قدیم یا جدید؟

چهارده سال بود که مردم ایران عادت کرده بودند هنگام تنظیم قرار ملاقات یا جلسه های اداری، بپرسند: «به وقت قدیم یا وقت جدید؟»
اول فروردین‌ماه هر سال، ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده می‌شد و در سی‌ام شهریورماه، به حالت
اولش باز می‌گشت. این قاعده ای بود که از سال ۱۳۷۰ و بر اساس مصوبه هیأت وزیران برقرار شده بود.
اما در نیمه دهه هشتاد، دولت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور جدید ایران که منتقد عملکرد دولتهای قبلی بود، به این عادت چهارده ساله پایان داد.
واپسین روز کاری سال ۱۳۸۴ بود که سخنگوی دولت از لغو مصوبه پیشین خبر داد و اعلام کرد ساعت رسمی کشور، دپگر در آغاز بهار و پایان تابستان تغییر نخواهد کرد.
غلامحسین الهام، در توضیح دلایل تصمیم هیأت وزیران گفت: «هدف آن مصوبه، صرفه‌جویی در مصرف برق کشور بوده است. اما بررسی‌های دقیق و کارشناسانه‌‏ای که تأیید کننده این صرفه‌‌‏جویی باشد و مشخص کند که آیا تفاوتی در مصرف برق در شش ماهه اول سال با تغییر ساعت ایجاد می‌‏شود یا خیر، وجود ندارد و از طرف دیگر تغییر ساعت رسمی کشور باعث سردرگمی در بخش‌‏های زیادی از جامعه می‌‏شود.»
تصمیم تا حدودی دیرهنگام و غیرمنتظره هیأت دولت، در کوتاه‌مدت، موجب بروز مشکلاتی در برنامه حرکت قطارها و پرواز هواپیماها شد. چرا که این برنامه‌ها با فرض به جلو کشیده شدن ساعت‌ها تنظیم شده بودند. برخی نمایندگان مجلس نیز بابت اتخاذ این تصمیم، از دولت انتقاد کردند.
کمتر از یک سال بعد، کار این مخالفتها و انتقادها به اظهارنظر مرکز پژوهش های مجلس کشید که برخلاف نظر دولت، تغییرات فصلی در ساعت رسمی را دارای پیامدهای مثبتی می داند؛ پیامدهایی چون صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش تصادف خودروها و آسایش بیش‌تر مردم به دلیل افزایش ساعت خواب.
این مرکز اعلام کرد: «اگر ساعت رسمی کشور از ابتدای سال ۱۳۸۶ تغییر نکند، اهالی شرق ایران، کار روزانه خود را در بهار و تابستان سه و نیم تا چهار ساعت پس از اذان صبح شروع خواهند کرد که قطعاً ساعات تلف شده زیادی را در پی دارد.»
● موافقان و مخالفان
موافقان تغییر ساعت‌ها معتقدند که کاهش مصرف برق، تنها فایده این کار نیست. بلکه اضافه شدن ساعات روشنایی در بعدازظهر، می‌تواند فرصت بیشتری به مردم جهت فعالیت و خرید بدهد که خود موجب رونق اقتصادی است.
از دیگر سو، آنان می‌گویند که روشنایی هوا در این ساعات، جرایم خیابانی نظیر سرقت و زورگیری را نیز کاهش می‌دهد. آنها می‌گویند که این روشنایی، میزان تصادف خودروها و قربانیان این حوادث را نیز کاهش می‌دهد.
جلو کشیدن ساعت‌ها مخالفانی نیز دارد و شاخص‌ترین آن‌ها، کشاورزان هستند. دلیل آن‌ها برای مخالفتشان، هماهنگ نشدن ساعت طبیعت با ساعت رسمی و مشکلات ناشی از این ناهماهنگی است.
علاوه بر این، تغییر ساعت‌ها، پیچیدگی‌هایی نیز در برنامه‌ریزی وسایل الکترونیکی و حرکت وسایل حمل و نقل بین‌شهری نظیر قطار و هواپیما به وجود می‌آورد. به عنوان مثال یک برنامه‌نویس باید در برنامه‌اش تعریف کند که ۲۴۰۰ ساعت بعد از ساعت ۱۰ امروز، الزاماً به معنی ۱۰۰ روز بعد، ساعت ۱۰ نیست.
● كارشناسان چه می گویند؟
بررسی كارشناسان سازمان بازرسی كل كشور نشان می‌دهد كه با اجرای طرح تغییر ساعت رسمی كشور در سال آینده ضمن اینكه یك ساعت از مصرف برق در ساعات اوج مصرف در كشور جلوگیری می‌شود از هدر رفتن ۵/۱ میلیون مگاوات ساعت برق به ارزش تقریبی ۴۵۰ میلیارد ریال در سال جلوگیری خواهد شد. نتیجه بررسی‌های كارشناسان و بازرسان سازمان بازرسی كل كشور درباره «وضعیت مصرف انرژی در نتیجه عدم تغییر ساعت رسمی كشور» حاكی است: با تغییر ساعت رسمی كشور شاهد صرفه‌جویی معادل ۵/۱ درصدی مصرف‌برق در كل كشور خواهیم بود. این میزان صرفه‌جویی با توجه به حدود ۱۰۰ میلیون مگاوات ساعت انرژی مصرف شده در شش ماهه اول سال ۱۳۸۵، كاهش مصرف انرژی برق معادل ۵/۱ میلیون مگاوات ساعت به ارزش تقریبی ۴۵۰ میلیارد ریال را در پی خواهد داشت. این گزارش می‌افزاید: چنانچه سوخت نیروگاه‌ها گازوئیل در نظر گرفته شود، تغییر ساعت رسمی كشور، صرفه‌جویی به میزان ۶۲۲ میلیون لیتر گازوئیل را نیز در پی خواهد داشت. از سویی این تغییر ساعت می‌تواند از سرمایه‌گذاری‌های اضافی در احداث نیروگاه‌ها كه به ازای هر كیلووات‌ساعت۱۰۰۰ دلار نیاز دارد، جلوگیری نماید. در این گزارش آمده است: باتوجه به اینكه شروع فعالیت ادارات دولتی، بخش‌های خدمات عمومی، ‌تجاری، صنعتی و آموزشی از حدود ساعت ۸ صبح آغاز
می‌گردد، منحنی بار به تدریج سیر صعودی را طی می‌كند و در ساعت ۳۰/۱۴ به حداكثر می‌رسد.
با كاهش فعالیت این بخش‌ها سیر نزولی مصرف تا ساعت ۲۰ (حدود ۳۰ دقیقه قبل از غروب آفتاب) به حداقل می‌رسد.
با نزدیك شدن غروب آفتاب، حدود ساعت ۲۰ (در صورت تغییر ساعت) و تاریك شدن هوا، همزمان با روشن شدن لامپ‌های منازل، مغازه‌ها و روشنایی معابر و همچنین افزایش تدریجی استفاده از دستگاه‌های صوتی و تصویری و وسایل و تجهیزات متنوع خانگی، مصرف انرژی سریعاً افزایش یافته و طی ۳ ساعت (تا ساعت ۲۳) به حداكثر می‌رسد (زمان پیك یا اوج مصرف).
بنا به گزارش كارشناسان سازمان بازرسی كل كشور، نیاز مصرف برق كه از الگوی رفتار زمانی مصرف‌كنندگان تبعیت می‌نماید، در ساعات مختلف شبانه‌روز در شش‌ماهه اول سال (با فرض تغییر ساعت رسمی‌ كشور) دارای اختلاف ‌فاحشی به شرح زیر است:
الف) از ساعت ۲۴ تا ۸ بامداد «حداقل مصرف انرژی».
ب) از ساعت ۸ بامداد تا ساعت ۲۰«متوسط مصرف انرژی».
ج) از ساعت ۲۰ تا ۲۴ « حداكثر مصرف انرژی».
باتوجه به اینكه مصارف خانگی ۶/۳۳ درصد و مصارف عمومی و تجاری ۴/۱۸ درصد از مصرف كل كشور را تشكیل می‌دهد و از سوی دیگر عدم امكان ذخیره‌سازی برق، نیروگاه‌های كشور جهت تأمین كمبود برق مورد نیاز یا باید همزمان با افزایش مصرف، تولید خود را افزایش دهند (كه در این صورت نیروگاه‌ها و شبكه‌های برق دچار نارسایی‌ها و مشكلات فنی خاص خود می‌گردند) و یا با اعمال مدیریت‌ مناسب، بخشی از مصارف انرژی را از زمان اوج بار به زمان‌های كم بار و یا متوسط انتقال داده تا در نهایت مدت زمان اوج مصرف كاهش یابد
● قدیم یا جدید؟
آنگونه که از سخنان رئیس جمهور ایران بر می آید، ظاهرا موضع دولت با وجود همه استدلالها و حتی درخواست مرکز پژوهش های مجلس تغییری نمی کند.
به نظر می رسد در سال آینده نیز، اگر در خیابان از کسی ساعت بپرسید، از شما سؤال نخواهد کرد: «به وقت قدیم یا جدید!؟»

منبع : مجله خانواده سبز