جامعه شناسان به نیروی انتظامی:"زن" اتومبیل نیست

نگاه امنیتی به امور اجتماعی، در جامعه اختلال ایجاد می‌کند این را تقی آزاد ارمکی، عضو هیات‌علمی دانشکدهء علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در نشستی که برای بررسی طرح ارتقای امنیت اجتماعی در دانشگاه برگزار شده بود، گفت. بررسی این طرح که با حضور نماینده‌ای از نیروی انتظامی و استادان دانشگاه انجام شد، مورد استقبال بسیاری از دانشجویان واقع شد
به طوری که تعدادی از دانشجویان به خاطر پر بودن سالن ۱۰۰نفره، ایستاده بحث را دنبال می‌کردند.در ابتدای این جلسه، بهرام بیات، مدیرکل مطالعات اجتماعی ناجا، دربارهء اجرای این طرح گفت:«سال ۸۲ در مقیاس زمانی و مکانی کوچک‌تری به اجرای طرح برخورد با بدحجابی پرداختیم، اما پس از اجرای طرح متوجه شدیم که پدیده را خوب نمی‌شناسیم و در مقولهء بدحجابی با طرف مقابل درک و مفاهمهء مشترکی از موضوع نداریم. به همین خاطر سال گذشته برای برطرف کردن مشکلات طرح، پایش‌هایی انجام دادیم.»
بیات ادامه می‌دهد:«براساس بررسی‌ها متوجه شدیم که مردم به سه موضوع مواد مخدر، مزاحمت‌های خیابانی و سرقت بیش از موضوع‌های دیگر حساسیت دارند از این رو سال گذشته طرح‌های جداگانه‌ای با عنوان برخورد با ناهنجاری پوششی، برخورد با اراذل و اوباش و برخورد با مصرف‌کنندگان مواد مخدر طراحی شد.»
بیات معتقد است در زمینهء ناهنجاری پوششی از ۱۰ روز قبل از اجرای طرح، اطلاع‌رسانی آغاز شد و این موضوع کمک کرد تا نیروی انتظامی کم‌ترین برخورد را داشته باشد.او می‌گوید:«در تدوین این طرح از نظرات فرماندهان نیروی انتظامی در استان‌ها و مرکز، روسای دادگستری در نیروی انتظامی، استادان دانشگاه‌ها و متخصصان حوزهء علمیه استفاده شد.
بیات که ۲۳ درصد قتل‌ها را ناشی از مسالهء بدحجابی می‌داند،می‌گوید:«بیش‌تر مزاحمت‌ها برای افراد بدحجاب اتفاق می‌افتد و کسی که مانند مانکن از خانه بیرون می‌آید،هم برای خود و هم برای دیگران مشکل ایجاد خواهد کرد.»بیات ، نماینده نیروی انتظامی یک مثال می‌زند:«اگر در یک اتومبیل در خیابان باز باشد و پلیس نتواند صاحب آن را پیدا کند، ماشین را به پارکینگ می‌برد تا دزدیده نشود و صاحب ماشین هم _در عوض،پول پارکینگ و مبلغ خلافی را می‌پردازد.در بحث حجاب هم همین‌طور است یعنی این‌طور نیست که ما سرمان را پایین بیندازیم تا هر کس هرطور که دلش خواست بیرون بیاد و وقتی مورد تعرض قرار گرفت ما وارد عمل شویم بلکه دیدگاه ما، دیدگاه ترکیبی مجرم-قربانی است و جهت ‌گیری ما به هر دو سمت است.»
او ادامه می‌دهد:«در این طرح تاکنون نزدیک به هزار و ۵۰۰ زن به مراجع انتظامی ارجاع داده شده‌اند که بعد از تشکیل پرونده، رها شدند اما یک درصد از این افراد دستگیر شده، در بازداشت ماندند چرا که در میان آن‌ها دختران فراری و زنان ویژه بودند و برخی از آن‌ها مرتکب به جرایم مواد مخدر و قتل بودند.
این افراد با مقاومت و سوءاستفاده از احساسات عمومی قصد فرار از دست قانون را داشتند که موفق نشدند.»
در ادامهء این جلسه تقی آزاد ارمکی ،جامعه شناس به مطرح کردن دیدگاه انتقادی خود پرداخت و سخنانش را با چند سوال آغاز کرد:«چرا امنیت اجتماعی مسالهء اصلی می‌شود و چه کسانی و با چه فلسفه و منطقی این مساله را به عنوان مسالهء اول مطرح می‌کنند؟»او می‌گوید:«آیا واقعا عرصه سامان اجتماعی ما دچار وضعیت بحرانی شده و اگر شده این شاخص‌های بحرانی‌شدن چیست و کدام نیرو موظف به شناسایی این مساله است و می‌تواند وارد بحث سامان‌کردن شود؟»
ارمکی در پاسخ می‌گوید:«ما جامعه را مانند ادبیات رادیکال مارکسیستی بسیار ناسالم و در بحران میبینیم و تصور می‌کنیم که جامعه در حال فروپاشی است،خانواده در حال فروپاشی است و به خاطر همین، به لحاظ امنیتی جامعه را مورد شناسایی قرار می‌دهیم.»او می‌گوید:«ما به اشتباه، عرصهء اجتماعی را فراموش کرده و فهم امنیتی نسبت به موضوع پیدا کرده‌ایم.نیروی امنیتی نباید وارد اقدام اجتماعی شود چرا که عمل در حوزهء اجتماعی باید با مدیریت اجتماعی باشد.»
او به نکتهء دیگری نیز اشاره می‌کند:«بحران جامعهء ما، بحران اجتماعی است که به مسایل ساختاری جامعه مرتبط است و از آن‌جا که در ساختارهای اجتماعی،مردان نقش تعیین ‌کننده دارند نباید تنها به سراغ زنان برویم و مردان را نادیده بگیریم و وقتی به دنبال مشکلات اساسی در حوزهء‌اخلاق می‌گردیم نباید به دنبال زنان برویم چرا که زنان قربانیان این حادثه‌اند،نه علت آن.»
رحمت‌الله صدیق، از دیگر اعضای هیات علمی دانشگاه تهران نیز با انتقاد به این طرح گفت:«نمی‌توان به همه برچسب زد تا در نهایت تنها یک درصد مجرم به دست آید. در این طرح از هزینه‌های سنگین روانی که دختران و زنان پس از مواجهه با ماموران باید بپردازند، غفلت شده است.»او ادامه داد:«زن ایرانی همیشه موضوع چالش‌های ملی ما بوده است و پوشش زنان همیشه چالش بهاره و تابستانهء دولت‌ها بوده است اما وقتی با عینک جامعه‌شناختی به قضیهء بدحجابی نگاه کنیم، می‌بینیم بدحجابی هر سال یک قدم جلوتر گذاشته و دولت یک قدم عقب‌نشینی کرده است.»
او می‌گوید: «وقتی با بحث پوشش زن، جدا از جایگاه زن و به صورت مستقل و انتزاعی برخورد شود، نتیجه‌ای به دست نمی‌آید. زن یک مجموعه است نه فقط کسی که لباسش مهم باشد.دختری از شهرستان به تهران می‌آید، در خوابگاه زندگی کرده، کار پیدا می‌کند و در نهایت در یک آپارتمان به صورت مجرد زندگی می‌کند،یک فرد مستقل است و وقتی ما استقلال زن را پذیرفته‌ایم دیگر نمی‌توانیم تنها پوشش او را مورد توجه قرار دهیم. در عین حال معتقدم که به جای برخورد با زنان بهتر است با مردان هوسباز برخورد شود.»او همچنین به بازخوانی قوانین اشاره کرده و می‌گوید: «نمی‌توانیم فقط قانون حجاب را مدنظر قرار دهیم و دیگر قوانین ارتقای امنیت اخلاقی، انسانی و عمومی زنان را نادیده بگیریم.»
او می‌گوید: «با توجه به رشتهء تخصصی‌ام یعنی آسیب‌ها که ۳۰ سال در این زمینه کار کرده‌ام، هنجار اجتماعی‌ای که به طور مستمر شکسته می‌شود، باز حذف شود و براساس قانون جامعه‌شناسی انحرافات،وقتی هزینهء کنترل یک هنجارشکنی بیش از هزینهء نفس خود آن هنجارشکنی باشد،این کنترل اقدامی بی‌فایده خواهد بود.»او سیگار کشیدن را مثال می‌زند و این‌که اگر هزینهء مجبور کردن مردم به نکشیدن بیش از هزینهء‌کشیدن سیگار باشد، نباید چنین اقدامی کرد.او همچنین معتقد است:«قوانین مربوط به حجاب باید مورد بازخوانی قرار گیرند و_ این کار باید ابتدا از دانشگاه‌ها آغاز و از جامعه‌شناسان برای این کار استفاده شود.»
عباس کاظمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز دربارهء این طرح گفت:«در هیچ جامعهء اسلامی‌ای به اندازهء جامعهء ما مسالهء حجاب زنان موضوع اصلی نیست.»او می‌گوید: «برخورد با اراذل و اوباش معقول است چرا که آنان یک درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند اما وضع قانونی که به موجب آن ۵۰ درصد مردم درگیر شوند، جامعه‌شناسانه نیست.»
او با اعتقاد به این‌که «تذکرها در مورد بدحجابی باعث بی‌احترامی به شخصیت شهروندی می‌شود»، می‌گوید: «در جمع‌آوری اراذل و اوباش یا معتادان در ۹۰ درصد مواقع، افراد به درستی دستگیر می‌شوند اما در مورد زنان، ۹۰ درصد به اشتباه دستگیر می‌شوند به طوری که سرهنگ بیات گفتند که تنها یک درصد افراد دستگیر شده زنان خیابانی و مجرم بودند.»
او نقد دیگری هم دارد: «براساس نظرسنجی نیروی انتظامی مواد مخدر، مزاحمت‌های خیابانی و سرقت از عمده موارد نگرانی مردم بود. پس چگونه است که ناهنجاری پوششی که جزو این موارد نیست در مرحلهء اول برخورد قرارمی‌گیرد و آیا زنان خطرناک‌تر از معتادان و اراذل و اوباش دانسته شده‌اند؟»
این جامعه شناس با به چالش کشیدن سخنان نمایندهء نیروی انتظامی می‌گوید:«مثالی دربارهء‌ انتقال اتومبیل به پارکینگ زدید و آن را با مسالهء حجاب زنان مقایسه کردید در حالی که درست نیست به زن همانند اتومبیل به عنوان یک مایملک نگاه شود و این نگاه ماشینی به زن درست نیست.»کاظمی همچنین معتقد است:«اگر زنی به جرم بدحجابی بازداشت شود باید به همین جرم مواخذه شود، نباید ماموران کیف او را بگردند و یا او را به حمل کراک متهم کنند.»

منبع : جامعه‌شناسی ایران