیر کردید و بناست در مجموعه شما انجام بگیرد، ممکن است یکجا با یک مانعی از همین خواهش‌ها و فکرها و سلیقه‌ها و اراده‌های گوناگون برخورد بکند و متوقف بشود. مثل یک جریان آبی که به یک سنگی برخورد می‌کند؛ یک جریان باریک، به یک ریگ هم برخورد کند برمی‌گردد. خب، باید این مانع را برطرف کنید. این نمی‌شود مگر با نظارت. نظارت، بسیار مهم است. خود آقای رئیس‌جمهور هم همین جور. البته نظارت رئیس‌جمهور نسبت به وزرا، با استقلا‌ل وزرا در کارشان نباید تنافی پیدا کند. چون وزرا مسئولیت قانونی دارند و از مجلس رای اعتماد گرفته‌اند و باید استقلا‌ل داشته باشند. لیکن این نظارت حتی در مورد وزرا هم وجود دارد. استقلا‌ل عمل آنها محفوظ، اما نظارت رئیس‌جمهور هم با شدت تمام بایستی انجام بگیرد. (۱۳۸۷)
۱۲) توصیه های موردی: در این چند دیدار، مقام معظم رهبری توصیه های موردی هم داشته‌اند که در دیگر دیدارها تکرار نشده است و باید درباره آن بررسی کرد. توصیه هایی از قبیل: رسیدگی به مسئله گرانی ها (۱۳۸۶)؛ مشخص کردن اولویتها (۱۳۸۵)؛ کار جمعی و متوازن، ساده زیستی (مراسم تحلیف)؛ تامین عزت ملی و قرار دادن مثل تُراث عظیم فکری و فرهنگی و علمی در مقابل چشم آنها، مبارزه‌ی با سلطه، همراه کردن عدالت با عقلا‌نیت و معنویت، حفظ سرمایه‌های ملی، توجه به برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت (۱۳۸۴)، پیگیری مصوبات سفرهای استانی، اطلا‌ع رسانی خدمات، توجه به علم (۱۳۸۷) و ...
● نقاط قوت دولت نهم
۱) پای بندی به اصول و ارزشها: مقام معظم رهبری به دفعات در این باره سخن گفته‌اند که نشان دهنده پای بندی دولت نهم به اصول است: مسئله‌ی پایبندی به اصول و ارزشها که خیلی شاخص مهمی است. دولت، هم در قول و شعار – که مهم است – و هم در عمل، نشان می‌دهد که به اصول انقلا‌ب و ارزشهای انقلا‌ب پایبند است. (دیدار با دولت ۱۳۸۶) این دولت به عنوان یک دولت شناخته شده و رفتار و تلا‌شی هم که تا امروز نشان داده و آنچه در عمل و قولش منعکس شده، همین اصولگرایی را نشان میدهد... شعارهای دولت و مسئولا‌ن و اهداف تعیین‌شده‌ی آنان کاملا‌ً با مبانی انقلا‌ب و با مبانی اعلا‌م‌شده‌ی امام عزیز ما منطبق است. (دیدار در سال ۸۴ )
۲) پای بندی به عدالت: ممکن است شماها نتوانسته باشید – یا تا آخر هم نتوانید – همه‌ی آنچه را که در مورد عدالت می‌باید انجام داد، انجام بدهید؛ لکن نفس رویکرد شما به عدالت، چیز بسیار باارزشی است و هر مقداری که می‌توانید بایستی حرکت کنید. (دیدار با دولت ۱۳۸۶ )
یکی از شعارهای این دولت، عدالت است. عدالت یقیناً محور انقلا‌ب بود؛ در این شکی نیست. هیچ دولتی هم از اول نیامده صریحاً بگوید من نمی‌خواهم طبق عدالت رفتار کنم؛ لیکن من باید از آقای احمدی‌نژاد تشکر کنم که ایشان کار جدیدی کردند؛ عدالت محوری را به عنوان یک شعار گذاشتند وسط؛ این کار خیلی بزرگی بود. (دیدار در سال ۸۴)
۳) تحول در مدیریت: از جمله‌ی خصوصیات دیگری که من یادداشت کرده‌ام در این‌جا بگویم، مسئله‌ی روحیه‌ی تحول‌گرایی و نوآوری و اصلا‌ح است (۱۳۸۶) از جمله خصوصیات برجسته دولت از منظر مقام معطم رهبری، رویکرد دولت به ایجاد تحول در مدیریت کشور است اگر چه ایشان در این باره توصیه هایی هم دارند: محتوا را باید اسلا‌می‌کرد. اگر می‌خواهیم حقیقتاً اسلا‌می‌شویم، باید در نحوه‌ی مدیریتمان تحول ایجاد کنیم. یکی از حرفهای خوب آقای رئیس‌جمهورمان در تبلیغات انتخاباتی – که به نظر من این حرف، عده‌ی زیادی را جذب کرد – تحول در مدیریت بود. این تحول در مدیریت را چه کسی باید انجام دهد؟ خود ما باید انجام دهیم. اولین گام در تحول این است که رفتار خودمان، کیفیت کارمان، عزل و نصب خودمان، اِعمال مدیریت خودمان، جذبه‌یی که به خرج می‌دهیم، انعطافی که به خرج می‌دهیم، برخوردی که با طبقات مخاطب و مراجع به خودمان انجام می‌دهیم، اسلا‌می‌باشد. (۱۳۸۴) حالت روحی این دولت این است که برای تحول‌آفرینی جرات دارد و اقدام می‌کند. نمی‌خواهم بگویم همه‌ این اقدامها صددرصد درست است؛ نه، ممکن است یک جایی هم اشتباه باشد؛ اما نفس اینکه انسان حالت دلیری در مقابل مشکلا‌ت داشته باشد و تصمیم بگیرد که برای رفع مشکلا‌ت اقدام بکند، چیز باارزشی است که این خوشبختانه هست. (۱۳۸۷)
۴) دولت کار: این دولت، واقعاً یک دولت کار است؛ دولت حرکت و اقدام است؛ انرژی و نشاطِ کار این دولت، یک امر برجسته است. الحمدللَّه شما از سال اول همین‌جور حرکت کردید، الا‌ن هم با این که سه سال از عمر این دولت گذشته، انسان احساس می‌کند که تحرک و نشاط و فعالیت و اقدام در این دولت محسوس است – یعنی کاهش پیدا نکرده؛ افت پیدا نکرده – این خیلی چیز باارزشی است. در خدمت به مردم جدیت وجود دارد. رفتن به شهرها، رفتن به شهرهای کوچک، همه نقاط کشور را زیر پا گذاشتن و هیچ نقطه‌ای از کشور را از منظر خبرگی و کارشناسی دور قرار ندادن، اینها چیزهای باارزشی است. این امتیاز اول است؛ در هر مجموعه‌ای این امتیاز وجود داشته باشد، جا دارد که انسان از آن قدردانی کند، به آن تصریح کند و امیدوار و مطمئن باشد که خدای متعال هم به آن مجموعه کمک خواهد کرد و ثواب خواهد داد. (۱۳۸۷)
۵) احیای شعارهای انقلا‌ب: شعار و گفتمان کلی این دولت منطبق بر شعار و گفتمان امام و منطبق بر شعارها و گفتمان‌های انقلا‌ب است؛ این خیلی چیز باارزشی است. این را هیچکس نمی‌تواند ندیده بگیرد. هر دلبسته‌ به انقلا‌ب، این را قدر می‌داند؛ هر کسی که پیشرفت کشور را با هدایت انقلا‌ب و با کارگردانی انقلا‌ب تصور می‌کند، باید این را قدر بداند. عدالت‌خواهی در این دولت پررنگ شد. شعار عدالت‌خواهی به صورت جدی بر روحیه مسئولا‌ن، دولتمردان و برنامه‌ها، پرتو افکند. استکبارستیزی – که معنای ویژه انقلا‌بی خودش را دارد – در این دولت تشخص و تمیز پیدا کرد. معنای استکبارستیزی دشمنی کردن با دولتهای دنیا نیست، معنایش دشمنی کردن با استکبار است. استکبار – از هر دولتی و از هر نظامی‌سر بزند – آفتِ برای بشریت است. البته امروز امریکا و صهیونیزم مظهر استکبارند؛ لیکن هر جا، هر کس، هر دولتی و هر مجموعه‌ای که نسبت به دیگران استکبار بورزند، آفتی در جامعه‌ بشری و در نظام زندگی انسان به وجود می‌آورند. ستیزه‌ با این حالت هم یک حالت مطلوب اسلا‌می‌است. این هم یکی از خصوصیات این مجموعه است که خوشبختانه برجسته است. گفتمان عمومی‌دولت اینهاست؛ به طور خلا‌صه: زنده‌کردن و بازسازی برخی خصوصیات جوهری انقلا‌ب و منطق امام؛ و مقابله با کسانی که می‌خواستند این ارزشها و این مفاهیم اساسی را منسوخ کنند، یا از بین ببرند، یا ادعا می‌کردند که منسوخ شده و از بین رفته؛ این چیز باارزشی است. این خصوصیت دوم و امتیاز دومی‌است که در این دولت هست. (۱۳۸۷)
۶) اعاده عزت ملی: مسئله‌ اعاده عزت ملی و ترک انفعال در مقابل سلطه و تجاوز و زیاده‌طلبی سیاستهای دیگران و ترک شرمندگی در مقابل غرب و غربزدگی را هم انسان در این دولت احساس می‌کند؛ عزت ملی و استقلا‌ل حقیقی و معنوی از اینجا حاصل میشود. استقلا‌ل به این نیست که انسان شعار استقلا‌ل بدهد یا حتی مثلا‌ً در زمینه‌های اقتصادی هم به یک رشد بالا‌یی دست پیدا کند؛ نه، استقلا‌ل این است که یک ملت به هویت خود و به عزت خود معتقد و برای او اهمیت قائل باشد، برای حفظ او تلا‌ش و کار کند و در مقابل متعرضین و مستهزئین، شرمنده اظهارات و جایگاه خود نباشد. (۱۳۸۷)
۷) دیگر محاسن دولت نهم: محاسن دیگری که دولت نهم از دید مقام معظم رهبری دارند و به مناسبت از آنها یاد کرده‌اند عبارتند از: پایبندی به خدمت، پرکاری، شجاعت و قاطعیت، خدمت به محرومان، عدم انفعال در برابر استکبار، تحرک دیپلماتیک(دیدار با دولت ۱۳۸۶) ساده‌زیستی و مردم‌گرایی، اجتناب از اسراف و ریخت‌وپاش، شایسته‌سالا‌ری، نظارت بر عملکرد زیرمجموعه، قانون‌گرایی، شجاعت و قاطعیت در بیان و اعمال آنچه که حق است(۱۳۸۴)، داشتن روحیه مردمی‌و ساده زیستی (۱۳۸۷)
امید است که همه در نقد دولت نهم راهبردها و معیارهای مورد نظر رهبر معظم انقلا‌ب را در نظر بگیریم و از افراط و تفریط بپرهیزیم و البته امیدواریم که دولت این دغدغه ها را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد.

محسن مهاجر

منبع : سایت الف