آموزش در جهان و ایران

در چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران و در برنامه توسعه ملی با انتخاب دانایی به عنوان مبنای اصلی پیشروی جامعه، جایگاه ویژه‌ای به امر آموزش و پرورش اختصاص یافته و تقریبا در همه ابعاد این برنامه ملی، اولویت‌ و اهمیت آموزش و پرورش به گونه چشم گیری محسوس است.
برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران كه با الهام از چشم انداز ۲۰ ساله تدوین شده است، اجرای «برنامه آموزش برای همه» را به عنوان یكی از اولویت‌های نظام آموزشی تعیین نموده است.
آن چه كه در این نوشتار به آن می‌پردازیم، روند شكل‌گیری برنامه آموزش برای همه در جهان و ایران خواهد بود.
براین اساس كنفرانس آموزش برای همه كه در سال ۱۳۶۹ (۱۹۹۰ میلادی) در جامتین تایلند به همت ۵ سازمان بین‌المللی یونسكو، یونیسف، صندوق جمعیت سازمان ملل، بانك جهانی و برنامه عمران ملل متحد با هدف گسترش سواد در جهان، افزایش فرصتهای یادگیری برای همگان و بهبود كیفیت یادگیری برگزار شد، یكی از پراهمیت‌ترین گردهمایی‌های قرن گذشته به شمار می‌رود.
در سال ۱۳۷۹ (۲۰۰۰ میلادی) ارزیابی برنامه آموزش برای همه با پشتیبانی ۵ سازمان یاد شده در سطح جهان انجام شد. نتایج ارزیابی ملی كشورها در ۶ اجلاس منطقه‌ای مورد بررسی قرار گرفت و براساس آنها چارچوب عمل منطقه‌ای تدوین شد.
در اجلاس آموزش‌ برای همه در داكار سنگال (اردیبهشت ۷۹) چارچوب‌های منطقه‌ای، اساس تهیه اعلامیه نهایی داكار قرار گرفت و سران و وزیران آموزش و پرروش كشورها، جملگی متعهد شدند كه با بسیج تمامی توان خود، در راه دستیابی به اهداف این اعلامیه بكوشند و تا سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی) تمامی مفاد آن را در كشورهای خود جامعه عمل بپوشانند.
اعلامیه داكار اهداف مهمی از جمله افزایش و گسترش مراقبت و آموزش جامع در اوان كودكی، افزایش پوشش تحصیلی، رسیدن به آموزش كیفی، پایان دادن به نابرابریهای جنسیتی در آموزش، یادگیری متناسب با مهارتهای زندگی، ریشه كنی بیسوادی در چهار گروه هدف (قبل از دبستان، آموزش پایه [ابتدایی - راهنمایی]، بزرگسالان و كودكان خارج از مدرسه) را مورد تاكید قرار داده است.
برای دستیابی به این اهداف، دولتها و سازمانها، موسسه‌ها و انجمن‌هایی كه در اجلاس جهانی آموزش حضور یافتند، خود را متعهد دانسته‌اند تا در زمینه برنامه آموزش برای همه تعهداتی قوی در سطح ملی و بین‌المللی به وجود آورند، سیاستهای این برنامه را با راهبردهای فقر زدایی پیوند دهند، مشاركت متعهدانه جامعه مدنی را در تنظیم، اجرا و نظارت بر راهبردهای توسعه آموزشی تضمین نمایند و ...
برای عمل به تعهدات داكار در جمهوری اسلامی ایران، ستاد پی‌گیری برنامه آموزش برای همه با مسئولیت وزارت آموزش و پرورش در حوزه معاونت آموزشی تشكیل شد و مسئولیت اجرا، هماهنگی، پیگیری و ارزیابی اقدامات مربوط به مفاد اعلامیه آموزش برای همه را به عهده گرفت.
در اواخر سال ۱۳۸۰، به دنبال تفكیك معاونت‌های آموزشی و پرورش عمومی و نظری و مهارتی، مسئولیت پی‌گیری امور مربوط به برنامه EFA به معاونت آموزش و پرورش عمومی سپرده شد و برای تدوین برنامه عمل اقدامات زیر توسط معاونت مذكور به عمل آمد:
▪ برای تسهیل زمینه‌های قانونی برنامه EFA در كشور و تعیین ساختار اجرایی آن، گزارشی از روند.
برنامه آموزش برای همه از سال ۱۳۶۹ تا سال ۱۳۸۱ از سوی وزیر آموزش و پرورش به رئیس جمهور ارائه شد.
نتیجه بررسی‌های هیات وزیران، تصویب مصوبه‌ای بود كه به موجب آن لحاظ نمودن برنامه EFA در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور و ضرورت همكاری سازمانها و وزارتخانه‌های ذیربط در اجرای برنامه EFA مورد تاكید قرار گرفت.
▪ همزمان با طرح موضوع در هیات دولت، در وزارت آموزش و پرورش «شورای ملی» برنامه آموزش برای همه با حضور نمایندگان وزارتخانه‌ها و سازمانهای زیر تشكیل گردید:
وزیر آموزش و پرورش، معاونان ذی ربط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی،وزارت كشور ،سازمان صدا و سیما ،نماینده مركز آمار ایران ، روسای سازمان بهزیستی ، سازمان ملی جوانان ، مركز امور مشاركت زنان نهاد ریاست جمهوری ، كمیسیون ملی یونسكو در ایران ، دفتر منطقه‌ای یونسكو ، نماینده تشكل‌های غیردولتی ذی‌ربط (به انتخاب وزیر آموزش وپرورش).
▪ در ذیل شورای ملی برنامه EFA، دبیر خانه‌ای ایجاد شد كه در معاونت آموزش و پرورش عمومی فعالیت می‌نمود. دبیر خانه، كلیه امور مربوط به برنامه EFA اعم از برنامه‌ریزی، سازماندهی هماهنگی و ... را بر عهده داشت. از جمله وظایف دبیر‌خانه، می‌توان به طراحی تشكیلات مربوط به برنامه EFA، تنظیم شرح وظایف و مسئولیتهای هر بخش، تشكیل كمیته‌های فنی، هماهنگی فعالیت‌ كمیته‌ها، برقراری ارتباط بین كمیته‌ها و گروه تلفیق و هماهنگی برنامه‌ها اشاره نمود.
▪ آشنا سازی كارشناسان مسئول آموزش ابتدایی و راهنمایی استانهای كشور با اصول برنامه EFA در قالب سمینار و كارگاه‌های آموزشی برای تبیین نحوه همكاری استانها، مناطق و واحدهای آموزشی در زمینه تهیه و اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها.
▪ ایجاد یك ردیف هزینه‌ای به منظور كمك به اجرای برنامه آموزش برای همه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور در قوانین بودجه سنواتی .
▪ شاخص‌مند نمودن توزیع اعتبارات برنامه آموزش برای همه براساس میزان توسعه نیافتگی و ضریب محرومیت استانها و فعالیتهای توسعه دوره آموزش پیش از دبستان، افزایش پوشش تحصیلی در دوره‌ ابتدایی و راهنمایی تحصیلی،‌آموزش والدین، آموزش مربیان و معلمان، آموزش مهارتهای زندگی و شهروندی به دانش آموزان، تحقیق و پژوهش و نظارت و ارزشیابی.
▪ برگزاری گردهمایی ۶ روزه در تهران برای كارشناسان برنامه ریز در زمینه EFA در چهار كشور ایران ،پاكستان، افغانستان و تركمنستان در قالب محورهای سواد آموزی و آموزش غیررسمی.
- تدوین پیش‌نویس برنامه عمل ملی كشور از سوی كمیته‌های فنی و ارائه آن به گروه‌ تلفیق و هماهنگی برنامه‌ها- دریافت نقطه نظرات گروه تلفیق و لحاظ نمودن آنها در پیش‌نویس برنامه و نهایی كردن و ارائه آن به شورای ملی برنامه EFA
▪ بررسی پیش‌نویس سند در شورای ملی و انعكاس نقطه نظرات شورا به دبیر خانه جهت اصلاح پیش‌نویس اولیه، فعال شدن مجدد ظرفیت كارشناسی دبیر خانه و كمیته‌های فنی برای بررسی نظرات شورا و اعمال آنها در پیش‌نویس سند، بازنگری و اصلاح و نهایی نمودن مجموعه و ارائه مجدد به شورای ملی برنامه آموزش برای همه.
▪ تصویب پیش نویس سند در شورای ملی برنامه آموزش برای همه.
▪ و بالاخره كلیات سند ملی آموزش برای همه در جلسه مورخ ۱۹/۷/۸۳ هیئت وزیران به تصویب رسید و مقرر شد كلیه وزارت خانه‌ها و سازمان‌ها جهت تحقق اهداف برنامه آموزش برای همه، وزارت آموزش و پرورش را یاری نمایند.
وزارت آموزش و پرورش كشورمان نیز جهت هدایت و راهبردی موثر و مطلوب‌تر برنامه آموزش برای همه در ساختارهای تشكیلاتی خود‌، دفتری تحت عنوان :مدیریت هماهنگی و نظارت برنامه آموزش برای همه»، را ایجاد نمود كه امید می‌رود با حمایت‌های مؤثری كه از این دفتر به عمل خواهد آمد، شاهد تحقق اهداف برنامه آموزش برای همه در كشورمان باشیم.

نویسنده: مجتبی نجات بخش

منبع : خبرگزاری فارس