زندانیان واقعی

زندان به عنوان یکی از اهرم‌های بازدارنده اجتماعی، آثار روانی و روحی و عاطفی بر خانواده زندانیان می‌گذارد. در کنار مشکلات مالی و محرومیت‌های اقتصادی در خانواده بیشتر زندانیان مشکلات عاطفی و روانی ناشی از دور بودن از پدر و مادر باعث می‌شود فرزندان با خلاءهای عاطفی بزرگ شده و نسبت به اجتماع نگاهی انتقادی و انتقامی داشته باشند.
در گذشته‌های دور فرزندان زندانیان را با عنوان مسافرت پدر، فریب می‌دادند تا این غیبت نوعی توجیه اجتماعی و تربیتی باشد اما امروزه نمی‌توان فرزندان را با چنین عناوینی از دوری پدر یا مادر فریب داد. متاسفانه در مواردی که پدر یا مادر یا هر دو زندانی هستند بدون هیچ‌گونه تردید فرزندان این‌گونه خانواده‌ها به سوی بزهکاری‌های متعدد سوق داده می‌شوند. افت تحصیلی، ترک تحصیل، افسردگی، فرار از خانه، ازدواج‌های نامناسب، اعتیاد، خودکشی و کشیده شدن به باندهای بزهکاری همه و همه از عوارض غیبت‌های بزهکارانه والدین بچه‌ها هستند. متاسفانه نگاه بعضی از افراد در جامعه به فرزندان زندانیان به نوعی است که گویی این بچه‌های بی‌گناه هم در کار والدین سهیم و شریک هستند در حالی که از نظر رفتاری و روانی این‌گونه کودکان شاهد بزهکاری‌های پدر و مادر هستند و هیچ‌گونه حق اعتراض یا جلوگیری نمی‌توانند داشته باشند. اما متاسفانه از منظر تربیتی می‌توان گفت انتقال آموزه‌های بزهکارانه به این‌گونه بچه‌ها در خانواده قابل تردید نیست. از این جهت می‌توان گفت این‌گونه کودکان از نظر روانی مستعد‌تر برای پذیرش هرگونه انحرافی هستند. برخی از کشورها نهادهای تربیتی و رفاهی از این‌گونه خانواده‌ها سلب حضانت کرده و فرزندان را زیر پوشش تربیتی خود می‌گیرند چرا که حتی با توجه به وجود پدر یا مادر خانواده باز خطر انحراف، بچه‌ها را تهدید می‌کند. بنابراین از آنجایی که بچه‌های هر جامعه سرمایه‌های ملی محسوب شده و پدر و مادر فقط امانتدار هستند حتی در غیبت یا حضور آنها این‌گونه فرزندان باید زیر پوشش نهادهای حمایتی قرار گرفته و از نظر امکانات مادی، تحصیلی، تربیتی، روانکاوی و مشاوره باید به آنها کمک شود. یک واقعیت را نمی‌توان انکار کرد؛ وقتی کسی در زندان است خانواده اوست که زندانی واقعی است چرا که پدر یا مادر در زندان در کنار افرادی همانند خود زیاد اوقات تلخی ندارند، نگاه همسایه‌ها و فامیل به این‌گونه خانواده‌ها، طعنه‌ها و نیش‌زبان‌های تلخ به آنها باعث می‌شود آنها خود را محبوس به حساب بیاورند و محرومیت‌های مالی را تحمل کنند. البته در مورد بزهکاران حرفه‌ای و آنهایی که در زمینه‌های قاچاق، مواد مخدر و جرایم دیگر فعالیت می‌کنند مسایل به گونه‌ای دیگر است. کسانی که برای جرایم غیر عمدی یا مشکلات مالی برای اولین بار زندانی می‌شوند خانواده‌های آنها بویژه فرزندانشان دچار شکست‌های عاطفی و روانی شده و تزلزل رفتاری در آینده کمترین عوارض آن خواهد بود.

دکتر مجید ابهری
متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی

منبع : روزنامه جام‌جم