ابزاری برای پایش جاده های کشور

دكتر امیر احمد سپهری - دوربین های ساخت متخصصان داخلی در مورد سیستم های كنترل ترافیك قابل رقابت با تمام نمونه های خارجی است
● دوربین های سرعت سنج چه زمانی وارد سیستم كنترل ترافیك شدند؟
▪ دوربین های سرعت سنج تكنولوژی روز دنیا را دارند. البته ۲۰ یا ۳۰ سال است كه انواع این دوربین ها به كار می رود. یك انقلاب صنعتی در دهه ۱۹۸۰ داشتیم به نام انقلاب فناوری اطلاعات . مظهر این انقلاب، بروز كامپیوترهای شخصی بود. اولین PCها ، ۸۰۸۶ بود كه پردازنده آپولو ۱۱ روی آن قرار داشت. دهه ۱۹۹۰ هم انقلاب ارتباطات و مخابرات بی سیم واقع شد. فكس و مودم بسیار ارزان شدند و در اختیار عموم قرار گرفتند. به این ترتیب ICT به وجود آمد. یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات در هم ادغام شد. این دوربین سرعت سنج هم از تكنولوژی رادار استفاده می كند.
● قبلاً با تكنولوژی رادار آشنا بودید؟
▪ من افسر نیروی دریایی بودم. در دوران تحصیل در اروپا و آمریكا و همین طور در ایران، در زمینه رادار كار كردم. در ۱۳۵۶ اولین كتاب جنگ الكترونیك را نوشتم.
● چرا سراغ دوربین سرعت سنج رفتید؟
▪ چون تعداد كشته های جاده ای و تصادفات رانندگی خیلی زیاد است، چهار سال قبل با همكاری دانشكده های ریاضی و علوم كامپیوتر مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیركبیر و تجربیاتی كه از قبل داشتیم، تصمیم گرفتیم كه دوربین سرعت سنج با بهره گیری از تكنولوژی رادار را بسازیم.
● این دوربین در دانشگاه ساخته شد؟
▪ چند مركز تحقیقاتی بیرون دانشگاه به همراه این چند دانشكده در دانشگاه صنعتی امیركبیر با هم همكاری كردند تا این دوربین سرعت سنج ساخته شد.
● نتایج كار چه طور بود؟
▪ وقتی اولین تست ها روی دوربین انجام شد، این محصول برنده بهترین محصول نیروی انتظامی شد و از طرف دكتر قالیباف هم جایزه ای به ما اهدا شد.
● دوربین های سرعت سنج از چه زمانی وارد سیستم پلیس دنیا شد؟
▪ حدود ۲۰ سال قبل در اروپا متداول شد و ۱۰ سال است كه در آمریكا نصب شده. سیستم های قدیمی چون از فیلم استفاده می كردند و آنالوگ بودند، خیلی گران بودند. اما الآن حدود ۶ یا ۷ سال است كه از دوربین های دیجیتال در این سیستم ها استفاده می شود.
● آیا تأثیر این دوربین ها در ترافیك سنجیده شده است؟
▪ بله. آمار نشان داده كه این دوربین ها حدود ۳۰ درصد از تصادفات را كم می كند. امسال در فرانسه هزار دستگاه نصب شده است و این اهمیت موضوع را نشان می دهد.
● در ایران چه طور؟
▪ سال گذشته حدود ۳۰ هزار نفر در تصادفات رانندگی در ایران از بین رفتند. اگر ما با این دوربین ها ۳۰ درصد از این آمار كم كنیم، مثلاً برسانیم به ۲۰ هزار كشته، فقط پول دیه این تعداد، حدود ۳۰۰ میلیارد تومان می شود؛ گذشته از جنبه های انسانی قضیه كه غیرقابل محاسبه است.
● چند نوع تكنولوژی در این دوربین ها هست؟
▪ این سیستم ها ۴ گروه هستند: رادار، لوپ، لیزر و تصویر ویدیویی. ساختار لوپ و رادار یكی است. برای سرعت سنج های لوپ، باید جاده كنده شود. برای همین این سیستم دارد از رده خارج می شود. لیزر برای كارهای خاصی به كار می رود و سیستم ویدیویی هم هنوز در حال تكمیل است. در بسیاری از موارد تا ۱۵۰ كیلومتر بیشتر را جواب نمی دهد. ویدیویی خیلی جای پیشرفت دارد، اما جای رادار را نمی تواند بگیرد. مثلاً در شب مشكل دارد.
● دوربین شما از چه نوعی است؟
▪ سیستم ما راداری است.
● چه اجزایی دارد؟
▪ رادار، پخش ضبط تصاویر، دوربین و هماهنگی بین این بخش ها و انتقال به یك سیستم خارجی.
● این انتقال از چه راهی است؟
▪ هم سیستم بی سیم و هم خطوط ADSL . بستگی دارد كه آن نقاط چه طور به مخابرات وصل باشند.
● در حال حاضر این سیستم ها در كشور نصب شده است؟
▪ بله. البته در حال حاضر مأموران نیروی انتظامی باید به نزدیك دستگاه بروند تا بتوانند اطلاعات را خارج كنند. اما اگر خطوط ADSL وصل شود، می توان از یك مركز كنترل، همه اطلاعات را از دوربین ها خارج كرد و تنظیمات مختلف مثل سرعت در روز، سرعت در شب و ... را انجام داد.
● اصول فیزیكی این سیستم چیست؟
▪ پدیده ای در فیزیك داریم به اسم پدیده دوپلر؛ به این ترتیب كه وقتی موجی به سمت یك جسم فرستاده شود، موج برگشتی بر حسب این كه جسم با چه سرعتی حركت می كند، فركانسش تغییر می كند. مثلاً اگر جسم دور شود، فركانس كم می شود و اگر نزدیك شود، فركانسش زیاد می شود.
● روی ماشین پلیس هم نصب می شود؟
▪ بله. سیستم كلی همین است. می توان با كمی دست كاری، آن را روی ماشین پلیس نصب كرد.
● طراحی كلی سخت افزار، ایرانی است؟
▪ ما قطعات را وارد كرده ایم، اما مهندسی و طراحی كلی سیستم توسط خودمان انجام شده است.
● چه قطعاتی وارد می شود؟
▪ دوربین ، IC ها و ... اینها وارد می شود. اما مهم طراحی و مهندسی سیستم است كه كار خودمان است.
● چند درصد؟
▪ می توان گفت كه اگر كار مهندسی ما را از این سیستم حذف كنیم، فقط ۳۰ درصد باقی می ماند.
● به هر حال ایران با مشكل تحریم هم مواجه است. اگر ما دچار تحریم قطعات بشویم، آیا این سیستم می تواند هم چنان در داخل تولید شود؟ قطعه خاص آمریكایی یا اروپایی دارد؟
▪ نه. این دوربین ، قطعه ای ندارد كه استراتژیك باشد. قطعات آن در تمام بازارها پیدا می شود.
● در ساخت این دوربین ها مهندسی معكوس هم شده؟
▪ خیر. تمام مهندسی و طراحی این سیستم از خودمان بوده. ما تیم مهندسی و طراحی هستیم نه فروشنده جنس دیگران. ما ممكن است ایده بگیریم، اما كار خودمان را كرده ایم.
● نرم افزارش چه طور؟
▪ نرم افزار كاملاً كار خودمان است. آقای دكتر رضایی این كار را انجام داده اند.
● نر م افزار هم ایرانی شده؟
▪ بله. بومی شدن این نرم افزار چند جنبه دارد؛ یكی محیط فارسی و تاریخ هجری شمسی و ... است. نكته بعدی طبیعت ترافیك در ایران است. سیستم هایی كه در خارج نصب شده برای ترافیك همان جا طراحی شده و مناسب ترافیك سنگین ایران نیست. اتوبان های ما ۳ لاین یا ۴ لاین دارند اما می بینید كه گاهی وقت ها ۵ یا ۶ تا ماشین كنار هم در حال حركتند. دوربین های خارجی در چنین شرایطی Eror می دهند.
● دوربین شما هنگ نمی كند؟
▪ نه. دوربین ما در این شرایط هنگ نمی كند.
● امتحان كرده اید؟
▪ بله. در اتوبان همت در شلوغ ترین نقطه، مسیر شرق به غرب قبل از پل های فجر دوربین ما نصب است.
● پس شب ها كه من با سرعت می روم، دوربین شماست كه در آن مسیر از من عكس می گیرد!
▪ بله. دوربین ما هم از نقطه نظر اپراتور بومی شده و هم با شرایط ترافیك ایران هماهنگ شده است.
● سیستم كنترل ترافیك شما فقط كار جریمه كردن انجام می دهد؟
▪ خیر. این دوربین آمار هم می گیرد. ساعت های شلوغی را می دهد، تعداد ماشین های عبوری را اندازه می گیرد. در دوربین های خارجی هم این گزینه ها هست، اما برای استفاده از آن باید پول جداگانه پرداخت كرد. در حالی كه در نرم افزار ما این قسمت ها تعبیه شده و از همه مهمتر این كه منبع نرم افزار دست خودمان است. بر مبنای نیاز، نرم افزار به روز می شود.
● فقط سرعت را جریمه می كند یا حركات مارپیچ را هم جریمه می كند؟
▪ نه. این فقط سیستم سرعت سنج است.
● خب، در بزرگراه توقف هم ممنوع است، آیا سرعت صفر را جریمه نمی كنید؟
▪ نه! فعلاً نه!
● قصد توسعه كار را ندارید؟
▪ چرا، داریم روی نرم افزار كار می كنیم. فعلاً داریم روی خلاف های سبقت كار می كنیم.
● می تواند مثلاً باران را تشخیص دهد؟ چون روزهای بارانی، حد سرعت پایین تر می آید؟
▪ هیچ جای دنیا چنین كاری نكرده اند. گذاشتن سنسور باران، كار ساده ای است اما تا حالا جایی من ندیده ام. همه این توسعه ها را می توان روی سیستم انجام داد، به شرط اینكه ما حمایت شویم؛ نه اینكه به حال خودمان رها شویم.
● مگر مسأله خاصی وجود دارد؟
▪ مسأله ای كه در این بین وجود دارد، این است كه ما خودباوری نداریم. باورمان نمی شود كه سیستم، ایرانی باشد یا ایرانی بتواند چنین سیستمی بسازد. البته ما وقتی می گوییم سیستم ایرانی، باید به این نكته توجه كنیم كه ما یك پروژه را به سه طریق می توانیم انجام دهیم. فرض كنید می خواهیم یك ساختمان بسازیم؛ می توانیم این ساختمان را مستقیماً بخریم یا اینكه برویم در و پنجره و دیوار را پیش ساخته بخریم و بعد بیاوریم اینجا سر هم كنیم؛ این می شود مونتاژ.
باید فرهنگسازی شود.
پایه و اساس همه صنایع، تحقیق و توسعه است.
واقعیت این است كه در ایران تحولات زیادی به وجود آمده.
در سطح كلان، مدیران، دلسوزند اما وقتی به پایین بدنه می آییم، می بینیم كه تعدادی از افراد،
به منافع كوتاه مدت خودشان فكر می كنند
اما یك راه سوم هم وجود دارد؛ مهندسی می آید و همه نكات لازم را محاسبه می كند؛ چه جور آهنی، چه جور آجری و چه جور جوشكاری. نقشه ها كشیده می شود؛ این طراحی ساخت است.
این مهندس سازنده، تیرآهن و آجر و سیمان نمی سازد. اینها قطعه است. مهندس برق هم به همین صورت است. مثلاً در این سیستم، سرعت سنج دوربینمان كانن است یا یك برد كامپیوتری را مستقیماً استفاده كردیم اما اینها بدون كار سخت افزاری ما ارزش ندارد.
● منظورم این بود كه چه نوع حمایتی لازم است؟
▪ مناقصه ای در شیراز برگزار شد. شركت GATSO و ما حضور داشتیم. آنها ۶۷میلیون قیمت پایه دادند و با هزینه های جانبی نیز حدود ۸۰میلیون تومان برای هر دستگاه اعلام كرده بودند، در حالی كه ما این دستگاه را ۲۴میلیون تومان می فروختیم؛ تقریباً بیشتر از یك سوم؛ در حالی كه منو و تقویم دستگاه ما فارسی است و برای همین آب وهوا هم ساخته شده.
● شما برنده شدید؟
▪ بله! شیراز اول یك دستگاه از ما خرید و شش ماه آزمایش كرد و بعد ما برنده شدیم. باید به این نكته هم توجه كرد كه علاوه بر قیمت اولیه، این دستگاه ها نیاز به تعمیر و نگهداری هم دارد.
● همه كار را كه خودتان انجام می دهید؟
▪ بله! تكنولوژی در حال تغییر است. در همین كامپیوترهای شخصی، این موضوع كاملاً مشهود است. كامپیوتری كه شما امسال می خرید، ۳ سال دیگر قابل استفاده نیست.● در ایران هم؟
▪ همین شركت ۵GATSO سال قبل تعدادی دوربین سرعت سنج به ایران فروخت. آن موقع گفتند كه این دستگاه ها استاندارد انگلیس است اما استاندارد انگلیس این بود كه باید حتماً از دوربین آنالوگ و فیلم استفاده شود و استفاده از دوربین دیجیتال، ممنوع بود. اینها در ایران نصب شد. بعد از یك سال متوجه شدند پول فیلمی كه باید برای این دوربین ها خریداری شود، از پول كل جریمه هایش بیشتر است. دنیا عوض شده است؛ ۱۵سال قبل یك كارخانه سیمان می خریدیم و مدت ها كار می كرد، اما الان اگر چنین چیزی بخریم، ممكن است ۳سال دیگر، سیمانی كه تولید می كنیم، استاندارد نباشد. من تخصصم پیش بینی سیر تحولات تكنولوژی است. در چند سال گذشته حدس هایی كه زده ام تقریباً درست بوده.
● پس چه كار كنیم كه پول از بین نرود؟
▪ اگر خودمان سیستم ساز نیستیم، نخریم؛ آن كاری را انجام دهیم كه بلدیم. البته اشكالی ندارد كه سیستم را بخریم ولی باید قبول كنیم كه عمر مفید آن فقط ۳ سال است. با این دیدگاه، این سیستم را بخریم؛ مثل موبایل.
● مثال خوبی زدید. وقتی مثلاً GSM-۱۸۰۰ می آید، به خاطر قابلیت هایش در تمام دنیا فراگیر می شود اما دوربینی كه نیروی انتظامی در اتوبان قم كار گذاشته، اگر نیاز به قطعه جایگزین نداشته باشد، دیگر چه لزومی دارد كه به روز باشد؟ عكس را می گیرد و به نیروی انتظامی می دهد.
▪ عوامل مختلفی وجود دارد. این سیستم باید به نیروی انتظامی وصل شود. نیروی انتظامی یك مجموعه وسیع است. نرم افزارهای نیروی انتظامی باید با این سیستم هماهنگ باشند. وقتی ویندوز تغییر می كند، باید این سیستم هم تغییر كند.
● این دوربین، با قوانین بین المللی هم هماهنگ است؟
▪ دقیقاً! مثلاً قوانین بین المللی می گوید وقتی می خواهید از روی عكس، كسی را جریمه كنید، باید عكس شما وضوحش از یك حد خاص، بالاتر باشد. ما به اینترپل وصلیم. باید با اینها هماهنگ بشویم.
این سیر تحول تكنولوژی است و ما نباید از این وضعیت عقب بمانیم.
● باید چه كار كرد كه از این تحول عقب نیفتاد؟
▪ الان كشورهایی كه تكنولوژی ندارند، هر روز عقب تر می افتند. اگر ما سیستم ساز نباشیم، دیگر حرفی برای گفتن نداریم. زمانی است كه یك كشور واقعاً نمی تواند سیستم ساز باشد اما ما در ایران این طور نیستیم. ما نیروی انسانی داریم. باید از آن استفاده كنیم. باید خودباوری داشته باشیم. من نمی خواهم اغراق كنم و كار درستی هم نیست. ما باید هوای این نیروی انسانی را داشته باشیم. مگر یك كارشناس می تواند با ساعتی ۳هزار تومان كار كند؟ فیلمی مستند از آفریقای جنوبی می دیدم كه در آن یك عده سیاهپوست روی كوهی نشسته بودند و از شدت گرسنگی در حال مرگ بودند، اما كوه از طلا بود!
ما در ایران نیروی انسانی داریم. این نیروی انسانی طلا است. باید استفاده كنیم.
● از گروه شما اصلاً حمایت نشد؟
▪ ما الان در مناقصه برنده شده ایم. فرمانده نیروی انتظامی آمده به ما جایزه داده اما هنوز تعدادی فكر می كنند كه ما نمی توانیم.
● فكر می كنند شما نمی توانید یا نمی خواهند به دست شما انجام شود؟
▪ ببینید این مدارك ما! یك مناقصه برای نصب دوربین در آزادراه تهران- قم و تهران- قزوین برگزار شد. وزارت راه مجری مناقصه بود. در ابتدا اعلام شد كه فقط شركت های خارجی وارد شوند. بعد ما اعتراض كردیم و قبول كردند كه ما هم وارد مناقصه شویم. دانشگاه صنعتی امیركبیر هم وارد مناقصه شد. من پروپوزال را تنظیم كردم. با سود خیلی خوب، دو میلیارد و هشتصد میلیون تومان شد. بعد نمی دانم چه شد كه ما اصلاً در مناقصه شركت داده نشدیم. طرف ما در مناقصه (مؤسسه تحقیقات ناجا) اصلاً شركت نكرده بود!
فقط ۲ تا شركت در مناقصه حضورداشتند؛ شركت GATSO انگلیس با ایزایران قرارداد بسته بود با ۹میلیارد و خرده ای و شركت ROBOT آلمان با صاایران قرارداد بسته بود با ۱۰میلیارد و خرده ای كه ایزایران برنده مناقصه شد. جالب است بدانید كه مدیریت GATSO و ROBOT هم یكی است.
● من هم فكر می كنم ایزایران هم یك جوری زیرمجموعه صاایران باشد. به هر حال، هم ایزایران و هم صاایران زیرمجموعه وزارت دفاع هستند.
▪ این هفت میلیارد تومان كجا رفته؟ اگر قرار باشد این طور پول مملكت دور ریخته شود كه دیگر پولی برای مملكت باقی نمی ماند.
● شرایط عادلانه است؟
▪ ما در ایران سیستم دوربین سرعت سنج را كه تكنولوژی بالایی هم دارد، در دانشگاه صنعتی امیركبیر ساخته ایم. حالا بایستی از ما حمایت شود. الان نیروی انتظامی برای قرارداد با ما درخواست هایی دارد. وقتی از آنها می پرسیم كه آیا از طرف های خارجی هم همین درخواست ها را می كنید، می گویند: نه! ولی ما از شما می خواهیم .
● به نظر شما مشكل این بحث ها كجاست؟ من شخصاً فكر می كنم كه قضیه، فرهنگی است یعنی این فرهنگ بیگانه پرستی باید جای خود را به فرهنگ خودباوری بدهد.
▪ باید فرهنگسازی شود. پایه و اساس همه صنایع، تحقیق و توسعه است. فردوسی هم كه شاهنامه را نوشت، به او توجه نكردند. سال هاست كه این فرهنگ وجود دارد. ما به تحقیقات خودمان اهمیت نمی دهیم. از راه صنعت نان نخورده ایم و نمونه های بدی هم داریم؛ مثل پیكان. اما واقعیت این است كه در ایران تحولات زیادی به وجود آمده. دولت، بخشنامه های خوبی دارد كه باید كالاها از داخل خریداری شود اما بخشنامه كافی نیست. باید راهكار اجرایی هم داده شود. بخشنامه ها را خیلی راحت تفسیر می كنند. در سطح كلان، مدیران، دلسوزند اما وقتی به پایین بدنه می آییم، می بینیم كه تعدادی از افراد، به منافع كوتاه مدت خودشان فكر می كنند.
● چه راهكار اجرایی را توصیه می كنید؟
▪ كارهای كلان را باید دولت، خودش در دست بگیرد. همین پروژه را یك دانشگاه، چند دانشكده و چندین دانشجو پیگیری كرده اند تا به اینجا رسیده ولی چرا ما در مناقصه شركت نكردیم؟ من به دنبال این نیستم كه كسی را جریمه كنند ولی به هر حال دولت پیگیری كند كه این وسط چه اتفاقی افتاده كه ما با این مبلغ، اصلاً در مناقصه شركت نكرده ایم و شركت خارجی با ۳ برابر قیمت ما برنده شده. مدیران اگر چنین كارهایی می كنند، باید بعداً جوابگو باشند. به نظر من دولت باید به دنبال راهكاری باشد كه مدیران دولتی در قبال تصمیم هایی كه می گیرند، پاسخگو باشند. باید این احساس در مدیران ایجاد شود كه اگر خطایی كردند، پنج سال بعد هم می آیند سراغشان، نه اینكه تا از یك سازمان رفتند، همه چیز فراموش شود.
● به هر حال دولت هم بخشی از این قضیه است. همان طور كه شما فرمودید، اصل قضیه، فرهنگی است.
این واقعاً شاید ۴۰۰ سال طول بكشد. باید راهكارهای فنی ارائه شود و نقش دولت در اینجا نقش بسیار پررنگی است.
● دولت چه كار باید بكند؟
▪ به نظرم كار ضروری كه دولت باید به سرعت انجام دهد، این است كه مناقصاتی كه دولت قصد برگزاری آنها را دارد، از پیش اعلام كند. دولت وقتی می خواهد به سراغ یك تكنولوژی روز برود، ۲ یا ۳ ماه قبل سراغ برگزاری مناقصه می رود. خب! این گونه كه شركت های داخلی مسلماً هیچ كدام آمادگی شركت در مناقصه را ندارند. دولت باید پیش بینی ورود یك تكنولوژی را داشته باشد، بعد به شركت های تحقیقی در سطح كلان اعلام كند كه قصد دارد مثلاً ۲سال دیگر سراغ فلان تكنولوژی برود و مناقصه ای برگزار كند. به این ترتیب، شركت های داخلی هم فرصت كافی برای تحقیق و توسعه را خواهند داشت.
● به نظر می آید كه دولت برای خریدهای كلان به شركت های داخلی زمان بدهد و دوم اینكه تیم های بازرسی برای این كار تشكیل شود. اگر محصولی در ایران تولید می شود، نمی گویم با كیفیت بدتر، اما اگر مثل خارجی بود، از آن خرید كنند. بعدچرا بین قراردادهای داخلی و خارجی تبعیض قائل می شوند؟
▪ مدیر لایق همین است. مدیر لایق، مدیری است كه توان پیش بینی داشته باشد؛ بداند كه یك سال آینده به چه چیزی احتیاج دارد و از همان زمان، دانشگاه را درگیر كند. البته بخش های بازرسی هم باید وجود داشته باشد. اگر كسی ادعا می كند كه می تواند كاری كند، باید بازرسی شود و معلوم شود كه آیا واقعاً می تواند مشابه خارجی، كار كند یا نه. از طرف دیگر اگر مدیری بگوید كه این كالایی كه در ایران تولید می شود، نیازهای مرا برطرف نمی كند، تیم بازرسی صحت این ادعا را تأیید كند.

مهدی صارمی فر

منبع : روزنامه همشهری