سوء‌هاضمه

● تعریف : سوء هاضمه به احساس ناراحتی مبهم در شکم یا قفسه سینه گفته می شود که هیچ علت ارگانیک مشخص برای آن یافت نشده است . این احساس ناراحتی هنگام غذاخوردن یا بعد از آن ایجاد می شود .
معده ، مری و روده کوچک در سوء هاضمه درگیر هستند . مراقبت مناسب چنین بیمارانی شامل مراقبت شخصی و بررسی توسط پزشک می باشد . در موارد شدید و طول کشیده بیماری ، مراجعه به پزشک جهت بررسی علل ارگانیک ( عضوی ) سلامت عمومی بدن ، داروهای مصرفی ضرورت دارد .
● علائم و نشانه ها
در نظر بعضی از بیماران سوء هاضمه به آروغ زدن ، اتساع شکم ، احساس گاز زیاد در شکم و سیری زود رس اطلاق می شود که به آن ترش کردن همراه با نفخ می گوییم . در بعضی بیماران درد واقعی شکم و علائم شبیه زخم معده عنوان می شود ، در صورتی که هیچ زخمی وجود ندارد به آن ترش کردن بدون زخم می گوییم . گاهی این اصطلاح را بیماران برای توصیف احساس مبهمی که ناشی از بدی هضم غذا یا بدی تحمل بعضی غذاهاست به کار می برند . به طور کلی بعضی از علائم سوء‌هاضمه عبارتند از : - احساس درد خورنده یا سوزش شکم - نفخ ( احساس پری در شکم )- احساس گاز زیاد در شکم - سوزش سر دل ( بازگشت محتویات معده به حلق )- دل به هم خوردگی ( تهوع )- استفراغ - آروغ زدن
● علل سوء‌هاضمه :
۱ - بلع هوا ، می تواند به علت اضطراب مزمن ، خوردن سریع غذا ، نوشیدن نوشابه های گازدار ، نوشیدن هر نوشابه ای با نی ، جویدن آدامس ، مکیدن آب نبات سفت ، سیگار کشیدن و نامتناسب بودن دندانهای مصنوعی باشد و همچنین خود آروغ زدن مکرر می تواند بلع هوا را تشدید کند .
۲ - افزایش گاز روده ای ، می تواند به دنبال خوردن بعضی از مواد غذایی مثل حبوبات ، پیاز ، کلم و شلغم خام و ... ایجاد شود . بعضی از میوه ها ( انجیر ، خرما ، آلو ) آدامسها و آب نباتهای بدون قند ( که ماده شیرین کننده افزودنی دارند ) و عفونت ژیاردیا می توانند تولید گاز در روده ها را زیاد کنند . می توان با خیساندن حبوبات به مدت نیم ساعت قبل از پخت غذا و دور ریختن آب حاصل از خیساندن ، مانع سوء‌هاضمه شد .
۳ - عدم تحمل غذا ، مرکبات و غذاهای ادویه دار ، غذاهای چرب در ناراحتی دستگاه صفراوی و شیر و ...
۴ - اشکال در تخلیه کافی معده :
گاهی سوء‌هاضمه نشانه ای از ابتلا به یک مشکل جدی تر می باشد که می تواند به علت بیماری انسداد راه خروجی معده ، فلج معده ، زخم دوازدهه ، نارسایی لوزالمعده و ...
یا عموماً کاهش حرکت انتهای معده و تأخیر در تخلیه بدون علت و ناشناخته شده باشد . بدیهی است در مواردی که سوء هاضمه با کنار گذاشتن عادات بد غذایی و مصرف ضد اسیدها بهبودی نیابد ارجاع به پزشک ضرورت دارد ، بویژه در موارد زیر : بیمار بیش از ۵۰ سال سن داشته باشد .
اخیراً بدون دلیل دچار کاهش وزن شده باشد .
در بلع مشکل داشته باشد . استفراغهای شدید داشته باشد مدفوع سیاه و قیر مانندی دفع کند . ( این امر به معنی وجود خون در مدفوع است ) توده ای در محدوده معده خود لمس کند .
۵ - زیاده روی در مصرف الکل و نیز دخانیات در ایجاد سوء هاضمه نقش شناخته شده دارد . غذاهای چرب و یا غذاهای مانده با احتمال بیشتری باعث سوء هاضمه می شوند . توانایی آنزیمی افراد در هضم و جذب مواد غذایی متفاوت است . غذاهایی که خوب هضم و جذب شوند باعث تحریک گوارشی و علائم سوء هاضمه خواهند شد .
● ریسک فاکتورها ( عوامل خطر )
استرس ، سیگار ، مصرف الکل ، مصرف داروهایی که باعث تحریک و آسیب معده می شوند ( مانند آسپرین و مسکن های غیراستروئیدی ) و مصرف کافئین ازعوامل خطر ساز محسوب می شوند .
خستگی های جسمی و روحی از عوامل زمینه ساز و تشدید کننده سوء هاضمه محسوب می شوند .
● پیشگیری
▪ از مصرف غذاهایی که خوب هضم نمی کنید پرهیز کنید . از مصرف غذاهای چرب پرهیز کنید .
▪ هنگام غذاخوردن و یا آشامیدن آرامش داشته باشید . به آهستگی غذا بخورید .
▪ از مصرف الکل ، سیگار کشیدن ، کافئین خودداری کنید .
▪ از انجام فعالیت بدنی و ورزش بعد از غذا خوردن پرهیز کنید .
▪ از بلع هوا جلوگیری کنید . بلع هوا معمولاً هنگامیکه مشغول آدامس جویدن هستید یا با دهان باز غذا می خورید و یا هنگام غذا خوردن صحبت می کنید رخ می دهد .
▪ بلافاصله بعد از صرف غذا دراز نکشید و بعداز صرف شام ، ‌زیر سرتان را با چند بالش بالاتر ببرید .
از مصرف خودسرانه آسپیرین و مسکن های غیراستروئیدی ( مثل دیکلوفناک و ... )‌جداً پرهیز کنید .
▪ در صورت تشدید علائم یا طولانی شدن آنها جهت بررسی سلامت سیستم گوارشی و علل ارگانیک مسبب سوء هاضمه مراجعه به پزشک سودمند است .
▪ در صورتیکه علائم بیماری شدید نیست مصرف شربت های آنتی اسید توصیه می شود .
▪ در موارد شدیدتر با نظر پزشک معالج استفاده از داروهای مثل رانیتیدین در برطرف کردن علائم کمک کننده خواهند بود .
▪ همانطور که اشاره شد سوء هاضمه می تواند بدلیل بیماریهای ارگانیک نیز بوجود آید . در زیر لیستی از بیماریهای که باعث سوء هاضمه می شوند ارائه می شود .
▪ التهاب معده ( حاد یا مزمن )
▪ التهاب مزمن کیسه صفرا
▪ التهاب مزمن لوزالمعده
▪ زخم اثنی عشر
▪ زخم معده
▪ بدخیمی های معده ، مری و دیگر قسمت های لوله گوارشی )
▪ سندرم های سوء جذب مثل کمبود آنزیم لاکتات دهید روژناز که در هضم شیر مؤثر است . یا بیماری سلیاک ،‌...

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت