مقدمه‌ای بر نانوپزشکی

به جز پیشرفت‌هایی که در علم پزشکی مدرن، در قرن اخیر صورت گرفت، پزشکی جدیدتری ظهور کرده است که بیش از اینکه یک علم باشد، یک هنر وابسته به ابزار است. در پنجاه سال اخیر، دانش پزشکی بررسی بیماری‌ها را در ابعاد مولکولی به پیش برده است. از دیدگاه مولکولی، پزشکی مدرن هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد. مثلاً امروزه از داروهایی استفاده می‌کنیم که شامل ساختار محدودی از مولکول‌ها هستند. این ملکولها برای درمان یک بیماری خاص به کار می‌روند. به کمک نانوپزشکی، محصولات دارویی می‌توانند مثل ماشین‌های هوشمند برنامه‌ریزی شوند. آنها به حسگرهایی مجهزند که می‌توانند قدرت تصمیم‌گیری و تأثیرپذیری از محیط را برای ماشین فراهم کنند. این ماشین‌ها می‌توانند جلو عوارض جانبی و واکنش‌های حساسیت‌زا را بگیرند. داروهای جدید خود را با بدن سازگار می‌کنند و تنها با رسیدن به مقصد نهایی عمل اختصاصی خود را (که در واقع همان درمان است) انجام می‌دهند. آنها می‌توانند قبل از فعال ‌شدن دارو از آزاد شدن مقدار بیشتر از حد آن جلوگیری کنند و مانع بروز مسمومیت‌ شوند.
● نانوپزشکی چیست؟
درمان و پیشگیری بیماری‌ها از قابلیت‌های خوب فناوری نانو به شمار می‌رود. این فناوری با استفاده از نانوابزارها و نانوساختارهای مهندسی‌شده، اعمالِ ساخت، کنترل، دیدن و ترمیم سیستم زیستی انسان در مقیاس مولکولی را انجام می‌دهد. ابزارهای بسیار ابتدایی نانوپزشکی می‌توانند برای شناسایی بیماری‌ و توزیع دارو، و همچنین توزیع هورمون در بیماری‌های مزمن و نقص‌های سیستم بدن به کار روند. ابزارهای بسیار پیشرفته‌تر، از قبیل نانوروبات‌ها هستند که به عنوان جراحان کوچک داخل بدن عمل می‌کنند. (نانوروبات‌ها، روبات‌هایی هستند که اندازه‌ی آنها در حد نانومتر باشد.)
● نانوروبات‌ها، جراحان کوچک داخل بدن
چنین ماشین‌هایی می‌توانند با ورود به داخل سلول‌ها ساختار آسیب‌دیدة آنها را تغییر دهند و درصدد تعمیر آنها برآیند. آنها قادرند خود را تکثیر کنند یا نواقص ژنتیکی را با جابه‌جا کردن یا دستکاری مولکول‌های DNA برطرف سازند. (DNA ماده‌ی اصلی سازندة موجودات زنده و وارث ژنتیکی موجود زنده شناخته می‌شود.)
● توانمندی های نانوپزشکی
دانشمندان معتقدند با پیشرفت‌هایی که در مهندسی ژنتیک، فناوری نانو و پزشکی ایجاد شده و درک عمیقی که از اعمال سلولی حاصل گردیده است، می‌توان ماشین‌های میکروسکوپی نیرومند و متخصص را برای مبارزه با بیماری‌ها طراحی کرد و توسط آنها در ابعاد سلولی به تعمیرات فیزیولوژیکی پرداخت.
● کنترل رگ های بدن با استفاده از نانوروبات های هوشمند
در تشخیص بیماری‌ها نمی‌توان به نتایج آزمون‌های آزمایشگاهی و تاریخچه‌ی بیماری متکی بود. اما با جا دادن نقشه‌ی ژنتیکی انواع عوامل بیماریزا در بانک اطلاعاتی نانوروبات، می‌توان حملات باکتریایی را نابود کرد. بدین ترتیب، با انجام عملیات ترمیمیِ قابل برنامه‌ریزی برای اصلاح بیماری‌های سلولی ناشی از افزایش سن، جلوگیری از پیری و درمان آن به یک واقعیت علمی تبدیل می‌شود.
محققان قادرند با حرکت دادن مولکول‌ها، موتورهایی در ابعاد نانو بسازند.
اولین شرکت تخصصی نانوتکنولوژی، شرکت Zyvex (http://www.zyvex.com/nano) است که در سال ۱۹۹۷ با هدف ساخت ابزارهای کلیدیِ ایجاد فناوری نانومولکولی آغاز به کارکرد. محصولات این شرکت، با تلاش‌ گسترده‌ی گروه‌های مختلف تا ده سال آینده قابل استفاده خواهد شد؛ اگرچه ممکن است این پیشرفت، بعد از تجاری شدن نانوروبات‌های پزشکی صورت بگیرد.
● مثال‌هایی از کاربرد نانوفناوری در پزشکی
۱) هدف‌گیری و ارسال دارو به نقاط غیر قابل دسترس بدن با تجهیزات نانومتری
۲) تولید بافت‌های مصنوعی سازگار با بدن
۳) تولید سیستم‌های هوشمند برای شناسایی بیماری‌های در حال ایجاد در بدن
۴) درمان برخی از بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان، ایدز و هپاتیت. نشانی‌های زیر را ببینید:
۵) مراقبت بهداشتی بهتر با استفاده از تجهیزات نانومتری در داخل بدن
● آینده‌اندیشی در مورد نانوپزشکی
مطمئناً رشته‌ی نانوپزشکی برای توسعه به چندین دهه زمان نیاز دارد. شاید پیش از اینکه ما به تخیلمان اجازه دهیم تا آزادانه در مورد قول‌های داده‌شده توسط نانوپزشکی خیالپردازی کند، بهتر است توانایی‌هایی را در نظر بگیریم که حقیقتاً قابل اجرا هستند. وقتی به نحوة حل مسائل مختلف توجه کنیم، متوجه می‌شویم بسیاری از مسائلی که امروزه دشوار به نظر می‌آیند راحت خواهند شد. چه بسا مسائلی که ساده‌تر جلوه می‌کنند، اما سخت‌تر از حد انتظار ظهور می‌یابند. زمانی فلج، واگیردار و علاج‌ناپذیر بود و امروزه به‌سادگی قابل پیشگیری است. سیفلیس زمانی انسان را تا حدّ دیوانگی و مرگ پیش می‌برد و اکنون با یک تزریق، خوب می‌شود و به نظر می‌رسد در آینده، قصة نانوفناوری در پزشکی، به قصة توسعة کنترل جراحی در ابعاد مولکولی تبدیل شود.

منبع : باشگاه دانش‌آموزی نانو