میدان صفر

قرن بیست و یکم در حالی آغاز شد که فجایع یازدهم سپتامبر نوعی بدبینی را به‌همراه آورد. به گفته و اعتقاد بسیاری از نظریه‌پردازان این روز نمادی بر فروریزی نظام و ارزش‌های جهانی و شاید شکست تدریجی لیبرال‌دموکراسی و نظریه <پایان تاریخ> است. اما وجه دیگر این ابررویداد حیرت‌انگیز نگرش‌های رسانه‌ای و نحوه عملکرد خبرگزاری‌ها، تلویزیون و نیز مطبوعات است. اسوشیتدپرس به‌عنوان مهم‌ترین و یکی از قدیمی‌ترین آژانس‌های خبری جهان که مرکز اصلی‌اش در نیویورک واقع است بیشترین تعداد خبر و گزارش را از این رویداد تاثیرگذار برای جهان تهیه و پخش کرد. در این گزارش نگاهی دوباره می‌اندازیم به گزارش‌ها و خاطرات خبرنگاران معتبر این آژانس خبری.
● قدم زدن به سوی جهنم
هیو رامبرگر تمام شب را در بخش ورزشی اسوشیتدپرس (‌) AP گذرانده بود. ساعاتی آرام که مناسب پیگیری مسابقات وست‌کوست بود البته به همراه سرگرمی‌های شبانه خودش. هیو بعد از یک شب بدون حادثه شیفت خود را با دبیر دیگری تعویض و صبح روز بعد به سوی آفتاب یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ حرکت کرد. برای رسیدن به خانه به سمت زیرزمین مترو رفت. اولین توقف وی ایستگاه شمال مرکز تجارت جهانی بود. در همان حال صدای آژیرهای متعددی را شنید اما چیز غیرمعمولی به نظرش نرسید.
ولی وقتی از زیرزمین مترو بالا‌ آمد گروهی از مردم هراسان را دید که به سمت ضلع شمالی خیابان می‌دویدند.
هیو به بالا‌ نگاه کرد یک حفره بسیار بزرگ در برج شمالی تجارت جهانی به‌وجود آمده بود. آتش و دود از طبقات فوقانی ساختمان بیرون می‌زد و آسمان آبی نیویورک را به شکل دیگری درآورده بود.
در ساعات بعد کارمندان ‌AP مانند دیگران به مقدار زیادی از دود و غبار این آسمانخراش ویران‌شده تنفس کردند. نیروی هوایی کار خود را برای محافظت از نیویورک کمی بعد آغاز کرد تا از حملا‌ت احتمالی دیگر جلوگیری کرد.
برای خبرنگاران ‌AP درک این ماجرای غیرقابل توجیه ولی بی‌سابقه بسیار سخت بود. در یک روز نیویورک، واشنگتن و پنسیلوانیا شاهد حملا‌ت عجیبی بودند. هیو رامبرگر اولین خبرنگاری بود که در صحنه حاضر شد.
او پس از مشاهده فاجعه به سرعت خود را به آپارتمانش واقع در خیابان لیت رساند که حدود چند صد متری با محوطه حادثه فاصله داشت و اولین خبر واقعه یازدهم سپتامبر را به دفتر مرکزی ‌AP در نیویورک ارسال کرد: <نیویورک (‌- ) AP روز سه‌شنبه صبح یک هواپیما با طبقات فوقانی یکی از برج‌های تجارت جهانی برخورد کرد. شاهدان از دود سیاهی خبر دادند که از دو حفره بزرگ این برخورد خارج می‌شود.>۱۱)
اما اولین تصاویر ارسالی بر روی تلکس ‌AP از مانیتور یک شبکه تلویزیونی عکسبرداری شده و کارمندان بخش عکس پس از ارسال آن به میز خبر واقعه را بدین شرح توصیف کرده بودند: <دود بسیار غلیظی از ساختمان‌های تجارت جهانی در منتهن جنوبی خارج می‌شود.>
ریچارد پیل از منزل خود واقع در بروکلین با دفتر مرکزی ‌AP تماس می‌گیرد و دود و آتش را گزارش می‌دهد. وی می‌افزاید صدها هزار نفر ورق کاغذ سوخته مانند باران از آسمان می‌بارد.
خطوط تلفن نیویورک به کلی درهم می‌ریزد. هیو رامبرگر در گفت‌وگویی کوتاهی با دانا دلا‌کروز سخنگوی پلیس از او می‌خواهد تا به توضیح وضعیت بپردازد. دلا‌کروز می‌گوید: <این یک واقعه کاملا‌ باورنکردنی است که یک هواپیما با ساختمان شمالی برخورد کرده است. حادثه یا حمله تروریستی؟ هیچ‌کس نمی‌دانست. پس از آن ما دومین هواپیما را دیدیم که به برج دیگر برخورد کرد و همین باعث شد به این نتیجه برسیم که این یک حادثه نبوده است.>۲۲)
درست بود. چند ساعت بعد اطلا‌عات بیشتر در زمینه حملا‌ت به‌دست می‌آید. پرواز شماره ۱۱ یونایتد ایرلا‌ین بوئینگ ۷۶۷ با ۸۱ مسافر که در ساعت ۴۵/ ۸ صبح سه‌شنبه درهای جهنم را روی نیویورک زیبا گشود توسط محمد عطا ۳۳ ساله اهل مصر ربوده و برج شمالی ۱۱۱ طبقه تجارت جهانی را مورد هدف قرار می‌دهد.
۱۵ دقیقه بعد پرواز شماره ۱۷۵ امریکن ایرلا‌ین که از بوستون عازم لس‌آنجلس بود توسط جوانی به نام شهی مروان اهل امارات ربوده و به برج جنوبی برخورد می‌کند. اما فاجعه به اینجا ختم نمی‌شود. ساعت ۴۳/ ۹ در همان لحظات وحشت و ابهام یک هواپیمای مسافربری ۷۵۷ با شماره پرواز ۷۷ از مبدا دلا‌س به لس‌آنجلس به همراه ۶۴ مسافر به ساختمان پنتاگون برخورد می‌کند.
هواپیمای چهارم به دست مسافران می‌افتد و قبل از اینکه رباینده بتواند آن را به سمت واشنگتن هدایت کند در مزرعه‌ای واقع در پنسیلوانیا سقوط می‌کند. این هواپیما قرار بود به کاخ سفید کوبیده شود.
در طول تاریخ بلندمدت پوشش خبری فجایع، اسوشیتدپرس هیچگاه به‌طور همزمان گرفتار چنین رویدادهایی نشده بود. ریچارد درو عکاس خبرگزاری در پشت صحنه هفته مد لباس خود را برای عکاسی آماده می‌کرد که خبر فاجعه را شنید و به سرعت خود را به محل حادثه رساند. وی یکی از تکان‌دهنده‌ترین عکس‌های این فاجعه را ثبت کرده است.
طبقات فوقانی آسمانخراش جنوبی در آتش می‌سوخت و ناگهان یک افسر پلیس توجه او را به سمت انسان‌هایی جلب کرد که بر اثر گرمای شدید و دود خود را از طبقات مختلف به پایین پرتاب می‌کردند. هراس‌آورترین عکس از روزی هراس‌آور.۳۳)‌ سارا کاگلر گزارشگر ‌AP نیز پس از گذراندن یک شب کاری در حال رفتن به خانه بود که زبانه کشیدن آتش از برج‌های شمالی را مشاهده کرد: <پس از رسیدن به محل به سرعت جمع‌آوری گفته‌های شاهدان را شروع کردم. در همان حال صدای عجیبی مثل صدای مکش شدیدی شنیده شد و ناگهان همه متفرق شدند. گردوغبار تکه‌های بزرگ و کوچک شیشه و مصالح ساختمانی ما را تعقیب می‌کردند و همه کس و همه جا با خاکستر پوشیده شده بود. خودمان را به سرعت به داخل یک ساختمان تجاری در خیابان وسی رساندیم.> یک آتش‌نشان کاگلر و سایرین را به سوی سالن انتظار راهنمایی می‌کند اما ناگهان موج عظیمی از دود و خاکستر به داخل هجوم می‌آورد. سارا ماجرا را اینگونه ادامه می‌دهد: <مردم به سختی نفس می‌کشیدند. به سمت زیرزمین رفتیم و آتش‌نشان هواکش را برای تخلیه دود و خاکستر روشن کرد. در آن زمان گمان می‌کردیم که منهتن هدف بمباران قرار گرفته است.>۴۴)‌ سوزان پلا‌نکت خبرنگار ‌AP می‌گوید: <وقتی ابر دود و خاکستر شروع شد واقعا فکر کردم که در حال مرگ هستم، بنابراین در یک کوچه پناه گرفتم و یک پیام کوتاه تلفنی به پدرم ارسال کردم بدین مضمون: خیلی دوستت دارم.>۵۵)
دیوید ویلسون گزارشگر در واشنگتن در طبقه دهم آپارتمان خود نشسته بود و ناگهان متوجه یک هواپیما می‌شود: <به قدری سریع اتفاق افتاد که تنها توانستم انتهای یک جمبوجت را ببینم که از بالا‌ی سرم رد شد. هواپیما از سمت راست من و در ارتفاع بسیار پایین پرواز می‌کرد و بعد صدای انفجار شنیده شد. ترکیبی از انفجار و یک تصادف شدید مثل رعد و برق.> ویلسون به مدت ۵ ساعت رویدادهای آن روز را به سراسر جهان مخابره کرد. ۶۶)
باب بورن خبرنگار امور نظامی ‌AP در زمان حمله در پنتاگون مستقر بود و خوشبختانه آسیبی ندید اما بر اثر موج انفجار به سمتی پرتاب شد. مدیران ارشد به شدت نگران حال او بودند و تلا‌ش می‌کردند به هر وسیله او را پیدا کنند. لورا میرز دبیر خبر واشنگتن پیام کوتاهی به وسیله پیجر برای او ارسال کرد: <حالت خوبه؟> باب پاسخ می‌دهد: <نمی‌توانم تلفن پیدا کنم. حالم خوبه.> ۷۷)‌ او پس از لحظات اولیه مهم‌ترین اخبار حمله به پنتاگون را به مدت ۴ ساعت مخابره کرد.
کاخ سفید کاملا‌ تخلیه شده بود اما ران هورنیر گزارشگر ارشد ‌AP سمج‌تر از آن بود که بخواهد آنجا را ترک کند. عاقبت یک مامور امنیتی با تذکر شدید مبنی بر احتمال حمله به کاخ سفید او را از محل بیرون کرد. ران با تاثر به مامور می‌گوید: <می‌خواستم داستان خودم، زخمی شدن خودم را بنویسم.> ۸۸)
در نیویورک دفاتر امنیتی مستقر در مرکز تجاری راکفلر نسبت به حمله به این مرکز تجاری نگران بودند و به همین دلیل مرتبا به کارمندان و مردم اعلا‌م تخلیه ساختمان‌ها را می‌دادند. اما هیچکدام از خبرنگاران ‌AP ساختمان را ترک نکردند.
اتاق خبر به شکل عجیبی ساکت و آرام بود اما خبرها همچنان به صورت اضطراری ‌)Alert( و بولتن روی تلکس می‌رفت. مدیران تصمیم گرفتند یک بولتن چاپی ‌)Hard( نیز آماده و منتشر کنند. ۹۹)
در یک بولتن خبری ‌AP گزارش شد که یکی از مسافران هواپیمای پنسیلوانیا به وسیله تلفن خود پیامی به این مضمون ارسال کرده بود: <هواپیمای ما ربوده شده است.>
در ساعت ۴۵/۴ دقیقه بعدازظهر ‌AP گزارش داد که مقامات رسمی آمریکا <اسامه بن‌لا‌دن> را مظنون اصلی هدایت این عملیات اعلا‌م کرده‌اند. ۱۰۰)
حدس آنان درست بود. در بیست‌وهفتم دسامبر همان سال شبکه تلویزیونی الجزیره قطر پیام بن‌لا‌دن در زمینه حملا‌ت تروریستی را پخش کرد. مضمون بخش‌هایی از این پیام حیرت‌آور اینچنین است: <اقدامات ما ضدآمریکا یک تروریسم مطلوب است. به خاطر بازداشتن ظالمان از ظلم، به این دلیل که آمریکا از حمایت اسرائیل دست بردارد... چرا به خود نمی‌آیید؟... امیدوارم خدا این قهرمانان را در صف شهدا قرار دهد... پس از گذشتن سه ماه از این حملا‌ت پربرکت مایلم بعضی از دلا‌یل این رخدادها را بیان کنم.>
جالب آنکه بن‌لا‌دن در انتهای پیام طولا‌نی خود شعر نیز خوانده بود: <برق نیزه و شیهه اسب‌ها از میادین نبرد ناپدید می‌شود و آوای ساز و دهل بیشتر از فریاد به گوش می‌رسد. توفان می‌وزد و عمارات ظالمان به لرزش می‌افتد تا آن زمان که از وطن ما نرفته‌اید حملا‌ت بی‌امان به پایان نخواهد رسید.)!(>
بعدازظهر همان روز یازدهم سپتامبر ‌AP چنین گزارش می‌دهد: <خودروهای امدادرسان در حال رفت و آمد به منهتن جنوبی هستند. هنوز بسیاری از مردم گیج و مبهوت به نظر می‌رسند. برج‌های تجارت جهانی که در سال ۱۹۹۳ هدف یک حمله تروریستی قرار گرفته بود بار دیگر مورد حمله قرار گرفت و تبدیل به میدان صفر شد.> این اولین باری بود که در رسانه‌ها از اصطلا‌ح <میدان صفر> جهت توصیف گودالی که در منهتن جنوبی به وجود آمده استفاده شد. آخرین و ماندنی‌ترین اصطلا‌حی که نشانه‌ای‌است بر عمق فاجعه.۱۲۲)
ساعت ۰۵/۱۰ دقیقه برج جنوبی فرو ریخت و ۲۳ دقیقه بعد در ساعت ۲۸/۱۰ دقیقه برج شمالی نیز دچار فروریزش کامل شد. ‌
فاجعه تمامی ارکان ‌AP را درگیر خود کرده بود. در تاریخ ۷ ساله رادیو ‌AP هیچگاه برای یک حادثه ۵۲ ساعت و ۵۰ دقیقه برنامه خبر فوری تهیه و پخش نشده بود. ۱۳۳)
وب‌سایت ‌AP پهنای باند خود را تا ۱۰ برابر افزایش داد. بخش گرافیکی این خبرگزاری فقط در یک روز بیش از ۲۰ طرح گرافیکی ارائه کرد و تلویزیون اسوشیتدپرس به تهیه گزارش‌های متعدد و تلویزیونی پرداخت. ‌
این نهاد بزرگ خبررسانی در مجموع دو نوع خبر از گونه‌‌Flashes را تهیه و ارسال کرد. این اخبار عبارت بودند از ۲۵ خبر کوتاه و فوری و ۸۰ بولتن؛ تنها در یک روز. ۱۴۴)
آخرین خبر روز یازدهم سپتامبر خبرگزاری اسوشیتدپرس بدین شرح است: <نیویورک ‌- )AP( در ویران‌کننده‌ترین حمله تروریستی ضد ایالا‌ت متحده آمریکا، روز سه‌شنبه هواپیماربایانی با تهدید خدمه و مسافران توسط چاقو دو هواپیما را ربوده و به برج‌های تجارت جهانی کوبیدند و باعث ویران شدن این برج‌های ۱۱۰ طبقه شدند. فاجعه‌ای مرگبار که مردم سراسر جهان از طریق تلویزیون شاهد آن بودند. همچنین همگان شاهد برخورد یک هواپیمای دیگر به ساختمان پنتاگون بودند. هواپیمای چهارم در خارج از شهر پیتسبورگ ایالت پنسیلوانیا به زمین برخورد کرد.> ۱۵۵)
● بازگشت یک خبرنگار از جهنم
در نیمه‌های شب یازدهم سپتامبر هیو رامبرگر به دفتر کارش برگشت. سر تا پا خاک‌آلود و خسته. خسته از یک روز سپری کردن در میدان صفر و گزارشگری در این روز فراموش‌ناشدنی. ساعت دو صبح به خانه رسید اما سه روز بعد را به‌طور ثابت در محل حادثه مستقر شد. برای چه؟ امدادرسانی و کمک به ماموران خدمات بهداشتی شهر. برای جابه‌جا کردن ادوات امداد. برای همراهی و مراقبت از سگ‌های جست‌وجوگر. برای کمک به کارگران جهت تخلیه بقایای ویرانه‌ها. با سطل و با جعبه‌های چوبی و با دست خالی. هیو رامبرگر در محل حادثه باقی ماند برای وظیفه اصلی خودش؛ <گزارشگری> و باز هم گزارشگری و همواره گزارشگری. ۱۶۶

علیرضا امیرحاجبی
منابع و پی‌نوشت‌ها:
‌ ۲۰۰۱ J.Schwartz "The day The Sky fell" in word AP Fall / Winter ۲۰۰۱۱ sept ۱۱ ."Trade Center crash" AP Story۱
‌. Ibid۲
‌۲۰۰۱.۶ . AP World. Fall/ Winter۳
‌. Ibid۴
‌. Ibid۵
‌ ۲۰۰۲ : One year later" Washingtonian / Sept۱۱. Alicia C.Shepherd. "q/۶
‌ ۴/۲۰۰۱/۱۱ . Sept۷
‌۶ . Ibid‚۸
۹-‌در اصطلا‌ح‌شناسی رسانه‌ها <‌> Hard به معنای خبر چاپی و کاغذی است. اصطلا‌ح بولتن، نوعی از خبر فوری است که به لحاظ تعداد کلمات به حد یک پاراگراف بزرگ می‌رسد و در پی آن اطلا‌عات تکمیلی ارائه می‌شود.
‌. Trade Center - Crash۱۰
‌ ۲۰۰۱ Sept ۱۱ . Tcc- Reconstraction, AP Story‚۱۱
۱۲-‌اصطلا‌ح <میدان صفر)Ground zero( > برای نخستین بار توسط جری شوارتز دبیر سرویس خبرهای داخلی ‌AP به کار گرفته شد و از آن پس محوطه برج‌های تجارت جهانی به همین نام شناخته می‌شود.
۱۳-‌رادیو اسوشیتدپرس در سال ۱۹۹۴ و با نام ‌AP All News Radio به شکل ‌FM کار خود را آغاز کرد و در کنار تلویزیون ‌AP و مجله ‌APWorld از رسانه‌های مهم خبرگزاری اسوشتیدپرس است.
۱۴-‌فلش (‌) Flashes اخباری فوق‌العاده حائز اهمیت و اضطراری است که شامل تعداد کلمات کمی است. این اخبار باید قابلیت تبدیل به بولتن را داشته باشند. اسوشیتدپرس به ندرت از فلش بهره می‌برد و روز یازدهم سپتامبر اوج ارسال فلش روی تلکس این خبرگزاری بود.
‌ ۲۰۰۱ Sept ۱۱ . "Terrorist Attaks" AP Story۱۵
. Jerry Schwartz How The AP has Covered war, Peace and۱۶
Hell"‌.and also in "A walk Through "۲۰۰۷ Every Thing Else
"Breaking News,

منبع : روزنامه اعتماد ملی