جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا

آشنایی مختصر با واکسن‌های DNA


آشنایی مختصر با واکسن‌های DNA
یكی از شاخه‌های ژن‌درمانی, استفاده از واكسن‌های DNA است. در این روش، به منظور ایجاد ایمنی در بدن، ژن‌های خاصی وارد بدن می‌شوند. به عبارت دقیق‌تر ایمنی سازی توسط DNA صورت می‌گیرد. بدین صورت كه DNA از باكتری و یا ویروس عفونت‌زا جدا و تخلیص می‌گردد و پس از انجام عملیاتی بر روی آن، از طریق بمباران ذرات حامل یا تزریق توسط سوزن وارد سلول می‌شود.
در نتیجه، شاخص‌های آنتی ژنی در خود سلول ساخته می‌شود. برخی افراد پیدایش این نوع از واكسن‌ها را انقلاب سوم در واكسیناسیون نامیده‌اند. هر چند هنوز اكثر فرآورده‌های این نوع واكسن، در مرحلهٔ تحقیقاتی می‌باشند و به سطح استفادهٔ كلینیكی برای انسان نرسیده‌اند، اما آشنایی مختصر با آن برای كارشناسان و تصمیم‌گیران كشور لازم به‌نظر می‌رسد كه در زیر ارائه شده است:
● تاریخچه
ایدهٔ ژن‌درمانی اولین بار در سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مطرح گردید؛ زمانی كه دانشمندان دریافتند كه تزریق مواد ژنتیكی به درون بدن حیوانات باعث ایجاد پاسخ ایمنی می‌شود.(این عمل كاملا مستقل از واكسیناسیون بود.)
در اواخر سال ۱۹۸۰، روبرت زوآگا مطالعه‌ای را آغاز كرد تا بتواند استراتژی ویروس‌ها را برای انتقال DNA به داخل سلول كشف كند. این كار در واقع منجر به تولید آنتی‌ژن برای واكسیناسیون نیز می‌شد.
در سال ۱۹۹۰ شركت ویكال و محققین دانشگاه ویسكانسین دریافتند كه تزریق پلاسمید بدون هر گونه ناقل منجر به تولید یك ایمنی كامل در موش می شود.
در سال ۱۹۹۳ درآزمایشگاه‌های تحقیقاتی مرك این نتیجه بدست آمد كه تزریق ژن ویروس آنفلوآنزا به درون ماهیچه موش باعث ایجاد یك پاسخ ایمنی كامل می‌شود.
در سال ۱۹۹۵ DNA برای اولین بار برای متوقف كردن پاسخ ایمنی بر علیه ویروس ایدز در انسان اسفاده شد. در سال ۱۹۹۶ شركت ویكال موفق به ثبت یكPatent برای روش واكسیناسیون DNAشد. در همان سال مطالعات در زمینهٔ لنفوم، آنفلوآنزا و ویروس هرپس آغاز گردید. در حال حاضر مطالعات در این زمینه خیلی گسترده می‌باشد. توانایی پیشرفت غیرقابل باوری در زمینه بهداشت در این پروژه متصور است و در آینده قدرت پاسخگویی در برابر بیماری‌هایی نظیر سرطان و ایدز با قیمت ارزان از آن انتظار می‌رود. برای مثال دكتر نابل موفق به تولید نوعی واكسن DNAشده كه سیستم ایمنی سلولی را در مقابل ویروس ایدز تحریك می‌كند. این امر بیانگر اهمیت این واكسن برای مقابله با ایدز است.
● عوامل موثر در مقبولیت تكنولوژی واكسن DNA
عوامل متعددی در مقبولیت این واكسن‌ها دخالت دارند. مطالعات قبل از مرحله كلینیكی نشان داده‌اند كه در این روش، پروتئین‌های سلول خیلی شبیه پروتئین‌های تولید شده در هنگام عفونت است. برخی از قابلیت‌های تكنولوژی واكسن‌های DNA به شرح زیر است:
۱) خاصیت آنتی ژنی بالا
۲) امكان كاهش مصرف دارو
۳) توانایی در القاء ایمنی سلولی
۴) توانایی در القاء ایمنی هومورال
۵) عدم نیاز به ویروس زنده و حذف عفونت پاتوژنی
۶) سهولت تهیه و تخلیص
۷) عدم خطر بازگشت به حالت بیماری‌زایی
۸) ساخت آسان‌تر و ارزان واكسن‌های تجاری
۹) تولید تمام پلاسمید‌ها با روش مشابه و كاهش هزینه اقتصادی
۱۰) امكان ایجاد تغییرات در توالی پروتئین بوسیله تغییرات ساده در پلاسمید
● مشكلات احتمالی واكسن‌های DNA
نگرانی افراد علاقه‌مند به این روش آن است كه DNA تزریقی جزئی از كروموزوم انسانی درآید و این مسئله امكان ایجاد سرطان را بالا ببرد یا اینكه اصلا مؤثر واقع نشود. به همین دلیل باید مطالعات زیادی قبل از تجویز در این زمینه صورت پذیرد.
نویسنده: محمد معتمدی
منبع : سایر منابع