در باره آنفولانزای مرغی بیشتر بدانیم

آنفولانزای مرغی انسانها را مبتلا نمی ساخت یا شاید اینطور تصور می شد. در ماه May سال ۱۹۹۷ پزشكان و ویروس شناسان شاهد بروز یك طغیان آنفولانزایی بودند كه خاطرات مربوط به اپیدمی آنفولانزای سال ۱۹۱۸ را در ذهن آنها تداعی می كرد. این بیماری جدید از آنفولانزای تیپ A بود و آنفولانزای مرغی یا آنفولانزای هنگ كنگی نام گرفت. اولین بیمار مبتلایی كه در اثر این بیماری فوت كرد یك كودك سه ساله بود. نكته عجیبی كه همه دانشمندان ویروس شناس و پزشكان را متعجب ساخته بود، آن بود كه ویروس در این كودك منجر به بروز بیماری شده است كه قبلاً تصور می شد فقط پرندگان را مبتلا می سازد. در طول تاریخ بشری تا آن زمان هنوز چنین ویروسی از بدن انسان جدا نشده بود. این ویروس ۱۵ نفر را مبتلا ساخت و آنها را كشت. اولین انسانی كه بدلیل آنفولانزای مرغی جان باخت دارای تماس مستقیم با مرغها بود و بنابراین انتقال از مرغ به انسان قطعی است. آنفولانزای مرغی ماكیان را مبتلا می‌كند و عامل مولد آن ویروسی است كه با ساختار فیزیكی پرندگان سازگار شده است. با وجود اینكه این بیماری مخصوص ماكیان است، اما در سالهای اخیر ظاهرا این ویروس به گونه‌های دیگر جانداران نیز منتقل شده و موجب ابتلای انسان‌ها به این بیماری شده است. در مقابل، ویروس آنفولانزای فصلی بویژه با بدن انسان سازگار می‌شود.
بر خلاف آنفولانزای مرغی، آنفولانزای فصلی به آسانی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و هر ساله جان صدها هزار تن را می‌گیرد. طبق گزارشها و آمارهای به دست آمده، از آخرین پژوهش‌ها، تا كنون ۵۰ تن به بیماری آنفولانزای مرغی مبتلا شده‌اند كه حدود ۸۰ درصد آنها جان باختند و تقریبا تمام آنها از منطقه جنوب شرق آسیا و خاور میانه بوده‌اند. این ویروس اغلب در فضولات پرندگان یافت می‌شوند و مرغدارانی كه این ویروس را تنفس می‌كنند به آن مبتلا می‌شوند. انتقال بیماری از انسان به انسان بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد. آنچه این بیماری را برای انسان خطرناك می‌كند، اینست كه ویروس آن به شكلی دچار جهش ژنتیكی و تغییر رفتار شود كه بتواند از انسانی به انسان دیگر منتقل شود. در نتیجه این امر، شیوع بیماری بسیار گسترده خواهد شد. خطرناكتر از این وضعیت آنست كه ویروس مرغی بتواند فردی را آلوده كند كه همزمان به بیماری آنفولانزای انسانی مبتلاست.
در صورتی كه ژن‌های ویروس‌های مرغی و انسانی در این شرایط با یكدیگر تركیب شوند ویروس می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و در نتیجه یك آنفولانزای عالم‌گیر شایع خواهد شد. تقریبا هیچ فردی به طور طبیعی در برابر ویروس جدید مصونیت نخواهد داشت. در حالی كه این ویروس می‌تواند ظرف ۶ ماه به همه مناطق جهان برسد. هیچ كس نمی‌داند ما چقدر به زمان این اپیدمی احتمالی جهانی نزدیك هستیم، اما بسیاری از دانشمندان می‌گویند كه ما به این نقطه خواهیم رسید، چرا كه به نظر می‌رسد همه‌گیری آنفولانزا در سیكل‌های ۲۵ ساله به وقوع می‌پیوندند و آخرین دوره آن در سال ۱۹۶۸ بوده است. آنچه نگرانی‌ها را در این اواخر بیشتر كرده اینست كه آنفولانزای مرغی آلوده كردن پستانداران را از جمله پلنگ‌ها و ببرها را آغاز كرده است. یك بررسی اخیر آزمایشگاهی نشان داد كه ویروس آنفولانزای مرغی می‌تواند در میان گربه‌ها نیز رد و بدل شود. همچنین این ویروس توانسته اردك‌ها را بدون بروز بیماری و علائم ظاهری آن آلوده كند. این امر خطر آلودگی مرغداران را افزایش می‌دهد. در مورد علائم بیماری باید یادآور شد كه ابتدا با یك تب خفیف، سردرد و درد مفاصل آغاز می‌شود. تب بیمار ممكنست به مدت یك روز فروكش كند. بیمار به سختی تنفس می‌كند و به تدریج سرفه‌ها آغاز می‌شود. همزمان با كم رسیدن اكسیژن به مغز در اثر اشكال در تنفس حالت كما و مرگ به همراه خواهد داشت. از آنجا كه علائم آنفولانزای مرغی بسیار مشابه آنفولانزای معمولی است، خطر آن اینست كه ممكنست پزشكان نتوانند تفاوت آنها را تشخیص دهند. اما در صورتی كه این بیماری ظرف ۴۸ ساعت تشخیص داده شود و بیمار تحت درمان خاص بیماری مانند مصرف داروی ضد ویروسی Tamiflu قرار گیرد، بیمار معمولا بهبودی كامل بدست می‌آورد.
تا كنون به منظور توقف این بیماری میلیون‌ها مرغ، جوجه و اردك در كشورهای آلوده شده آسیایی به منظور كاهش خطر ابتلا در میان پرندگان و انسان‌های سالم، كشتار شده‌اند. نجات و پاكسازی در مناطق مستعد و آسیب‌پذیر مانند مرغداری‌ها و مزارع افزایش یافته است. همچنین از پزشكان خواسته شده تا نسبت به علائم بیماری در بیماران كنجكاوتر بوده و آنها را تحت كنترل دقیق داشته باشند. با این حال سازمان جهانی بهداشت هشدار داده كه اگر در حال حاضر این بیماری شایع شود، هیچ كشوری برای مقابله با آن چه به لحاظ دارویی و چه به لحاظ واكسینه كردن آماده نیست. امكان انتقال بیماری از راه خوردن گوشت مرغ آلوده وجود ندارد اما این در صورتی است كه گوشت كاملا پخته شده و خام نباشد این امكان وجود خواهد داشت. در زمینه تهیه واكسن این بیماری لازم به ذكرست كه دانشمندان در مراحل بسیار اولیه از آزمایش یك واكسن آزمایشی علیه زنجیره H۵N۱ از آنفولانزای مرغی هستند كه در آسیا در حال گردش است. اگر یك حالت عالم‌گیر از این زنجیره در سال آینده و سالهای آتی بروز كند، میلیونها تن در اروپا و آمریكا و میلیاردها تن دیگر در سایر نقاط جهان به این واكسن دسترسی نخواهند داشت. به علاوه دولت‌های هر كشور باید تصمیم بگیرند چه گروهی از جامعه برای تزریق این واكسن در اولویت قرار دارند كه این تصمیم بستگی به این دارد كه به آنها بخواهند مرگ و میر احتمالی را كاهش دهند، آسیب جوامع را به حداقل برسانند و یا آسیب اقتصادی از این اپیدمی را كاهش دهند.
در خصوص یك تلاش بین‌المللی برای مقابله با این ویروس باید متذكر شد كه نوامبر سال ۲۰۰۴، سازمان جهانی بهداشت در یك درخواست قطعی از دولت‌ها خواست تا در جهت تولید و توزیع واكسن بیماری اقدام كنند. ظاهرا تاكید آمریكا در این زمینه در رأس كشورهای اروپایی قرار داشته است. هم اكنون درحدود ۱۰ شركت در حال كار كردن بر روی تهیه واكسن این بیماری هستند و بسیار نیز انتظار می‌رود كه در سال جاری آزمایشهای بالینی در این زمینه را آغاز كنند. در مقایسه با سارس باید گفت از آنجا كه آنفولانزای مرغی برخلاف سارس به صورت دوره‌ای در حال گردش است، اما سارس را می‌توان برای مدتی تحت كنترل قرار داده و شیوع آن را متوقف كرد.
●علایم بیماری آنفولانزای مرغی: علایم بیماری آنفولانزای مرغی كه در هنگ كنگ رخ داد بسیار شدید بود و تعداد نفرات كشته شده بیش از حد معمول بود. بطور معمول بیمار دچار تب های ْ۱۰۳- ْ۱۰۰ فارنهایت در بالغین و حتی بیشتر در اطفال می شد.
بعلاوه دارای سایر علایم نظیر سرفه، گلودرد، آبریزش بینی، سردرد، دردهای عضلانی و خستگی شدید نیز بودند. پروتئین حاصل از این ویروس قادر است كه سلولهای عضلانی را تخریب نموده و سلولهایی را كه در سطوح اپیتلیال بینی و حلق قرار دارند از بین ببرد.
●درمان: ۲ داروی ضد ویروس بنام آمانتادین و ریمانتادین وجود دارند كه می توانند از فعالیت های نسخه برداری سوشهای آنفولانزای تیپ A كه انسان و پستانداران را مبتلا می سازد، جلوگیری بعمل آورند. این داروها بعنوان داروهای پیش گیرنده و برای درمان بیماری آنفولانزای تیپ A مورد استفاده قرار می گیرند و برای سوش H۵N۱ نیر قابل استفاده است. بیماران باید بلافاصله بعد از شروع علایم بیماری از این داروها استفاده نمایند. با این حال اساس درمان، بر اساس درمان علامتی و محافظه کارانه است. بعنوان مثال می توان از داروهای تب بر استفاده نمود ولی باید این نكته را حتماً مدنظر داشت كه ازتركیبات سالیسیلات بدلیل احتمال بروز سندرم رای، نباید در كودكان كمتر از ۸ سال استفاده نمود. فرد باید به مقدار بسیار زیادی نیز مصرف مایعات داشته باشد. برای پیشگیری اگر چه می توان از داروهای ضد ویروسی استفاده نمود ولی باید گروههای با ریسك بالا را از طریق واكسیناسیون مورد پروفیلاكسی قرار داد.
در حقیقت واكسن هم می تواند شدت بیماری را كاهش دهد و هم می تواند در كنترل طغیانهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر اقدامات مذكور در مورد آنفولانزای مرغی آنچه باید مدنظر باشد، مسأله وجود مخازن ویروس یعنی پرندگان می باشد. اگر چه حذف تمامی مخازن ویروس یعنی مرغها و پرندگان غیرممكن است ولی افزایش سطح بهداشتی در مرغداری ها و كاهش تراكم جمعیت پرندگان در این مكانها می تواند به كنترل بیشتر بیماری كمك كند. رویكرد دیگر آن است كه تمامی مرغها واكسینه شوند.
این كار در مكزیك با موفقیت انجام گرفت. آنفولانزای مرغی در پشت دروازهای ایران آنفولانزای مرغی در شهر وان در شرق تركیه سومین قربانی خود را گرفت. به گزارش بی‌بی‌سی ،‌ دختر یازده ساله‌ای كه پیشتر برادر و خواهر خود را از دست داده بود ، به آنها پیوست و به این ترتیب شمار تلفات ناشی از آنفولانزای مرغی در این كشور را به عدد ۳ افزایش داد. یك هفته پیش چهار فرزند از یك خانواده با علایم آنفولانزای مرغی و در حالی كه وضعیت وخیمی داشتند در بیمارستان شهر وان بستری شدند. اگرچه مسوولان بیمارستان و سپس مقامات بهداشتی این كشور سعی فراوانی در پنهان كردن علت بیماری و سپس مرگ این كودكان كردند اما سرانجام مجبور شدند اعتراف كنند كه علت بیماری و مرگ آنها آنفولانزای مرغی بوده است.
مقامات بهداشتی تركیه اعلام كردند كه این اولین نمونه از ابتلا به آنفولانزای مرغی در این كشور است.حالا از چهار كودك ۱۱ تا ۱۵ ساله‌ای كه از یك خانواده در این بیمارستان بستری بودند تنها یك نفر باقی مانده و حال او نیز وخیم گزارش شده است. آنفولانزای مرغی تاكنون جان ۷۰ نفر را در آسیا گرفته است و حالا این نگرانی وجود دارد كه مبادا این ویروس خطرناك از طریق تركیه به اروپا راه پیدا كند.از طرفی بیم آن می رود چون شهر وان ترکیه در نزدیکی مرز ایران واقع است این بیماری نیز به کشور مانفوذ کند . آنفولانزای مرغی در ایران دیده نشده است دکتر " علی اکبر ولایتی "‌رئیس انجمن بیماریهای عفونی و گرمسیری ایران ، در مصاحبه با خبرنگار ایسنا تاکید کرد : مورد اثبات شده آنفولانزای مرغی تاکنون در ایران مشاهده نشده است. وی در اظهارات خود مبنی بر ابتلای انسان به این ویروس در شرایط خاص ، تصریح کرد :‌ ویروس آنفولانزای مرغی در بدن انسان گیرنده ای ندارد. تنها در صورت جهش در ساختمان ویروس ، ورود آن به بدن خوک و تلفیق شکل مرغی و انسانی ویروس ، انسان، مبتلا به آنفولانزای مرغی می‌شود. دکتر " ولایتی " ادامه داد : این ویروس از انسان به انسان منتقل نمی شود اما شخصی که مبتلا به نوع انسانی ویروس است ،‌ شانس بیشتری برای ابتلا به آنفولانزای مرغی دارد. گفتنی است موارد جهانی آنفولانزا در سالهای ۱۹۱۸ ، ۱۹۵۷ و ۱۹۶۸ در دنیا ، منجر به از بین رفتن بیش از میلیون ها انسان در سراسر دنیا شد. منشا این آنفولانزا در كشور اسپانیا بوده است.

منبع : خبرگزاری آفتاب