یک ساعت بعد

در عوض نام‌گری در تاریخ "موسیقی الكترونیك" به عنوان مخترع اولین ساز الكترونیكی ثبت شده است. حال اگر بخواهیم فهرستی از بدشناس‌ترین مردان تاریخ تهیه كنیم نام الیشاگری (Elisha Gary) بعد از Remo Giazotto۱ در ردیف دوم قرار می‌گیرد. به هر حال در كنار این بیاری بزرگ، او اختراع اولین ساز الكترونیكی را مدیون یك اتفاق تصادفی است.الیشا‌گری در سال ۱۸۳۵ در ایالت اوهایو در آمریكا به دنیا آمد. در ۱۰ سالگی توانست دستگاه تلگراف مورس بسازد كه مثل دستگاه واقعی كار می‌كرد. مرگ پدر و بیماری مادر او را واداشت تا در ۱۲ سالگی نان‌آور خانواده بشود و درس خواندن را رها كند. البته بعد‌ها توانست به دبیرستان برود و از درآمد كار نجاری، شهریهٔ مدرسه را بپردازد. دركالج مجذوب الكتریسیته شد. تشویق‌های معلم علوم و مدیر آزمایشگاه مدرسه آقای چارلز چرچیل باعث شد الیشا گری با علاقه و هدف‌مندی بیشتر الكترونیك و فناوری تلگراف را دنبال كند. تا مرز بیماری كار می‌كرد و دورهٔ كالج را در مدت ۵ سال به پایان رساند. در این مدت تجربیات بسیاری از طریق آزمون و خطا به دست آورد. خود او می‌گوید: " عادت كرده بودم هر چیزی را كه می‌دیدم یا می‌خواندم تا آنجا كه امكانات اجازه می‌داد، بسازم.
و محقق موسیقی باروك Remo Giazotto :
برای من این كار بهترین روش یادگیری و به ذهن سپردن قوانین علمی بود." در سال ۱۸۶۷ الیشا گری اولین مقالهٔ خود را كه در مورد روكش كردن كابل‌های خطوط تلگراف و منظور بهبود فناوری تلگراف بود ارائه كرد. الیشا گری در طول زندگی‌اش توانست ۷۰ اختراع را به ثبت برساند.در سال ۱۸۶۹ او و دوستش Enos Barton شركت Gray & Barton را با سرمایهٔ اولیه ۴۰۰ دلار كه مادرٍ Enos به آنها قرض داده بود به ثبت رساندند. مادر Enos این پول را از گروه گذاشتن خانه خود واقع در ایالت كالیفرنیا به دست آورده بود. البته این كار خانم بارتون در تاریخ سرمایه‌گذاری بی‌سابقه بود. بعد از اختراع تلفن، شركت Gray& Barton به سرعت خود را با فناوری Bell تطبیق داد و به تولید سامانه‌های تلفن رو آورد كه این كار باعث شد به یكی از بزرگترین و پر‌اهمیت‌ترین شركت‌های جهان در سال‌های اوایل قرن بیستم تبدیل شود. الیشا گری مخترعی پر كار و نسبتاً موفق بود و مثل بقیهٔ مخترع‌ها او هم در مورد یكی از اختراعاتش شخص دیگری را به سرقت علمی و دزدیدن ایده‌اش متهم كرد. كه داستان معروف دعوای بین آلیشا گری و گراهام‌بل بر سر اختراع "تلگراف سخن‌گو" یا "تلفن" یكی از داستان‌های جالب و اپیزودهای مربوط به ثبت اختراع است. الیشا‌گری ادعا كرد برای اولین بار او بود كه ایدهٔ استفاده از نوای موسیقی به عنوان پیام‌های تلگراف در سال ۱۸۶۷ - وقتی كه یك لولهٔ باریك فولادی مرتعش را در مداری شامل آهن‌ربای الكتریكی و یك كلید تلگراف قرار داد- به فكرش رسید.وقتی كلید را می‌بست صدای موسیقی مانندی از آهن‌ربای الكتریكی می‌شنید. این اتفاق در نظر الیشا‌گری یك نعمت بزرگ بود كه از طریق یك آزمایش تجربی و كاملاً تصادفی حاصل شده بود. بر‌خلاف گراهام‌بل كه عادت داشت كار علمی كند و تمام منابع و مآخذ مورد استفاده‌اش را به صورت سند و مدرك معتبر ارائه دهد. ولی جالب‌تر از داستان دعوای الیشا‌گری و گراهام‌بل داستانِ اختراع اولین ساز الكترونیكی توسط الیشا‌گری است. پاستور می‌گوید: " شانس همواره به ذهن آماده كمك می‌كند." در این مورد هم ایدهٔ ساخت "تلگراف موزیكال" از مشاهدهٔ یك بازی بچگانه به فكر الیشا‌گری رسید.در اواخر فوریهٔ ۱۸۷۴ سروصدای بچه‌ها از حمام خانه توجه الیشا‌گری را به خود جلب كرد. در حمام، او دید كه خواهرزادهٔ كوچك و بازی گوش‌ اش مشغول شوك‌دادن به بچه‌های همسایه با دستگاه‌های الكتریكی اوست. پسرك از همان دستگاه تلگراف با آن لولهٔ باریك فولادی در حال ارتعاش در مدار آهنربای الكتریكی برای بازی خود استفاده كرده بود. به طوریكه یك انتهای سیم‌پیچ ثانویه را لای درز وان حمام فرو كرده بود و انتهای دیگر را در دستش گرفته بود.وقتی پسرك دست دیگر خود را به دیوارهٔ وان حمام می‌كشید، صدایی شبیه شیههٔ اسب تولید می‌شد. الیشا‌گری خودش دستگاه را امتحان كرد و فهمید كه اگر دستش را محكم‌تر و با فشار بیشتری روی سطح وان حمام بكشد صدای بلندتری را می‌توان تولید كرد. همچنین فهمید وقتی فركانس ارتعاش لولهٔ باریك فولادی را كم و زیاد كند صدای تولید شده هم مطابق آن تغییر، فرق می‌كند.سپس الیشا‌گری اختراع خود را بهبود بخشید. به جای وان حمام از یك ویالن و یك ورقه فولادی استفاده كرد.با پیگیری او در این جهت الیشا‌گری توانست "تلگراف موزیكال" را بسازد. كه می‌توانست با استفاده از تعداد زیادی ا‏ٌسیلاتور (نوسان‌ساز) گسترهٔ صوتی ۲ اكتاو را به صورت تك نت از محل اولیه انتقال دهد. سپس الیشاگری فكر كرد چطور می‌شود یك آكورد (chord) را انتقال داد. چطور می‌شود تعداد زیادی نت را انتقال داد؟ به این منظور الیشاگری دستگاهی ساخت كه با ۸ نوسان‌ساز كه به وسیلهٔ یك ردیف كلید پیانو كنترل می‌شد، كار می‌كرد. این دستگاه به سرعت، محبوب مردم آن زمان واقع شد و به این منظور الیشا‌گری یك نوع از این دستگاه را كه دو اكتاو داشت ساخت و روانهٔ بازار كرد.الیشا گری اسم این دستگاه را تلگراف هارمونیك (Harmonic Telegraph) گذاشت.این چنین بود كه در سال ۱۸۷۷ الیشا گری اولین كنسرت موسیقی الكترونیك در جهان را ترتیب داد و برگزار كرد.
آلیشا گری كه در طول حیات خود ۷۰ اختراع را به ثبت رساند در روز ۲۱ ژانویهٔ سال ۱۹۰۱ در ماساچوست از دنیا رفت. در میان اسباب و اثاثیه‌ای كه از او به جای مانده‌بود یك دست‌نویس پیدا شد كه گویی در آن نارضایتی خود را از تلفن نوشته بود. در این متن آمده است: "تاریخ تلفن هیچگاه به طور كامل نوشته نشد، قسمتی از آن از دید همگان مخفی ماند، و قسمت بزرگی از آن با دروغ و دغل پیوند خورده و آنهایی هم كه حقیقت را می‌دانند، مهر خاموشی بر لب زده‌اند، برخی را مرگ خاموش كرده و برخی نیز زیپی از جنس طلا به لب زده‌اند كه از مردگان هم خاموش‌تر شده‌اند." اگرچه كسی او را به عنوان مخترع تلفن نمی‌شناسد ولی نام او در تاریخ موسیقی الكترونیك ثبت شده است.

محمدعلی پورخصائیان