مساله اطلاعات و نقش باارزش دلال‌ها

مساله اطلاعات یکی از مسائل اصلی اقتصاد امروز به‌شمار می‌رود. به عقیده کنث ارو- یکی از مطرح‌ترین اقتصاددانان معاصر- «بزرگ‌ترین مفهوم جدید در اقتصاد در خلال سی سال گذشته توسعه اهمیت اطلاعات به همراه پراکندگی اطلاعات است».
دو نوع اصطکاک بازار از عرضه ناجور اطلاعات ناشی می‌شود. یکی از آنها هزینه‌های جست‌و‌جو است: یعنی زمان، تلاش و پولی که باید صرف دانستن این شود که چه چیزی به چه میزان و در کجا قابل دسترسی است و دیگری هزینه‌های ارزیابی است که ناشی از دشواری‌های خریداران برای ارزیابی کیفیت است. یک بازار موفق، سازوکارهایی دارد که هزینه‌های معاملات ناشی از پراکندگی اطلاعات را کاهش می‌دهد.
هزینه‌های جست‌و‌جو ممکن است باعث شود که بازارها به طرق کوچک و بزرگی سوءکارکرد داشته باشند. پول و زمانی که صرف کسب اطلاعات می‌شود را می‌توان صرف کارهای بهتری کرد. علاوه براین گاهی معاملات بین طرف‌های نامتناسبی انجام می‌شود یا گاهی اصلا انجام نمی‌شود. اگر هزینه‌های جست‌و‌جو خیلی بالا باشد، خریداران نقاط دوردست‌تر را چندان جست‌و‌جو نمی‌کنند و حتی ممکن است از جست‌و‌جو صرف‌نظر کنند و در این حالت ممکن است تنها از فروشنده‌ای خرید کنند که می‌شناسند، در حالی که ممکن است فروشندگانی باشند که پیشنهادهای بهتری داشته باشند یا محصولاتی داشته باشند که بهتر پاسخگوی نیاز مشتری باشد. هزینه‌های جست‌و‌جو ممکن است منجر به ترکیب‌های ناجوری از خریداران و فروشندگان شود و گاهی مانع از شکل‌گیری معاملات مفید مشترک شود و همچنین هزینه‌های جست‌و‌جو همان‌طور که قبلا دیدیم ممکن است واقعا باعث تضعیف نیروی رقابت شود. صرف وجود انتخاب به خودی خود تضمین نمی‌کند که بازار به صورت رقابتی کار می‌کند. برای وجود رقابت موثر، خریداران باید بتوانند به راحتی، انتخاب‌ها را مقایسه کنند.
اطلاعات، نیروی حیاتی بازارها است. داشتن آگاهی نسبت به این که چه چیزی و در کجا در دسترس است و چه کسی آن را می‌خواهد،‌ ضروری است. اگر اطلاعات به راحتی جریان نداشته باشد، بازار بد عمل می‌کند. به ندرت اطلاعات به صورت مطلقا آزادانه جریان دارند، اما بازارهای با کارکرد مناسب راه‌های مختلفی برای کمک به این جریان در اختیار دارند. معمولا ما این شیوه‌ها را آن قدر بدیهی و داده شده فرض می‌کنیم که اصلا آنها را نمی‌بینیم و تنها وقتی متوجه آنها می‌شویم که نبود آنها باعث سوءکارکرد بازار می‌شود.
به ویژه در بازار کار، هزینه‌های جست‌و‌جو تعیین‌کننده شکل و عملکرد بازار هستند. جویندگان کار ممکن است بیکار باشند نه به این دلیل که کار مناسبی برای آنها وجود ندارد، بلکه این وضعیت ممکن است ناشی از وجود هزینه‌‌های جست‌وجو باشد. جست و جوی کار،‌ عملی زمان‌بر و هزینه‌زا است.
همان‌طور که در پیش‌تر دیدیم سناریوی گرانفروشی به توریست‌ها در بازارهای سنتی، اعلام خطری است در مورد این که فقدان سازوکاری برای انتقال اطلاعات، تا چه میزان می‌تواند منجر به عملکرد بد و معیوب بازارها شود. البته راه‌حل‌هایی نیز وجود دارد. مردم محلی که به صورت پیوسته از بازار خرید می‌کنند نسبت به گردشگران موقعیت متفاوتی دارند. محلی‌ها هم مثل گردشگران با هزینه معاملات مواجه هستند و آنها نیز درباره تولیدات و قیمت‌ها جهل دارند، اما اینجا نیروی خنثی‌کننده‌ای وجود دارد که فروشندگان را از گرانفروشی به مشتریان محلی منصرف می‌کند: مغازه‌داران مایل هستند که این معاملات تکرار شود و مشتریان خود را حفظ کنند.
برخلاف گردشگران، خریدارانی که پیوسته از بازار خرید می‌کنند، روابطی را با فروشندگان مشخصی ایجاد می‌کنند. اگرچه مشتریان، قیمت‌های فعلی را به طور سرسری از چند فروشنده جویا می‌شوند، اما معمولا در نهایت سراغ فروشنده همیشگی خود می روند و با وی چانه می‌زنند. این قید و بند از سر راحتی در معامله است و نه از سر رفاقت. فروشنده و خریدار همچنان مقابل و مخالف یکدیگرند. مشتری قیمت پایین را می‌خواهد و فروشنده قیمت بالا را. آنها سخت و طولانی چانه‌زنی می‌کنند، اما منافع آنها کاملا در مقابل یکدیگر نیست. این رابطه موجب می‌شود که خریدار مطمئن شود که کلاه سرش نمی‌رود و این برای وی باارزش است از طرفی فروشنده هم می‌خواهد که مشتری هنگام ترک مغازه رضایت کافی داشته باشد تا فردا نیز بیاید. این رابطه موجب صرفه جویی در هزینه‌های جست‌وجو می‌شود و موجب پایین آمدن قیمت‌ها برای تکرار معامله می‌گردد.
روابط تجاری تکراری تنها راه‌حلی جزئی برای مسائل اطلاعاتی هستند. بازارهای پیچیده‌تر نیازمند سازوکارهای اضافه‌تری برای فراهم کردن اطلاعات هستند.
بیشتر بازارها، حاوی ابزارهایی برای غلبه بر اصطکاک‌های ناشی از هزینه معامله هستند و بنابراین به نیروهای رقابتی اجازه می‌دهند که باعث کاهش قیمت‌ها شوند. خدماتی نظیر گزارش‌های مشتریان و بخش آگهی‌ها هزینه‌های جست‌وجو را کاهش می‌دهند. گزارش‌های دهان به دهان هم یک منبع دم دستی برای مشتریان است. فروشندگانی که مایل هستند به صورت بلند مدت در بازار حضور داشته باشند نیز از تحمیل قیمت‌های بالا پرهیز می‌کنند تا بدین وسیله از معاملات تکراری با مشتریان منتفع شوند. علائم و نام‌های تجاری نیز هزینه جست‌وجوی مشتریان را می‌تواند کاهش ‌دهد. واسطه‌های بازار نظیر عمده‌فروشان و شرکت‌های تجاری هزینه جست‌وجو را برای بنگاه‌ها کم می‌کنند. فهرست بلند بالایی از ابزارهای بازار می‌توان ردیف کرد که به کسب اطلاعات کمک می‌کنند و موجب تخفیف اثرات ضدرقابتی مترتب بر هزینه‌های جست‌وجو می‌شود.
هزینه‌های جست‌وجو موجب فرصت‌های کارآفرینی نیز می‌شود. همان‌طور که پیشتر دیدیم، حتی هزینه‌های جست‌وجوی اندک، می‌تواند موجب گرانفروشی شود مگر این که نیروهای دیگری برای غلبه بر این اثرات وجود داشته باشد. از آنجایی که هزینه‌های جست‌وجو نوعی اتلاف منابع است، چه بسا خریداران حاضر باشند هزینه‌ای بپردازند تا خدمات جست‌وجو برایشان انجام شود. وقتی هزینه‌های جست و جو وجود داشته باشد، ممکن است یک معامله که به نفع دو طرف باشد نیز انجام نشود، زیرا فروشنده و خریدار نمی‌توانند یکدیگر را پیدا کنند. بنابراین واسطه‌هایی که به عنوان دلال کار می‌کنند- برای مثال آژانس‌های املاک- خدمات باارزشی را ارائه می‌دهند. بدین ترتیب ناکارآیی‌های بازار ناشی از هزینه‌های جست‌وجو، می‌تواند منافعی را نیز ایجاد کند.

جان مک میلان
ترجمه و تنظیم: مهدی نصرتی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد