بسترهای تاریخی اسلام‌های متعارض در جامعهٔ قبایلی عربستان و زمینه‌های پیدایش مذاهب متنازع شیعه و سنی و خوارج

عربستان در پایان قرن ششم میلادی در گیر و دار درد زایمان انتقال به مرحلهٔ یکتاپرستی بود. در دههٔ دوم قرن هفتم میلادی هم‌زمان با گسترش اسلام در حجاز با مرکزیت مدینه، در سه نقطهٔ دیگر عربستان نیز دین یکتاپرستی در حال شکل گرفتن بود و کسانی ادعاء نبوت داشتند و دین نوینی را عرضه می‌نمودند.
قبایل درون عربستان در آستانهٔ ظهور اسلام به سه دسته‌بندی بزرگ و رقیب و متخاصم تقسیم می‌شدند که هرکدام دارای خدایان قبیله‌ای ویژه و کعبهٔ قبیله‌ای و آداب و رسوم سنتی و دین مخصوص به‌خودشان بودند، و در آداب و رسومشان نقاط مشترک بسیاری با مجموعه‌های دیگر داشتند. این سه دسته‌بندی عبارت بودند از:
۱) دسته‌بندی قبایل قحطانی در جنوب عربستان؛
۲) دسته‌بندی قبایل ربیعه در شرق و شمال‌شرق عربستان؛
۳) مجموعهٔ قبایل مُضَر (بر وزن هنر) در مرکز و غرب عربستان.

منبع : تاریخ و فرهنگ ایران زمین