قفل یعنی که کلیدی هم هست

● بحران هویت نوجوانان را چگونه تدبیر كنیم؟
پدر و مادر بودن شامل آموزش، پرورش و هدایتی است كه در نهایت فرزندان را قادر می‌سازد كه خودشان بتوانند در زندگی‌شان تصمیم‌های مناسبی اتخاذ كنند.
‌ كلثوم مدرسی
همه بر این باوریم كه بهترین دوران زندگی هر فردی، نوجوانی است ولی‌این دوران مشكلات خاص خود را نیز داراست. به‌این معنا كه مشكلات دوره نوجوانی مختص هیچ ملت و مردم خاصی نیست و برای تمام مردم در همه جای دنیا وجود دارد.
● رنج‌ها و گنج‌ها
آیا تا به حال به طور جدی به‌این موضوع فكر كرده‌اید كه فرزند نوجوان شما در بزرگسالی چه شخصیت و منشی خواهد داشت؟ شما هم احتمالا مثل بیشتر پدر و مادرهای دیگر بارها و بارها به‌این موضوع ‌اندیشیده‌اید و در مواقعی، از یك طرف هزاران امید و آرزو در ذهن‌تان شكل گرفته است و از طرف دیگر، نگرانی‌هایی هم ذهن‌تان را مشغول كرده است.
عوامل زیادی بر‌آینده نوجوان شما تأثیر می‌گذارند و سلامتی او را تهدید می‌كنند. مثلا عواملی كه شخصیت نوجوان شما را شكل می‌دهند عبارتند از صفاتی كه به صورت وراثتی كسب می‌كند، خانواده و جامعه‌ای كه در آن زندگی می‌كند و آموزش و مراقبتی كه پدر و مادر برایش فراهم می‌كنند.
از آنجایی كه نمی‌توان خصوصیات وراثتی را عوض كرد و یا نمی‌توان همه دنیا را تغییر داد، پس خانواده نوجوان‌ یك عنصر تعیین كننده در سرنوشت اوست و به همین دلیل، وظیفه مهمی به عهده ما است.
به عنوان پدر و یا مادر، می‌توان به نوجوانان كمك نمود كه خود را با مراحل رشدش وفق دهد، می‌توان دنیا را برایش معنی كرد و او را از خطرات احتمالی در سر راهش آگاه ساخت و برایش الگویی مناسب بود.
دائما باید خود را معلم فرزندان خود بدانیم. پدر و مادر خوب به فرزند خود یاد می‌دهند و می‌فهمانند كه یك انسان منحصر به فرد است، عمیقا دوست داشته می‌شود و شایسته شاد بودن است كه ‌این احساس‌ها می‌توانند یك عمر دوام داشته باشند.
پدر و مادر بودن شامل آموزش، پرورش و هدایتی است كه در نهایت فرزندان را قادر می‌سازد كه خودشان بتوانند در زندگی‌شان تصمیم‌های مناسبی اتخاذ كنند.‌این كار مخصوصا در مورد نوجوان‌ها، كار سختی است.
هیچ آموزشگاهی هم وجود ندارد كه بتواند شما را برای انجام ‌این كار هدایت كرده و راه سالم زندگی كردن را نشانتان دهد اما خوشبختانه با یك فرآیند معمولا تدریجی و طبیعی، آمادگی لازم برای انجام دادن‌ این كار را كسب می‌كنید. یك فرد بالغ، یك باره پدر یا مادر یك نوجوان نمی‌شود و در بیشتر موارد، كسانی كه پدر و مادر یك نوجوان هستند، قبلا بچه كوچكی داشته‌اند كه حالا بزرگ شده و به‌این نوجوان پیچیده و اغلب دلپذیر تبدیل شده است.
نكته مهمی ‌كه پدر و مادر یك نوجوان باید بدانند‌ این است كه نوجوانی زمان ظهور و شكل‌گیری شخصیت و هویت نوجوان و تعیین كننده خط مشی رفتاری وی درآینده است. پس پدر و مادر باید بدانند كه فرزندان مرتكب‌ اشتباه خواهند شد و حتی در آن مواقع نیز - به علت شكل‌گیری شخصیتشان - باید دوست داشته شوند و از آنها حمایت شود. باید درباره راه‌های مختلفی كه وجود دارد با آنها صحبت و كمك شوند تا تصمیمات بهتری بگیرند.
از گفتن <نه> به آنها نباید ‌ترسید. اولیا، برای تصمیم‌هایی كه می‌گیرند باید برای آنها دلیل بیاورند و از آنها توقعی بیشتر از آن چیزی كه واقعا می‌توانند انجام دهند، نداشته باشند.
● تأثیر امكانات بر سلامت نوجوان
بدیهی است كه اولیا دوست دارند بهترین محیط و امكانات را برای نوجوانان خود فراهم كنند و می‌خواهند آنها را از آسیب‌های جسمی‌ و روحی در امان نگه دارند و نیز آنها فردی مستقل و مسوول، آگاه بار آورند. واقعیت‌این است كه والدین گذشته از نگرانی‌ها و دلواپسی‌، وظیفه‌ای خوب و زیبا برعهده دارند و بهترین غرور و افتخار هر پدر و مادری این است كه فرزندشان به جایی رسیده است.
بله، طی دوران نوجوانی فرزندانتان، روزهای مشكلی را پشت سر خواهید گذاشت اما لذت‌ها و خوشی‌هایی هم هست و برای بیشتر پدر و مادرها،‌این نكات مثبت از مسائل منفی خیلی بیشتر است. علاوه بر‌این، دوره‌های سخت و مشكل‌ تربیت یك نوجوان می‌تواند اجر و ثمر نیكویی به دنبال داشته باشد.
● سنین نوجوانی
متخصصان اطفال نوعی طبقه بندی كلی را مطرح می‌كنند، به‌این صورت كه به سنین ۱۰ یا ۱۱ تا ۱۴ سالگی در دخترها و ۱۲ تا ۱۵ سالگی در پسرها <اوایل نوجوانی> و به دو سال پس از آن <اواسط نوجوانی>، وادامه‌این سنین تازمان شروع جوانی را <اواخر نوجوانی > می‌گویند. در همان زمانی كه یك جنبه از فرد ممكن است در حال رشد و تكامل باشد شاید جنبه دیگری از مسیر طبیعی رشد عقب بماند. مثلا ممكن است دختری در ۱۳ سالگی هنوز فرآیندهای فكری چنان كاملی نداشته باشد. او ممكن است هنوز نتواند مثل یك فرد بزرگسال استدلال كند و‌این امر می‌تواند مشكل آفرین باشد.
از نوجوانی كه در اوائل نوجوانی است با هر مقدار رشد جسمی، نمی‌توانید توقع داشته باشید مثل كسی كه در سال آخر دبیرستان درس می‌خواند فكر و عمل كند.
● انزوا
در دوران نوجوانی گاهی عوامل متعدد دست به دست یكدیگر می‌دهند و باعث می‌شوند كه نوجوان كم كم از بقیه خانواده فاصله بگیرد.‌این امر می‌تواند برای بعضی والدین واقعا ناراحت كننده باشد اما‌این اتفاق طبیعی و ضروری است.‌این كه یك نوجوان میان خودش و اعضای خانواده‌اش مقداری فاصله‌ایجاد كند، به معنی كنار گذاشتن آنها نیست.‌این مسأله فقط یك مرحله از تغییر و تحولات طبیعی یك نوجوان‌ است و برای افزایش استقلال و مسئولیت پذیری او در برابر تصمیم‌ها و رفتارهای شخصی‌اش، سودمند است.‌این كار گامی‌طبیعی و اجتناب‌ناپذیر به سمت تكامل است و نمی‌توان آن را مضر در سلامتی نوجوان دانست.
● رموز تربیت نوجوانان
▪ برای بروز اختلاف نظرها آمادگی داشته باشید: بیشتر اعضای خانواده، راه و رسم زندگی‌شان مثل همدیگر است و اغلب،‌این موضوع را امری طبیعی و عادی تلقی می‌كنند. در خانواده شما ممكن است قبل از نوجوانی فرزندتان هم بحران‌هایی وجود داشته باشد. اما مشكلی برای خانواده‌ایجاد نگردد اما زمانی كه كودك به سن بلوغ می‌رسد، اوضاع عوض می‌شود. برای بعضی والدین نوجوان‌شان مثل فردی غریبه است كه انگار تازه وارد خانواده شده و آنها مجبورند از اول سعی كنند با او رابطه برقرار كنند. چیزی كه بازهم اوضاع را بدتر می‌كند،‌این است‌كه خصوصیات نوجوان‌ روز به روز و حتی ساعت به ساعت، تغییر می‌كند.
این تغییرات غیرقابل پیش بینی ممكن است مرتبا كاسه صبر والدین را لبریز كنند اما آنها علاوه بر‌اینكه نباید ناامید شوند، برای‌ایجاد یك رابطه مثبت با نوجوانان خود، به شكلی دوطرفه و با كمك دیگران باید تلاش كنند. همه اعضای خانواده با‌این مسأله درگیرند و باید به سلامت گذراندن‌این دوران نوجوانی كمك نمایند.
‌▪ ‌‌والدین باید آماده محك زدن خود توسط نوجوان باشند:
نوجوان‌ها در اوایل و اواسط نوجوانی، میلی قوی و البته طبیعی به كسب استقلال دارند اما در بیشتر موارد، پدر یا مادر، یا هر دوی آنها با آزادی‌هایی كه درخواست می‌شود موافق نیستند. نوجوان‌ها حتی در مواقعی كه می‌دانند عقاید و درخواست‌هایشان قابل قبول نیست، باز هم نیاز دارند كه از طریق محك زدن والدین، پی به محدودیت‌هایی ببرند كه برایشان وضع شده است.
بسیاری از نوجوان‌ها، عقاید اعضای خانواده‌شان را در مورد برخی مسایل مانند آداب و سنن، جایگاه پول و مادیات در زندگی،... زیر سؤال می‌برند. بنابراین باید آمادگی مقاومت وی را در برابر‌این عقاید داشت.
در عین حال لازم است برای درست بارآمدن و‌تربیت سالم نوجوانان، در خیلی از زمینه‌ها قاطع بود، احتمالا مواردی دیگر برای كوتاه آمدن وجود دارد. رفته رفته كه نوجوان بالغ می‌شود، عاقلانه است كه هر جا امكانش بود، به او اجازه داد بر زندگی خودش كنترل بیشتری داشته باشد.
گاهی اوقات پیش می‌آید كه نوجوانان، در مورد باورهای مذهبی با پدر و مادرشان درگیر می‌شوند در چنین مواردی برای شكل گیری صحیح هویت آنها باید مقداری آزادی به نوجوان داده شود.
هر چند كه‌این امر ممكن است احتمالا كمی‌طول بكشد اما در صورتی كه والدین روی عقاید خود تعصب نشان دهند و پافشاری كنند ممكن است برای همیشه او را طرد كنند.
▪ والدین باید برای طرد شدن‌های موقتی آماده باشند:
گاهی حتی بدون‌ اینكه برخورد بزرگی در خانواده رخ داده باشد، بیشتر نوجوان‌ها، گه گاه پدر یا مادرشان یا هر دوی آنها را طرد می‌كنند. بیشتر اوقات نوجوان‌ها فقط به‌ این نیازدارند كه ببینند آیا می‌توانند بدون راهنمایی پدر ومادرشان روی پای خودشان بایستند؟ خیلی وقت‌ها یك نوجوان به طور گذرا یكی از والدینش را طرد می‌كند و با دیگری كه اغلب از جنس مخالف است، رابطه نزدیكی برقرار می‌كند.
زمانی كه‌این وضعیت پیش می‌آید، اغلب با نزدیك شدن بیشتر نوجوان به والد مورد علاقه، امكان‌ ایجاد یك شكاف واقعی در خانواده وجود دارد. اگر طرد شدن والدین توسط نوجوان شدت یابد، معمولا لازم است كه در ‌این‌باره با افراد متخصص مشورت شود تا تأثیری بر سلامت و هویت‌ آینده وی به جا نگذارد.
▪ والدین باید انعطاف پذیر باشند:
نباید تمام اختلاف‌های نوجوان‌ها با والدین‌شان، به بحران‌هایی بزرگ تبدیل بشوند. به عنوان یك پدر یا مادر، لازم است قابل انعطاف بود و به نوجوانان اجازه داد كه <در محدوده حد و حدودش> به آزمایش، بررسی و‌ ایجاد ارتباط بپردازد؛ یعنی مثل یك كش، به نوجوان اجازه داد بدون گسسته شدن یك كمی‌فاصله بگیرد. در مقابل میل او به استقلال از خود باید كمی‌تحمل نشان داد. در عین حال باید والدین روی‌ اینكه نوجوان تا كجا می‌تواند برود كنترل داشته باشند چون نوجوان هنوز در حال رشد است.
▪ والدین نباید همه چیز را جدی بگیرند:
نوجوان‌ها تند و تیز هستند. در زندگی خود همه چیز را فوری و حیاتی می‌دانند. با‌این حال، والدین با توجه به تجربه بیشتری كه در زندگی كسب كرده‌اند، اغلب می‌توانند تشخیص بدهند مسائلی كه به نظر آنها بحران‌های بزرگی هستند، در واقع اهمیت چندانی ندارند اما با وجود‌این، نباید طرز فكرشان را مسخره كرد و به جای آن، تا جایی كه امكانش هست باعث رشد صحیح نوجوان شد.
والدین، یگانه سازنده تصوری هستند كه آنها از خودشان دارند و تأمین كننده تأییدی هستند كه نوجوانان به آن احتیاج دارند تا بتوانند احساس كنند كه منحصر به فرد و لایق شاد زیستن هستند.در خیلی از موارد، صرف گذشت زمان، باعث مرتفع شدن بحران‌های موجود در زندگی نوجوان‌ها می‌شود و معمولا اقدام دیگری برای حل‌ این مسائل ضرورت ندارد. باید با نوجوانان درباره احتمالات موجود واحساسات او صحبت كرد و هروقت تصمیم عاقلانه‌ای گرفت، از او حمایت كرد. حرف آخر‌اینكه برای هر چه بهتر و سالم‌تر ‌تربیت یافتن نوجوان و شكل گیری درست هویت نوجوانان، باید صبور بود.
● خلاصه
در خلال دوره نوجوانی، باید بزرگسالان دو حقیقت مهم را در ذهن داشته باشند:
▪‌‌ اول‌ اینكه نوجوان، به سرعت تغییر می‌كند و برای وفق دادن خود با ‌این تغییرات لازم است فردی را قبول داشت و با او سازگار شد و تحمل كرد كه از لحظه‌ای به لحظه دیگر، همان فرد قبلی نیست.
▪ دوم ‌اینكه لازم است توجه شود كه برای خود بزرگسالان نیز در ‌این دوره چه اتفاقی در حال وقوع است. بیشتر پدر و مادرها، در زمانی كه نوجوان‌شان دبیرستان را‌ ترك می‌كند، در میانسالی قرار دارند و نه تنها درباره آینده نوجوان‌شان بلكه درباره خودشان هم نگرانی‌هایی دارند. این مرحله از زندگی بزرگسالان، در واقع مشابه دوران بلوغ نوجوان‌هاست..
‌این دوره، حدودا بین چهل تا پنجاه سالگی است و در‌این زمان، حس می‌شود كه جوانی و انرژی گذشته وجود ندارد. از طرفی به عنوان والد، در حال گذر از یك مرحله مربوط به خود بوده و‌این مسأله می‌تواند رابطه والد را با نوجوان تحت تأثیر قرار دهد
▪ باید به‌خاطر داشت كه نوجوان در‌این زمان و هر زمان دیگر به والدین نیاز دارد و اگر خواهان به سلامت عبور كردن نوجوان از‌این مرحله باشیم در هیچ شرایطی نباید پشت او را خالی كنیم، حال یا با كمك مشاور یا افراد متخصص و یا توان و درایت خود پدر و مادر..

منبع : روزنامه سلامت