آیا مهندسان ژنتیک، بیش از همه می‌دانند؟

امروزه در سایه گسترش استفاده کشاورزان از بذرهای دست‌کاری شده ژنتیکی که با هدف تولید بیشتر و مقاومت افزون‌تر در برابر آفات صورت می‌گیرد، ما شاهد مصرف گسترده این محصولات، در میان انسان‌ها و دام‌ها، هستیم؛ اما در عمل، کاربرد این بذرها، به افزایش مصرف آفت‌کش‌ها، به دلیل زیاد شدن مقاومت آفات، بر هم زدن نسبت گلبول‌های قرمز و سفید خون،‌ رشد غیرطبیعی بافت‌های گوارشی و تغییر الگوی ژنتیکی بذرهای دست‌کاری نشده، انجامیده است. نویسنده با یادآوری سلطه مطلق چند ابرشرکت قدرتمند بر بازار این محصولات غذایی، سؤال می‌کند که آیا باز هم مهندسان ژنتیک و ابر شرکت‌های این صنعت، بیش از همه می‌دانند؟
ما آمریکایی‌ها، بدون هیچ گونه دلیل منطقی، بسیاری از غذاهای تولید شده با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک را می‌خوریم.
از اواسط دهه ۹۰ میلادی، هنگامی که به گونه‌های سویا و ذرت، ژن‌هایی از باکتری‌ها و سایر گونه‌های غیرمرتبط تزریق گردید، ما با غذاهایی روبه‌رو شدیم که تأثیراتی نامشخص و غیرمنتظره بر روی سلامتی انسان‌ها، ‌محیط زیست و امنیت غذایی دارند.
در سال ۲۰۰۵م. وزارت کشاورزی اعلام کرد که اکثر زمین‌های سویای ایالات متحده و ۵۲% ذرت کشت شده این کشور، با استفاده از بذرهای تولید شده با روش‌های مهندسی ژنتیک، زیر کشت رفته است.
این محصولات در شکلات‌ها، بیسکویت‌ها، مواد پروتئینی، پیتزاها، سس‌های ماکارونی و نوشابه‌های کوکا کولا و سوپ‌های کمپیل، استفاده می‌شوند. ذرت و سویا در همه جا حاضرند. در تولید ده‌ها هزار غذای مختلف فرآوری شده ما، از سویا استفاده شده است و یک مصرف کننده معمولی، همه روزه ۲۰۰ کالری از طریق شربت ذرت با فراکتوز بالا، به دست می‌آورد. از این رو، با تغییر ژنوم ذرت و سویا، شما رژیم غذایی اکثر آمریکایی‌ها را تغییر داده‌اید.
از این دو گیاه، در جهت تغذیه حیوانات اهلی نیز بهره برده می‌شود. از این جهت، ما، رژیم غذایی گاوهای شیری، دام‌های گوشتی، خوک‌ها و طیور را نیز تغییر داده‌ایم و هزینه کردن پول‌هایمان در این مسیر، مانع اندکی به همراه داشته است.
استفاده از این بذرهای دست‌کاری شده، اگر چه ممکن است موجب کاهش هزینه‌های مدیریت زمین‌های کشاورزی و کم کردن آسیب‌های وارده از سوی حشرات شود، اما کشاورزان در مقابل، باید هزینه‌های هنگفت ناشی از تولید این بذرها را بپردازند.
از سوی دیگر، با گسترش دامنه مهندسی ژنتیک، بسیاری امیدوار بودند که محصولات این رشته جدید، با کاستن از حجم آفت‌کش‌های استفاده شده، به حفظ محیط زیست کمک کند؛ اما باید بدانیم که این محصولات، به افزایش مصرف مواد شیمیایی دامن زده‌اند. نتایج یک مطالعه صورت گرفته از سوی «جامعه دانشمندان نگران آینده دنیا» در سال ۲۰۰۴م. نشان داد که با آغاز استفاده از بذرهای ذرت، کتان و سویای تولید شده از روش‌های مهندسی ژنتیک، در سال ۱۹۹۶م. بیش از ۱۲۲ میلیون پوند آفت‌کش، در سراسر دنیا مصرف شده است.
علاوه بر این، با گسترش بهره‌گیری از بذرهای تولید شده، با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک، ما شاهد ایجاد مقاومت آفات در برابر سموم موجود بوده‌ایم که این وضعیت نیز لزوم بهره‌گیری از سم‌های قوی‌تر را ضروری می‌نماید.
همچنین در یک دهه قبل، این امیدواری وجود داشت که بهره‌گیری از این محصولات دست‌کاری شده، به گرسنگی موجود در کره زمین پایان دهد؛ اما رؤیای استفاده از گونه‌های جدید گیاهی مغذی و مقاوم در برابر خشک‌سالی و حشرات، باعث نادیده گرفتن این واقعیت است که بازارهای جهانی، اینک آکنده از مواد غذایی است. از این رو بی‌تردید، گرسنگی و سوء‌تغذیه موجود، ناشی از فقر و نه فقدان مواد غذایی در دنیاست.
از سوی دیگر، مصرف این محصولات، هیچ فایده‌ای برای سلامتی ما ندارد و دانشمندان در حال مطالعه تأثیرات سوء احتمالی آن هستند؛ اما در میان یافته‌های آنان، این مواد وجود دارد: نسبت غیرطبیعی گلبول‌های سفید و قرمز در خون،‌ التهاب کلیه در موش‌های تغذیه شده با ذرت‌های تولید شده، با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک، رشد سریع‌تر معده و بافت‌های روده‌ای موش‌های تغذیه شده با سیب‌زمینی‌های کشت‌شده با روش‌های مهندسی ژنتیک و سرانجام، ضعف سیستم ایمنی در بدن موش‌های تغذیه شده با نخودهای دست‌کاری ژنتیکی شده. هرچند این یافته‌ها قابل تعمیم نمی‌باشد، اما حداقل باید ما را به تفکر بیشتر در این زمینه وادار کند.
در همین حال، باید بدانیم که محصولات اصلاح ژنتیکی شده، در حال گسترش هستند؛ زیرا براساس یک پژوهش علمی، مشخص شده است که ۵۰% ذرت‌های دست‌کاری ژنتیکی نشده هم حاوی DNA گونه‌های ذرت دست‌کاری شده بوده‌اند. از این رو محدود کردن دامنه این بذرها، نیاز به تلاشی وافر دارد.
تنها دلیلی که برای علت مصرف گسترده این محصولات می‌توان بیان کرد، حفظ منابع سه ابرشرکت «مونسانتو»، «دوپونت» و «سینجنتا» می‌باشد که در مجموع، بیش از ۲۵% فروش بذرهای جهان را در اختیار دارند؛ زیرا آنان خواهان چنین وضعیتی هستند.
در ایالات متحده، ابر شرکت مونسانتو، بخش زیادی از این محصولات، به ویژه نیمی از بازار بذرهای ذرت را در اختیار دارد. همچنین محصولات دست‌کاری شده آنان، تقریباً در ۹۰% مزارع سویا مشاهده می‌گردد.
مونسانتو در بازار میوه و سبزیجات هم حضوری فعال دارد. در ژانویه سال ۲۰۰۵م. این شرکت به خرید شرکت «سمینیس» که ۳۵۰۰ گونه بذر میوه و سبزی را به ۱۵۰ کشور دنیا می‌فروشد، دست زد. مونسانتو اینک بیش از ۳۰% فروش بازار جهانی بذرهای خیار، لوبیا و فلفل تند و ۲۰% بازار بذرهای پیاز، گوجه‌فرنگی و فلفل شیرین را در اخیار دارد.
اکنون مونسانتو و همکارانش قادرند که هرگونه دست‌کاری ژنتیکی مورد نظر خود را آزادانه در این محصولات انجام دهند. آنان حتی می‌توانند یک محصول را از بازار خارج کنند. علاوه بر این، در سایه سهم ۲۵ درصدی محصولات دست‌کاری شده ژنتیکی، حق انتخاب ما در جهت خرید محصولات غذایی دست‌کاری نشده، به سرعت در حال محدود شدن است.
با این حال، با توجه به سلب اختیار انسان‌ها در انتخاب محصولات غذایی مورد نظرشان، ما باید این سؤال را مطرح کنیم که آیا مهندسان ژنتیک و ابرشرکت‌های این صنعت، بیش از همه می‌دانند؟

دیبورا ریچ
منبع:
ماهنامه سیاحت غرب، شماره ۵۳، صفحه ۹۷-۹۴

منبع : آتیه