ریمون پنیکار(Raimon Panikkar)

زندگی پرفسور ریمون پنیكار تجسم زنده گفت‌وگوی ادیان است. وی در سال ۱۹۱۸ در بارسلونای اسپانیا از مادری كاتولیك و پدری هندو به دنیا آمد و در سه زمینه شیمی، فلسفه و الهیات دكتری گرفت. در سال ۱۹۶۴ به مقام كشیشی در مكتب كاتولیك رسید و بدین ترتیب تعلق خود را به مسیحیت عمق بخشید، اما همواره توجه و التزام جدی خود را به دین هندو فراموش نكرد. وی بیش از ۳۰ كتاب و ۹۰۰ مقاله نوشته و در دانشگاه‌های مختلف مانند هاروارد، مادرید، رم و وارناسی هند تدریس كرده است. همچنین استاد بازنشسته مطالعات ادیان در دانشگاه كالیفرنیا و مدیر مركز مطالعات بین فرهنگی اسپانیاست. از آثار و تألیفات وی می‌توان به «گفت‌وگوی درون دینی» (۱۹۹۹)، «خلع سلاح فرهنگی: راه رسیدن به صلح» (۱۹۹۵)، «تجربه كیهانی، الهی، بشری: بصیرت دینی در حال ظهور» و «ترجمه وداها» اشاره كرد.
از نظر پنیكار واقعیت بسیار پیچیده‌تر از آن است كه بشر بتواند به مدد عقل خود و یا هر قوه دیگری راز آن را بگشاید و بر جمیع جوانب آن چیرگی یابد. به اعتقاد وی تلاش برای رسیدن به دیدگاهی جهان‌شمول كه بر مبنای آن «هرچه كه برای ما صادق و نیكوست، برای همه و همواره چنین است» یكی از كاستی‌های جدی اندیشه غربی است كه از دل آن انحای گوناگون سلطه فكری و علمی جوشیده است. اما اگر واقعیت پیچیده‌تر از آن باشد كه در وادی امر به نظر می‌آید و یك فرهنگ یا دیدگاه به سبب محدودیت‌های طبیعی و تاریخی خود بتنهایی نتواند پاره‌ای از آن را بشناساند، چه راهی جز تعامل فرهنگ‌ها باقی خواهد ماند. از ضرورت تعامل فرهنگ‌ها نیز به اهمیت گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و ادیان می‌رسیم.
از نظر پنیكار به‌رغم آنكه دین تجلیگاه بدترین احساس‌ها و خطرناك‌ترین رویكردهای بشری بوده، بالاترین قله تجربه انسانی و عالی‌ترین كیفیت‌های حیات او نیز در دین آشكار شده است. لذا گفت‌وگوی ادیان اهمیت بسزایی پیدا می‌كند. اما اگر بنا باشد راه‌حلی برای بحران‌های كنونی یافت شود، از دل سنت دینی بیرون نمی آید، بلكه باید با همفكری ادیان گوناگون حاصل شود و هیچ سنت دینی‌ای بتنهایی نمی‌تواند در این راه كفایت تام داشته باشد. گفت‌وگوی ادیان نیز به معنای غلبه بخشیدن به یك دیدگاه نیست، بلكه روندی است كه در آن طرفین گفت‌وگو به مدد یكدیگر در پی یافتن حقیقت به قدر مقدور هستند.
پنیكار بین دو نوع «گفت‌وگوی بین ادیان» و «گفت‌وگوی درون ادیان» تفكیك قایل می‌شود. گفت‌وگوی بین ادیان در سطح اعتقادی و بین نهادهای دینی انجام می‌شود، اما گفت‌وگوی درون ادیان آن است كه شخص در قلب، اندیشه و زندگی خود برای طرف گفت‌وگوی خود جا باز كند و او را پاره‌ای از خود بداند كه در صدد تكمیل و تقویت اوست. در این سطح از گفت‌وگو بیشتر تجارب دینی منتقل می‌شوند و طرفین در پی آنند كه با استفاده از تجربیات یكدیگر به حیات دینی خود عمق و شكوفایی بیشتری ببخشند. در این گفت‌وگو ادیان از یكدیگر نكته می‌آموزند و به دیدگاه‌های خود پختگی و عمق بیشتری می‌بخشند. این نه تنها كوششی دینی است، منبع مهمی برای فهم دین نیز هست. اما به این منظور طرفین باید به منابع و اعماق اندیشه و تجربه دینی سنت خود آگاه باشند. از نظر پنیكار فهم دین منوط به آن است كه فرد بعد دینی را در زندگی خود رشد داده و به بلوغ، حكمت، بینش و بخصوص آرامش و سازگاری درونی رسیده باشد و با تكیه بر تجربه و اندیشه دینی خود جهان را بامعنا یافته و با آن زندگی كرده باشد. به بیان دیگر مطالعه و شناخت ادیان به معنای طبقه‌بندی و تحلیل و تركیب داده‌های دینی نیست، بلكه مطالعه بعد زنده دینی حیات انسانی است.
اما بحث از گفت‌وگوی ادیان با بحث از حقیقت و تصور ما از آن ارتباط نزدیك دارد. از نظر پنیكار حقیقت امری وجودی است و در قالب مفهوم درنمی‌آید. از این روست كه مسیح در پاسخ به پرسش «حقیقت چیست؟» سكوت می‌كند. اما این حقیقت آزاد كه در قالب الفاظ نمی‌گنجد، خود را به شكلی نسبی آشكار می‌كند. از این رو ما می‌توانیم به جنبه‌هایی از آن دست یابیم. من به حقیقتی كه دریافته‌ام معتقد و ملتزم می‌شوم و حتی حاضرم حیات خود را در پای آن نثار كنم، در عین حال می‌دانم كه كل حقیقت در چنگ من نیست. بنابراین نباید صرفاً از حقیقتی كه به آن معتقدیم دفاع نظری و عملی بكنیم، بلكه باید حقیقت آن را در زندگی خود نشان دهیم.
از نظر پنیكار در همه امور نسبیتی بنیادین در كار است. هر توصیف و تبیین بشری در محدوده زمان و مكان خاص و معینی روایی دارد. این امر تنها از آن رو نیست كه وجود ما در زمان تكون می‌یابد، بلكه از آن جهت نیز هست كه هیچ تفسیر به ظاهر مطلقی نمی‌تواند كل غنای امر مطلق را استیفا كند. لذا حقیقت من حقیقتی است كه من از پنجره دید خود می‌بینم. ارزش گفت‌وگوی ادیان نیز به آن است كه به ما یاری دهد تا دریابیم پنجره‌های دیگری نیز وجود دارد.

منبع : موسسه گفتگوی ادیان