منونوکلئوز عفونی

M.I یک بیماری حاد ویروسی با تب، گلودرد، تورم غدد شناخته می‌شود و معمولاً توسط Epstein Barr ویروس (E.B.V) ایجاد می‌شود اما توسط ویروس Cytomegalo هم ممکن است بروز کند(GMV). این دو ویروس اعضای خانواده هرپس هستند.EBV بیشتر از طریق بزاق انتقال داده می‌شود و از آنجا که این بیماری از راه بوسیدن گسترده می‌شود به بیماری بوسه ملقب شده است. ما پزشکان باید مردم را آگاه کنیم که این بوسیدن‌ها فقط در سرایت بیماری‌ها نقش دارند و باید به کلی ممنوع شوند. این عفونت که گاهی MONO هم نامیده می‌شود از طریق قطرات کوچک عفونی پراکنده در هوا انتقال پیدا می‌کندکه با سرفه و عطسه میسر می‌شود. در موارد نادر از راه ترانسفوزیون خون سرایت می‌کند.
این عفونت در هر سنی ظاهرمی‌شود، اما بیشتر اوقات جوان‌ها را بین سن‌های ۱۵ تا ۲۵ آلوده می‌کند. ۲۰ در هزار جوان در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی ممکن است عفونی شوند. اگر چه این بیماری معمولاً جدی نیست اما ویروس برای تمام عمر در بدن باقی می‌ماند. بیشتر مردم در برابرش آنتی‌بادی می‌سازند و ایمن می‌شوند.
● نشانه‌ها:
غالباً علامتی در بچه‌های کمتراز ۲ سال دیده نمی‌شود. بچه‌های بین ۴، ۱۵ سال ممکن است مختصر نشانه‌ی ریوی داشته باشند. در نوجوان‌های بزرگتر و جوان‌ها نشانه‌های شدیدتر و طولانی‌تر پیش می‌آید که بعد از ۴ تا ۶ هفته بعد از تماس خواهد بود که عبارتند از: تب، سردرد، عرق شبانه، دردهای عضلانی و خستگی شدیدی که لازم می‌شود ۱۶ تا ۲۴ ساعت بستری می‌شود. بعد از چند روز نشانه‌های دیگری ممکن است اضافه شوند: گلودرد، لوزتین متورم، بی‌اشتهایی و کم شدن وزن، درد مفاصل، شکم درد، لرز، تورم غدد در گردن و زیر بغل، جوش‌های قرمز رنگ که معمولاً در سینه ظاهر می‌شوند. علائم با شیوع کمتر عبارتند از: مشکل نفس کشیدن، تهوع، استفراغ، زرد شدن پوست و زردی قسمت سفید چشم، بی‌نظمی‌ ضربان قلب و حساسیت به نور و در طی ده روز از شدت بیشترنشانه‌ها کاسته می‌شود ولی ممکن است تا ۴ هفته دوام داشته باشند. خستگی مخصوصاً ممکن است طولانی شود و مبتلایان به عفونت مونوکلئوزیس مدت ۲ تا ۳ هفته وقت لازم داشته باشند تا به زندگی منظم خود برگردند و تا ۳ ماه طول بکشد تا انرژی نرمال خود را دوباره پیدا کنند و خوب بشوند.
شخصی که بیماری M.I دارد باید از فعالیت شدید خسته کننده اجتناب کند و مخصوصاً از ورزش‌های درگیری دار از جمله کشتی و کاراته برای حداقل ۴ هفته دور باشد تا از خطر پارگی طحال جلوگیری شود و ضمناً در طول این مدت خوردن نوشابه‌های الکلی و بلند کردن بار سنگین ممنوع است.
افرادی که سیستم ایمنی آنها لطمه دیده است، براثر ابتلا به ایدز یا خوردن بعضی داروها بعد از انجام دادن تعویض عضو (ترانسپلانت) ممکن است نشانه‌های شدیدتری داشته باشند وبیماری شدیدی از M.I را تجربه کنند.
● تشخیص و درمان:
سوابق بالینی و معاینات فیزیکی، به علاوه احتمال در معرض mono قرارداشتن، ممکن است ما را به شک اولیه این بیماری راهنمایی کند. تب، قرمزی گلو با لوزه‌های متورم و پوشیده از چرک، تورم غدد گردن، راش روی سینه و یک طحال بزرگ شده از علائم این بیماری هستند. برای تأیید تشخیص، آزمایش خون برای پیدا کردن گلبول‌های سفید غیر طبیعی واندازه‌گیری میزان گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها و آنتی‌بادی علیه CMV, EBV معمولاً انجام می‌شود تا تشخیص M.I مسلم شود.
یک داروی آنتی‌ویرال اختصاصی برای درمان بیماری M.I نمی‌شناسیم ولی اگر لوزتین شدیداً متورم هستند، درمان با کورتیکواستروئید از قبیل پردنیزولون را می‌توان تجویز کرد و اگر عفونت استرپتوکوکال به همراه گلودرد وجود دارد آنتی‌بیوتیک می‌دهیم. استراحت در بسترگران‌ترین دارویی است که در ایران می‌توانیم به مریض‌ها پیشنهاد کنیم اما خوردن مایعات به مقدار زیاد توصیه می‌شود از قبیل آب و آب میوه‌ تا تب پایین‌ بیاید و از دهیدریشن جلوگیری شود. اگر مریض دردش زیاد است ایبوپروفن یا استامینوفن ضد تب و درد خوبی هستند. بچه‌های زیر ۱۸ سال نباید آسپیرین بخورند زیرا ممکن است خطر سندرم Reye پیش بیاید (آنسفالوپاتی همراه تب، استفراغ و...) گلودرد خفیف را می‌توان با غرغره کردن آب نمک، نوشیدن مایعات سرد، خوردن دسرهای یخ زده بهتر کرد.
● خطرها و عوارض:
بیشتر مریض‌ها در عرض ۳ هفته بهبودی کامل می‌یابند اما کومپلیکاسیون‌های متعددی از M.I وجود دارند از جمله نوعی هپاتیت. یک خطر مسلم و قابل توجه برای طحال وجود دارد، ارگانی که در مجاورت معده قرار دارد که گلبول‌های سفید برای جنگیدن با عفونت تولید می‌کند. طحال ممکن است نرم و بزرگ شود و در موارد نادری پاره شود و تولید درد ناگهانی و شدید در قسمت فوقانی چپ شکم به وجود آورد و احتمالاً خونروی داخلی بدهد که بالقوه کشنده است و باید طحال برداری شود.
علامت خطر دیگر که ممکن است هشداری بر یک عارضه باشد تنفس مشکل و صدادار است، مخصوصاً در نوجوانان، خطر دیگر تورم در گلو و لوزه‌هاست که شاید باعث بسته شدن راه هوایی شود. تجویز کورتیکواستروئید ممکن است شرایط را بهتر کند اما بستری شدن در بیمارستان و جراحی گاهی ضرورت پیدامی‌کند.
در سینوس‌ها وگوش و نشانه‌هایی که برای بیشتر از ۴ هفته دوام دارند نیزاندیکاسیون‌های جدی‌تر و شرایطی که توجهات بیشتر پزشکی را لازم دارند، هستند.
عوارضی که در CNS پیش می‌آیند اگرچه غیر متعارف هستند ولی جدی‌ باید گرفته شوند و این‌ها شامل آنسفالیت‌ها، تشنج‌ها، سندرم‌ Guillain, Baerre (پلی نوریت با علت ناشناخته با ویژگی‌ ضعف عضلانی و پارالیزی)، ضایعات عصبی و مننژیت‌های آسپتیک، هستند.

دکتر عبدالپیمان علویان
بیهوشی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز