نوجوانی، دوران تب والدین

به‌جرات می‌توان گفت، تمام والدینی كه فرزندانشان در سن نوجوانی قرار دارند، درباره پاره‌ای از مسائل به مشورت نیاز پیدا خواهند كرد. در این مقاله، سعی داریم كه شما را با پیچیدگی‌های زندگی فرزند نوجوانتان آشنا كنیم. متاسفانه در این دوران حساس اغلب والدین به جای تلاش برای نزدیكتر شدن به فرزندانشان بیشتر، روز به روز از آنها فاصله می‌گیرند. امر تربیت، با همه آسانی، كاری دشوار است، بدان خاطر كه انسان موجودی پیچیده و دارای ابعاد و اجزایی متعدد و در هر شرایط و مقتضایی به یك گونه است. او زنده است، متحرك و پویاست، دارای عقل و اراده است، توان انطباق با شرایط گوناگون حیات را دارد، می‌تواند موضع عوض كند، تغییر حالت دهد، دیگران را متوجه خود سازد و حتی آنان را بفریبد. از این رو، برای به راه انداختن وی و ایجاد دگرگونی و تحول مثبت در او باید خود را به آگاهی‌هایی مجهز كرد. روان‌شناسان بر این باورند كه در دوران نوجوانی، سوال‌هایی بی‌شمار به ذهن نوجوان‌ ‌هجوم می‌آورد؛ سوال‌هایی كه پاسخ والدین و اطرافیان به آنها، اهمیت بسیار زیادی در ساخته شدن آینده وی خواهد داشت. ممكن است فرد به پاسخ‌های والدین و جامعه اكتفا كند و یا‌ ‌روزها و ماه‌ها با خود درگیر شده، بسیاری از آزموده‌ها را دوباره بیازماید تا‌ ‌خود راه خویش را از پس راه‌ها و بیراهه‌ها برگزیند و چارچوب اندیشه‌ها و معیارهای‌ ‌انتخابش را خود طراحی كند. متاسفانه گاهی به دلیل فشارها و محدودیت‌هایی كه والدین بر فرزندان خود اعمال می‌كنند <تب دوره نوجوانی> در آنها نهادینه شده، والدین و فرزندان وارد دوره طولانی لجاجت می‌شوند.
● خصایص مرحله نوجوانی
برای این مرحله از عمر، صفات و خصایصی ذكر شده و عناوینی به آن اختصاص داده‌اند كه هر كدام قابل مطالعه و بررسی است:
▪ ‌دوره انتقال است، یعنی انتقال از دنیای كودكی و ورود به عالم بزرگسالی.
▪ دوران برانگیختگی است و نفس بلوغ، خود عامل بیداری‌ها و كشف‌ها و جهت‌دهی‌هاست.
▪ دوران عصیان است در برابر امر و نهی‌ها، دستوردهی‌ها و بكن‌‌ونكن‌های والدین و مربیان.
▪ دوران بیداری‌هاست نسبت به وضع خود، جامعه و شرایط و اوضاع گوناگونون.
▪ دوران رشد و شكوفایی است، در عرصه جسم، ذهن، روان و عاطفه و هوش در بالاترین درجه خود قرار دارد.
▪ دوران دگرگونی‌های سریع از نظر اخلاق، مزاج، اراده و تصمیم‌گیری است.
▪ دوران تكلیف است و در آن، فرزندان ما به مرحله‌ای می‌رسند كه باید رابطه خود را با خدا مستقیم سازند.
▪ دوران بلوغ و رسایی است و كودك به مرحله‌ای می‌رسد كه مقدمات تشكیل خانواده و ورود به عرصه انسان‌های كامل در او به‌صورت تدریجی فراهم می‌شود.
▪ دوره نگرانی‌های والدین در برابر نوجوان است، برای مهار كردن آزادی‌ها و هوس‌های مخاطره‌آفرین آنها.
▪ دوران غفلت و بی‌خبری برای نوجوان است. همه چیز برای او رنگ و هوای رویایی دارد و او حتی در بیداری، در آن رویاها غرق است.
● دوره نوجوانی
از آنجا كه تفاوت‌های فردی زیادی درباره سن نوجوانی و رشد جنسی وجود دارد، روان‌شناسان بیشتر درباره میانگین این سن سخن می‌گویند. بر این اساس، معمولاً نوجوانی به سه مرحله تقسیم می‌شود:
۱) پیش نوجوانی
۲) اوان نوجوانی
۳) اواخر نوجوانی.
نوجوانی به معنای رشد كردن یا رشد و رسیدگی است. منظور از رشد و رسیدگی، نه تنها رشد جسمانی است بلكه رشد روانی و اجتماعی را نیز شامل می‌شود. هدف از رشد جسمانی رسیدن به ویژگی‌های جسمانی یك فرد رشد یافته است، همراه با رشد جنسی كه توانایی باروری در دخترها و قابلیت تولید مثل در پسران را ممكن می‌سازد.
همراه و همزمان با رشد شناختی و ذهنی انتظار می‌رود فرد از نظر عاطفی و اجتماعی نیز رشد یافته باشد، هرچند معمولاً رشد عاطفی و اجتماعی، به دلیل پیچیدگی‌ها و معیارهای بالای زندگی، همزمان با رشد جنسی و جسمی اتفاق نمی‌افتد. بایدتوجه داشت كه مرحله عبور از كودكی به بزرگسالی برای خود نوجوان نیز سخت است. چرا كه بسیاری از تغییرات در همین سنین رخ می‌دهد و نوجوان نیز در مواقعی دچار حالت گیجی، تردید، نگرانی و عدم اعتماد به نفس می‌شود. او از لحاظ روحی نیز دچار بیشترین تغییرات در حالات عاطفی شده و خشم شدید و عشق فراوان را تجربه می‌كند. از نظر جسمی نوجوان به تكامل رسیده و نیروی جنسی شدیدی دارد. به همین دلیل است كه اگر در این سنین كسی را برای صحبت و گفتگو درباره مسائل خود نداشته باشد، ممكن است دچار مشكلاتی شود. او از نظر هوش در فعال‌ترین وضعیت ممكن قرار دارد و به خوبی قادر به تجزیه و تحلیل انواع مسائل و دیدگاه‌هاست. در این زمان نوجوان شروع به بررسی رفتارها و نقطه نظرات والدین كرده و با درك تغییرات میان تفكر خود و والدین مناقشات آغاز می‌شود. از طرفی نوجوان تحت فشار بیشتری نسبت به قبل از طرف محیط پیرامونش قرار می‌گیرد و نیاز به حمایت والدین در این دوران بیشتر از هر وقت دیگر احساس می‌شود. والدین در سنینی كه فرزندشان به نوجوانی می‌رسد با مسائل و مشكلاتی رو به رو می‌شوند كه قبلا وجود نداشته است. بنابراین باید بدانند چگونه رفتار كنند كه آرامش و امنیت هر چه بیشتر برای طرفین حاصل شود. فرزندشان مرموز شده و هر ساعت به شكلی متفاوت رفتار می‌كند و بیشتر تمایل دارد با دوستانش باشد تا با خانواده. مدام بحث می‌كند، پرخاشگر شده و امكان ندارد كاری را كه از او می‌خواهیم بلافاصله انجام دهد. آیا این عبارت برای شما نیز آشناست؟ نوجوان داشتن این گونه است. او دیگر همان كودكی كه هر چه می‌خواستید با لبخند ‌انجام می‌داد نیست. نوجوانی سن مرموز شدن، تغییر كردن و تردید است. از طرف دیگر شما نیز نگران هستید كه نكند او مشغول كاری شده باشد كه عاقبت خوبی ندارد پس فشار خود را بر او افزایش می‌دهید. او نیز كه خواهان استقلال بیشتری است واكنش نشان داده و قصد ندارد در محدودیتی كه شما ایجاد كرده‌اید زندانی شود ، به این ترتیب كار به بحث و مشاجره و حتی دعوا می‌كشد. مسا‡له اینجاست كه در این میان كسی مقصر نیست. والدین اكثرا در دهه چهارم یا پنجم زندگی كرده ، بسیار محافظه‌كارانه عمل می‌كنند حال آنكه نوجوان بی‌پروا قصد دارد حركتی سریع به سوی اهدافش داشته باشد و دسترسی به آرزوهای خود را ممكن و شدنی می‌بیند. پس اگر دو طرف وضعیت و شرایط را به خوبی درك نكنند، نخواهند توانست ارتباط خوبی با یكدیگر برقرار كنند چطور شرایط را بهتر كنیم?
والدین وقتی با بحران نوجوانی روبه‌رو می‌شوند و در بسیاری از موارد سعی می‌كنند كنترل امور را به دست بگیرند. در این راه ممكن است دیكتاتور و جدی و با نوجوان درگیر شوند تا ثابت كنند قدرت در دست آنان است. برخی دیگر نیز سعی می‌كنند اصلا به كارهای نوجوان كاری نداشته باشند تا از هر گونه مجادله پرهیز شود و نوجوان خودش راهش را پیدا كند. جالب این كه هر دو روش بی‌نتیجه است: نوجوانی كه والدین قدرت طلب دارد بیشتر به طغیان و سركشی می‌پردازد تا و دارای قدرت تصمیم‌‌گیری است. ممكن است حتی برخی از مسائل را مخفی كند و از والدین فاصله بگیرد. نوجوانی كه والدین انعطاف‌پذیر دارد هم ممكن است احساس كند بی‌ارزش است و نادیده گرفته شده و والدین اهمیتی به مسائل و بعضا مشكلات او نمی‌دهند. در هر دو حال نوجوان حمایت كافی را از والدین نمی‌گیرد. فرصت را مغتنم بشمارید. ب‌توانید این را با وی در میان بگذارید و از طرف دیگر به او كمك كنید كه درباره ارزش‌ها و باورهای گوناگون فكر كند. در كنار او باشید و خود را كنار نكشید. بسیاری از والدین گفتگوهای موثری درباره مسائل گوناگون با ن این دوران فرزندتان داشته باشید كه یكی از آنها مشورت است. می‌توانید به او نزدیك‌تر شده و صمیمیت خود را افزایش دهید. البته زمانی را برای تنها بودن نیز به او بدهید و در هنگام لزوم در كنارش باشید. فرزندانص خود می‌شوند بنابراین این تضاد آنها با والدین امری عادی و طبیعی است. اما می‌شود با ساده گرفتن و آگاهی از این مرحله آن را خوشایند كردیند كرد.
● لحظات بحرانی را چگونه كنترل كنیم؟
بهترین كار چند لحظه مكث و كشیدن چند نفس عمیق است. با این كار به خود فرصت آرامش و واكنش صحیح می‌‌دهید. بهتر است در لحظات بحرانی با نوجوان بحث نكنید و فكر كنید كه بهترین و مناسب‌ترین واكنش شما چه می‌تواند باشد البته با آرامش. نوجوان تمایل دارد بیشتر با دوستان و هم سن و سالان خود باشد اما در عین حال نیازمند والدین نیز است البته نیازمند حمایت، راهنمایی، تشویق و تایید والدین نه اجرای و دستورهای آنها. این یك رابطه ظریف است كه در عین ارتباط با او و نشان دادن علاقه به امور وی، او را راحت و به حال خود بگذارید. تحقیقات نشان داده‌اند نوجوانانی كه با والدین خود درباره مسائلی مانند مواد مخدرو دیگر بزهكاری‌ها گفتگو می‌كنند ۳۶ درصد كمتر دچار این گونه كجروی‌ها می‌شوند. پس فكر نكنید كه اگر راجع به این موارد صحبت نكنید شانس ابتلای او را كاهش داده‌اید. باز هم خاطر نشان می‌‌كنیم كه به استقلال او احترام بگذارید و اگر نخواست راجع به مورد خاصی صحبت كنید او را تحت فشار قرار ندهید و به عبارت دیگر سعی در كنترل اجباری وی نكنید كه نتیجه عكس خواهد گرفت. دقت داشته باشید كه صحبت‌هایتان جنبه دستوری و قضاوتی نداشته باشد. تشویق كننده باشید نوجوانان اصولا درباره بسیاری چیزها تردید دارند و نیازمند تشویق و تایید شما هستند.

دكتر هانیه زائر رضایی

منبع : روزنامه سلامت