وقتی رویای مهاجرت به غرب کابوس می شود

وقتی نقطه‌های نارنجی دیگری روی صفحه رادار روشن می‌شود، ناخدا به آرامی با فشار یک دکمه موتورهای لامبرو خود را روی ۳۰ گره دریایی تنظیم می‌کند. دوساعت از یک گشت شبانه گذشته، قایق گاردساحلی به هدف ناپیدای خود درتنگه باریکی که جزیره یونانی لسبوس را از سرزمین اصلی ترکیه جدا می‌سازد نزدیکتر می‌شود. این قایق ۱۱ متری با نزدیک شدن به شکارش حرکت خود را کند می‌کند، و چهار ملوان یونانی‌اش در جلو قایق جمع می‌شوند.
یکی از مردان نورافکن‌های لامبرو را روشن می‌کند. ۵۰ پا دورتر دروسط دریا ۵ مرد جوان که پایین و بالا می‌روند جلو چشم‌هایشان را از نور ناگهانی نورافکن می‌گیرند. نزدیکتر که می‌شوند روشن می‌شود آنها در این شب سرد، تنها لباس شنا و زیرپیراهن به تن دارند و بر یک قایق بادی آبی و زرد که با دو پاروی آلومینیومی و پلاستیکی حرکت می‌کند، سوار هستند.
آنها درحالیکه چشم‌هایشان ازترس ازحدقه درآمده و از سرما می‌لرزند به داخل قایق گارد ساحلی آورده می‌شوند. یکی ازملوانان یونانی که دستکش پلاستیکی پوشیده و چراغ قوه‌ای در دست دارد به انگلیسی شکسته بسته‌ای با آنها صحبت می‌کند. او می‌پرسد «از کجا می‌آئید؟» یکی ازمردان به آرامی پاسخ می‌دهد و می‌گوید از افغانستان، و بقیه حرف او را تکرارمی کنند. هیچ یک ازآنها اسناد شناسایی ندارند. ساعت از یک بعدازظهر گذشته است و فرمانده گارد ساحلی با یک برآورد تقریبی حساب می‌کند قایق ۴ساعت قبل سواحل ترکیه را ترک کرده است. مردان بیش از نیمی از تنگه را تا چند صد یارد داخل آب‌های ارضی یونان پارو زده‌اند. آنها زنده به اروپا رسیده‌اند. ۵ دقیقه بعد رادار یک قایق بادی دیگر را با ۵ مرد جوان دیگر ردیابی می‌کند و ماجرا تکرار می‌شود. در حالیکه ناخدا لامبرو را به طرف ساحل برمی‌گرداند. به ۱۰ مرد گفته می‌شود در عرشه روی چهار تهویه هوای داغ بنشینند تا گرم شوند.
این صحنه که اوایل اکتبر در نزدیکی «مای‌تیلن» مرکز بندری لسبوس اتفاق افتاد، هرشب در آب‌های اژه یونان که یک سوراخ جدید درآن در مرز بین اروپا وبخش‌های فقیر و جنگ زده آسیا و خاورمیانه بازشده است تکرار می‌شود.
با افزایش شمار مردمی که از عراق، افغانستان و قفقاز می‌گریزند، قاچاقچیان انسان شروع به استفاده از مسیر ساحل جنوب غربی ترکیه به چند جزیره شرقی یونان به عنوان درعقبی به خاک اروپا کرده‌اند که این مسیر جدیدی را به مسیرهای شناخته شده ترشمال آفریقا به سیسیل، لمپدرسا، مالت و جزایر قناری اضافه می‌کند. شمار مهاجران غیرقانونی که وارد یونان می‌شوند طی سال گذشته افزایش یافته است. پروکوپیس پاولوپولس وزیر کشور یونان پیش‌بینی می‌کند ۱۵۰ هزار نفر از آنها هنگام ورود غیرقانونی به یونان درسال ۲۰۰۸ گیر خواهند افتاد که این رقم ۳ برابر رقم ۵ سال پیش است. هزاران نفر نیز احتمالاً به طور مخفی وارد خواهند شد. پاولوپولس می‌گوید «ما با یک حالت اضطراری روبرو هستیم. در حال حاضر یونان بزرگترین مشکل مهاجرت را در اروپا دارد.»
● کنترل ازدست رفته
یونان که در محل تقاطع سه قاره واقع شده است دارای یک تاریخ طولانی مهاجرت است. یونان دردهه ۱۹۹۰ مقصد هزاران نفر بود که از جنگ در یوگسلاوی سابق می‌گریختند. اما آنچه اکنون دارد اتفاق می‌افتد بزرگتر و پیچیده‌تر است.
شما از بندر مای‌تیلن می‌توانید چراغ‌های شهرساحلی دیکیلی را که در افق چشمک می‌زنند ببینید. جلوتر به طرف شمال که تنگه بین دوکشور باریک می‌شود و عرض آن تنها به ۳ کیلومتر می‌رسد، قاچاقچیان، مهاجران را با جت اسکی مثل برق رد می‌کنند. اما شکل معمول حمل و نقل، یک قایق بادی زهوار دررفته یا قایق موتوری فرسوده با جمعیتی بیش از ظرفیت‌شان که باید پس از عبور ـ اگر قایق و مسافرانش موفق شوند ـ رها شود، است. در ماه اکتبر در ۳ حادثه جداگانه، مسئولان یونان و ترکیه ۱۸ جنازه پیدا کردند، اتحادیه اروپا تخمین می‌زند سالانه ۳۰۰۰ نفر یا بیشتر در تلاش برای ورود غیرقانونی به اروپا ازطریق دریا جان خود را ازدست می‌دهند. یکی از ملوانان پیش از آغاز گشتی که من هم همراهش بودم سرش را تکان داد و اوضاع را در یک کلمه ساده خلاصه کرد: «هرج و مرج»
در مورد ۱۰ مردی که ازکلک‌های لاستیکی‌شان گرفته شدند، آنها پس ازگذراندن بقیه شب در یک وانت پلیس، برای مدتی بین ۱۵ تا ۴۵ روز به یک زندان جزیره‌ای شلوغ فرستاده شدند و پس ازآزادی احتمال می‌رود مسئولان یک دستور اخراج ۳ روزه و یک بلیط رایگان به آتن به آنها بدهند. اما اخراج خیلی نادراست، بنابراین آنها به یک موجود مخفی تبدیل می‌شوند. بعضی ممکن است در یونان بمانند، اما بیشترشان در جستجوی کار درکشورهای اروپایی به شمال و غرب عزیمت خواهند کرد.
در ماه سپتامبر مسئولان در لسبوس ۱۸۸۶ مهاجر غیرقانونی را دستگیرکردند. این رقم در ماه مشابه سال گذشته ۹۲۵ نفر و در سپتامبر سال ۲۰۰۶ تنها ۸۷ نفر بود. آناناسیوس اسکاراکاکیس ۵۳ ساله، یک ماهیگیر ساردین مای تیلن، مرتب هروقت که مهاجران را می‌بیند به گارد ساحلی بی‌سیم میزند، و باوجود اینکه برای مردمی که آنقدر مستاصل هستند که جان خودرا باچنین قایق‌های قراضه‌ای به خطر می‌اندازند احساس ناراحتی می‌کند، نگران اثری است که ورود آنها بر کشورش می‌گذارد. او می‌گوید: «ما به‌زحمت شکم مان را سیرمی کنیم، آنها چکار خواهندکرد؟ آنها کجا خواهندرفت.»
آنهایی که موفق می‌شوند ازدست گارد ساحلی بگریزند، معمولاً سروکارشان به‌هرحال با پلیس می‌افتد، و سر از بازداشتگاه دولتی جوانان بر روی یک تپه خاکی در دو مایلی بندر مای‌تیلن درمی‌آورند. شرایط دراین ساختمان ویژه که قبلا ً یک انباربوده، هواداران حقوق بشر را نگران کرده است.
آنها می‌گویند زندانیان از مراقبت‌های بهداشتی صحیح محروم‌اند و انبار غیربهداشتی است. اما مسئولان یونانی ادعا می‌کنند این مرکز به تازگی بهبود داده شده و اتاق خواب‌های جدیدی به آن اضافه شده‌اند و به علاوه مقرراتی وضع شده است که استفاده بیشتر از فضای باز را اجازه می‌دهد. عملیاتی نیزبرای ساخت چند مرکز جدید برای کاهش مشکلات موجود در جریان است. با این حال گیورگوس کارامالیس رئیس عملیات حفاظت غیرنظامی در مای‌تیلن اعتـــراف می‌کند که برای مقابله با سیل ورود مهاجران تقلا می‌کند. کارامالیس می‌گوید او تعداد کارکنان این بازداشتگاه دوطبقه را به دوبرابر ظرفیت ۳۵۰ نفری آن افزایش داده است، یا سعی می‌کند - اغلب بی‌فایده - اتاق‌هایی درهتل برای بازداشت‌شده‌ها اجاره کند. او می‌گوید: «ما گزارش‌هایی در باره صدها هزار نفر که در سواحل ترکیه منتظرند تا از دریا بگذرند دردست داریم، شمار آنها آنقدر زیاد است که مـــا می‌ترسیم کنترل آن را ازدست بدهیم.»
چندمهاجر که آزاد شده بودند گفتند که حمام‌ها و دوش‌های مرکز، کثیف بودند و آنها اجازه داشتند فقط برای مدتی کوتاه آن هم تنها دوبار درهفته وارد محوطه شوند.
یونان تنها به عده کمی از مهاجران غیرقانونی پناهندگی می‌دهد - یک منبع نگرانی دیگر هواداران آوارگان و حقوق بشر. سال گذشته کمتر از ۱ درصد از متقاضیان موفق به اخذ پناهندگی شدند، نرخی خیلی پایین‌تر از آلمان (۱۸ درصد) و ایتالیا (۱۱درصد) یا حتی اسپانیا (۴درصد). گیورگوس کارامالیس مدیر کمک کشور به گروه پزشکان بدون مرز می‌گوید که مسئولان یونان باید اقدام بیشتری انجام دهند. او می‌گوید: «بحث ما یک بحث سیاسی نیست، بلکه یک بحث ملی و پزشکی است. اجازه بدهید حداقل استانداردها را رعایت کنیم. ما این کار را برای بلایای طبیعی می‌کنیم. این کارآسان نیست، اما ممکن است.»
این مسأله که مهاجران غیرقانونی از ترکیه ـ دشمن قدیمی یونان می‌آیند ـ هم کمکی نمی‌کند. براساس یک موافقت نامه دوجانبه سال ۲۰۰۲ ترکیه موظف است بازگرداندن همه مهاجران بالقوه ازیونان را قبول کند، اما یونان می‌گوید می‌تواند ثابت کند که از بیش از ۲۶ هزار نفری که از مرز ترکیه گذشته‌اند تنها ۱۶۰۰ نفرآنها دریونان پذیرفته شده‌اند. الکساندروس زاووس رئیس مؤسسه سیاست‌گذاری مهاجرت یونان که می‌گوید آنکارا « به مهاجرت به عنوان یک وسیله معامله» برای عضویت در اتحادیه اروپا نگاه می‌کند، مدعی است که «آنها اصلاً همکاری نمی‌کنند.» پاولوپولوس وزیرکشور استدلال می‌کند: «ترکیه اگر می‌خواهد یک عضو اتحادیه اروپا باشد باید به قانون این اتحادیه احترام بگذارد و تا وقتی که دوست دارد این طور عمل کند غیرممکن است بتوان حرکتی درجهت پیوستن‌اش به اتحادیه انجام داد.» مقام‌های ترکیه که خاطرنشان می‌سازند برای مقابله با سیل مهاجران تلاش می‌کنند، فقدان همکاری را رد می‌کنند و می‌گویند یونان سعی دارد بارسنگین مهاجرانی را که ممکن است قبل ازهرچیز پا به خاک ترکیه نگذاشته باشند، سبک کند.
به هرحال نقش ترکیه به عنوان یک کانال عبور آوارگان به احساسات ضدمهاجران در یونان می‌افزاید. صاحب یک فروشگاه لوازم ورزشی در محله‌ای چندملیتی دراطراف میدان اومونویا آتن می‌گوید: «از هر۱۰ نفری که از این خیابان می‌گذرد تنها یک نفریونانی است. مهاجران، هم خوب دارند هم بد. ۵ درصد خوب و ۹۵ درصد بد هستند.»
● راه ورودی به اروپا
مقام‌های یونانی می‌گویند این مشکل به اروپا تعلق دارد، نه فقط یونان. آتن می‌خواهد مؤسسه کنترل مرزی اروپا فراتکس نقش بزرگتری در آب‌های یونان ایفا کند و اخیراً تشکیل یک گارد ساحلی جدید را به اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده است.
پاولوپولوس می‌گوید: «اتحادیه اروپا باید از مرزهای خودحراست کندوهمه اعضا باید دراین حراست شرکت کنند.» پاناگیوتیس تزیلاس فرمانده گارد ساحلی در مای‌تیلن می‌گوید نجات جان‌ها باید در اولویت قرار گیرد، اما یونان به تنهایی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. تزالاس می‌گوید: «مسأله این نیست که ما چکار باید بکنیم. مسأله این است که اروپا چکار باید بکند. این مرزاروپا است.»
این مرزی که تعداد فراوانی همیشه می‌خواهندازآن بگذرند. در حالیکه اروپا دارد وارد یک دوره رکود اقتصادی می‌شود، هنوز می‌تواند فرصت‌های بهتری نسبت به مکان‌هایی که مهاجران غیرقانونی ازآنها می‌آیند ارائه دهد. سعید یک جوان دراز و لاغر ۱۸ساله، اخیراً کشورش افغانستان را ترک کرد، وبا اتوبوس، پای پیاده و تاکسی از ایران و ترکیه گذشت تا خود را با ده نفر دیگر به وسیله یک قایق موتوری کوچک به مای‌تیلن برساند. او می‌گوید این سفر با تخفیفی که از یکی از خویشان دور خود که دریک شبکه قاچاق انسان کار می‌کند گرفته، تاکنون ۳۰۰۰دلار برای او خرج برداشته است.
سعید پس ازیک ماه دریک بازداشتگاه جوانان سواربریک موتورلنج درحالیکه آفتاب دارد در اژه غروب می‌کند عازم آتن است. برادر او که ۲۹ سال دارد یک دهه قبل خود را از طریق روسیه به اروپا رساند، در هلند مستقر شد و اکنون درآنجا یک خیاط است. سعید درحالیکه برای خواب برروی کف قایق آماده می‌شود پلوور اسکی‌اش را که قبل ازعبور از کوههای ترکیه به مبلغ ۶۰ دلار خریده بود نشان می‌دهد؛ یکی از آستین‌هایش پاره شده است. سعید می‌گوید: «اما گرم است. و گرم بودن خیلی مهم است.»او در حالیکه دستور اخراج ۳۰ روزه‌اش را که به زبان یونانی نوشته شده است بیرون می‌کشد گزینه‌های خود را سبک سنگین می‌کند. او می‌خواهد هرچه زودتر یونان را به قصد هلند ترک کند، اما نمی‌داند چگونه: هواپیما، قطار، قایق. او می‌گوید: «نمی‌دانم چطور، اما باید غیرقانونی باشد.» و دستور اخراج را به جیب جلو شلوار جین رنگ باخته‌اش که تمام راه از قندهار به تن‌اش بوده است بازمی‌گرداند.

نویسنده: جف ایزرائیلی (تایم)
مترجم: فریدون دولتشاهی

منبع : روزنامه اطلاعات