درس عاشورا عاشقانه زیستن است

ایام محرم و سوگواری سرور و سالار شهیدان، حضرت اباعبدا... الحسین(ع) از راه رسیده و کوچه و خیابان های شهرهای مختلف ایران اسلامی رنگ و بوی عاشورا و کربلا گرفته است.
در شب های محرم از هر محله ای که بگذرید بدون استثناء صدای نوحه خوانان حسینی را می شنوید که عاشقانه دل به دریای بی کران مکتب ناب امام حسین(ع) سپرده اند.
جوانان و نوجوانانی که با جان و دل افتخار عضویت در هیئت های مذهبی را دارند و هر شب با راه اندازی مراسم سوگواری، عزادار بزرگ پرچمدار عرصه ایثار و شهادت هستند.
یکی از نکات بارز و قابل تأمل در این زمینه خودجوش بودن مراسم عزاداری حضرت امام حسین(ع) در جای جای میهن اسلامی مان است، به گونه ای که می بینید بر سر هر کوی و برزن هیئتی سینه زن یا زنجیرزن و یا حداقل ایستگاهی صلواتی برای دادن چایی و غذای نذری به مردم وجود دارد، که در این میان باید گفت بدون شک اخلاص و صداقت و یکرنگی و یکپارچگی ایرانیان در برگزاری مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) در سطح جهان اسلام کم نظیر و مثال زدنی است.
با این حال باید اذعان داشت که متأسفانه در سالیان اخیر مشاهده می گردد که در برخی موارد معیارهای سوگواری به هم خورده و اصولاً این مراسم پرفیض مذهبی از کارکرد اصلی خود فاصله گرفته و بعضاً گرفتار افراط و تفریط شده و حتی از مسیر اصلی خود منحرف شده است.
علم کشی، قمه زنی، حمل شمایل ائمه اطهار علیهم السلام و... از جمله موارد انحرافی در مراسم سوگواری ایام محرم هستند.
بر همین اساس در این سه شماره گزارش روز به واکاوی و آسیب شناسی سوگواری ها و عزادارای های ماه محرم خواهیم پرداخت.
● شور و شوق جوانان در ابراز ارادت به امام حسین(ع)
سومین شب محرم است که به یکی از دسته های سینه زنی در شهر جدید اندیشه می روم.
شور و شوق خاصی در میان جوانان بانی هیئت برای خدمت به عزاداران حسینی(ع) وجود دارد. یکی با اشتیاق تمام با سینی چایی از عزاداران پذیرایی می کند تا دیگری به دنبال رفع نواقص سیستم صوتی است و سایر افراد هر کدام به نحوی درصدد انجام کاری هستند تا بتوانند عشق و ارادت خالصانه خود را هر چه بیشتر به ساحت مقدس امام شهیدان(ع) ابراز نمایند.
حاج مرتضی شهبازی، متولی این هیئت مذهبی درباره آسیب هایی که عزاداری های محرم را تهدید می کند می گوید: «به نظر من باید یک مرکزی ویژه محرم برای نظارت، هدایت و کنترل مراسم سوگواری وجود داشته باشد، چون اگر دقت کرده باشید می بینید که اغلب مسئولان هیئت های مذهبی جوان هستند و بیشتر عزاداران هم طیف جوان و نوجوانند، از همین رو می بینیم شور و اشتیاق جوانی آنان در برخی مواقع آنچنان غلیان می کند که آنان را به مرز افراط می کشاند و اینجاست که باید آن مرکز نظاره گر و مراقب چنین رفتارهایی باشد.»
وی با اشاره به برخی انحراف ها در ایام عزاداری امام حسین(ع) می گوید: «فلسفه عاشورا و درک آن باید محور تمام برنامه ها باشد اما بعضاً دیده شده که مثلاً علم کشی یا مسایل اینچنینی در اولویت قرار می گیرد، در حالی که باید هیئت های مذهبی به دنبال انتقال آموزه هایی باشند که از جریان عاشورا و درس قیام امام حسین(ع) نشأت می گیرد.»
وی می گوید:«گرچه بنده معتقد به کنترل و نظارتی نیستم که به دخالت در امور هیئت های مذهبی منجر شود اما از طرفی هم نمی توان این مهم را به حال خود رها کرد بلکه با نظارتی کلی می توان به برخی رفتارها شکل عاشورایی بدهیم و از تندروی یا کندروی افراد جلوگیری نماییم.»
وی معتقد است که پرداختن به حواشی عاشورا سبب تحریف واقعیت های این مکتب عظیم شده است.
● درس های مکتب عاشورا
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران علوم دینی بر این باورند که در ایام دهه اول محرم باید پیام های مهم عاشورا بیشتر مدنظر هیئت های مذهبی باشد، اما آنچه که این روزها عیان است چگونگی وقوع حادثه کربلا و نحوه شهادت امام حسین(ع) و یاران آن حضرت است و دیگر از درس های مهم تاریخی آن غافل شده ایم.
حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا، نویسنده و مفسر قرآن کریم در این باره می گوید:« به عقیده من حفظ شأن مراسم سوگواری حضرت امام حسین(ع) بسیار ضروری است و بیشتر باید به درس هایی بپردازیم که در مکتب عاشورا نهفته است.»
وی می گوید: «مهمترین درس واقعه عاشورا ایستادگی در برابر ظلم و عمل به وظیفه انسانی است.»
جعفری نیا، با اشاره به اینکه ماه محرم یادآور خاطرات حضرت امام حسین(ع) و عاشورا است که درس های مهم و حیاتی برای بشر عموماً و پیروان امام حسین(ع) خصوصاً به همراه دارد، می گوید: «عمده ترین این درس ها مقاومت در برابر ظلم است و اینکه هر انسانی موظف است به وظیفه ای که دارد عمل کند.»
این مفسر قرآن کریم با اشاره به اینکه باید عمل کردن به وظیفه هدف محسوب شود، حال چه شخص پیروز شود و یا نشود، می گوید: «تشخیص وظیفه مهم است، عمل به وظیفه هدف است، خود این کار می تواند مقصد باشد، در طول تاریخ در فرهنگ شیعه محرم و عاشورا زمینه بسیار مناسبی برای مبارزه با ظلم و ستم و برای بازنگری اعمال شیعه به وجود آورده است.»
وی با اشاره به اینکه احساسات و عاطفه شیعه در ماه محرم تحریک می شود که خود آثار و برکات تربیتی فراوان دارد، می گوید: «براساس فضای معنوی محرم، شیعه با امام حسین(ع) و عاشورا بیشتر مانوس می شود که خود سازنده است و تاثیرات مطلوبی دارد و باعث می شود که خود را از گناه دور و به دیگران کمک کند.»
محمدعلی رضایی، کارشناس علوم قرآنی از فاصله گرفتن جوامع اسلامی از فرهنگ عاشورا چنین می گوید: «در فرهنگ عاشورا درس های بزرگی نهفته است که متاسفانه نه تنها در ایام محرم بدانها توجهی نمی شود بلکه در برخی مواقع این مراسم مذهبی را نیز به انحراف کشیده اند.»
وی در توضیح بیشتر انحراف در نحوه عزاداری محرم می گوید: «گرچه در کشور ما مراسم قمه زنی ممنوع است اما متاسفانه در کشورهای دیگر از جمله عراق این مراسم در ایام محرم بسیار رواج دارد که باید حکومت های اسلامی برای مقابله با این بدعت غیرمنطقی چاره اندیشی نمایند.»
● تقابل لذت های مادی و معنوی
حجت الاسلام والمسلمین رحیم جعفری، مدیر هماهنگی امور استانهای مرکز توسعه قرآنی کشور در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «براساس اسناد تاریخی و منابع روایی جریان کربلا به قول استاد شهید مطهری یک مکتب است، یعنی یک جریان فکری که براساس چارچوبی علمی و اندیشه ای استوار است، از همین روست که می بینیم محتوای اصلی ماجرای عاشورای امام حسین(ع) متشکل از تمامی خوبی های نظام هستی است، یعنی در عین حالی که در آن جنگ و ستیز و رویارویی وجود دارد و یک درگیری نظامی به وقوع پیوسته اما در بطن و محتوای این حرکت عظیم امام حسین(ع)، ایمان، صداقت، یکرنگی، وفاداری، ایثار، از خودگذشتگی و تمامی خصلت ها و کرامت های بزرگ انسانی متبلور است.»
مدیر هماهنگی امور استان های مرکز توسعه قرآنی کشور در ادامه همین بحث می گوید: «یکی از مهمترین جنبه های محتوایی در قیام عاشورا تقابل و رویارویی انواع لذت های مادی و معنوی، زمینی و آسمانی است، یعنی چنین تقابلی در واقعه کربلا به نحو کاملی وجود دارد، از همین رو می بینیم که این موضوع مهم فقط یک جنگ نظامی میان دو گروه نیست، بلکه تقابل دو فکر و اندیشه است، یعنی از یک طرف مکتب و عقیده و فکری الهی و آسمانی وجود دارد و در طرف مقابل هیچکدام از آنها وجود ندارد.»
جعفری ضمن تشریح ابعاد مختلف قیام امام حسین(ع) می گوید: «با توجه به پیام های مهمی که در حادثه کربلا و عاشورا وجود دارد متاسفانه باید گفت که کمتر به این جنبه ها توجه شده و بیشتر به دنبال پوسته کار و پرداختن به ظاهر این واقعه عظیم تاریخی بوده ایم.»
مدیر هماهنگی امور استان های مرکز توسعه قرآنی کشور ضمن بیان اینکه باید به درک پیام عاشورا نایل آئیم، می گوید: «متاسفانه بعضا دیده شده که حتی برخی از عزاداری ها در شأن مکتب بزرگ عاشورا نیست، امروزه برخی ها می خواهند به هر نحو ممکن ارادت خود را به مکتب عاشورای امام حسین(ع) نشان دهند اما متاسفانه آنچنان راه را بیراهه می روند که نه در شأن عزاداری امام حسین(ع) و نه در شأن ارادت به آن حضرت است.»
وی تذکرات مراجع و آیات عظام خصوصا رهبر معظم انقلاب به برگزارکنندگان مراسم سوگواری ایام محرم را بسیار بجا می داند و می گوید: «چنین تذکراتی می تواند به خوبی از انحرافات موجود جلوگیری نماید.»
● غفلت از پیام عاشورا
درباره نحوه عزاداری در ایام محرم دیدگاه های متفاوتی برای جلوگیری از انحراف وجود دارد. حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی مرادی، کارشناس ارشد تخصصی تبلیغ در حوزه علمیه قم در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «آسیب هایی که عزاداری قیام حسینی(ع) را تهدید می کند از یک جهت و جنبه نیست بلکه جهات مختلفی دارد اما آنچه که محرز می باشد این است که نگاه های سطحی به دین و عاشورا وجود دارد.»
از این کارشناس ارشد تخصصی تبلیغ در حوزه علمیه قم می خواهم تا در این باره بیشتر توضیح دهد، می گوید: «نگاه سطحی داشتن به قیام امام حسین(ع) این است که فقط قتلگاه را ببینیم اما از پیام مهم امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) غافل باشیم، از طرفی نگاه های غیرمتخصصانه و غیرکارشناسانه نیز امروزه به معضلی برای این ایام مبدل شده است یعنی در امور دین باید افرادی اظهارنظر کنند که متخصص این امور هستند چون اگر طوری باشد که هر فردی فارغ از صلاحیت لازم به اظهارنظر درباره نحوه برگزاری مراسم عزاداری بپردازد قطعا تحریف هایی صورت می گیرد.»
● محبت به همراه اطاعت
حجت الاسلام مرادی به زوایای دیگری از برگزاری مراسم سوگواری حضرت امام حسین(ع) اشاره می کند و می گوید: «یکی از مهمترین موضوعات در بحث عزاداران حسینی(ع) این است که عزاداران و سوگواران سرور و سالار شهیدان(ع) دارای ضعف ایمان نباشند بلکه در ایمان و تقوا و پاکدامنی سرآمد دیگران باشند. قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، ایمان بیاورید. مفسران در تفسیر این آیه می گویند منظور قرآن این است ای افرادی که زبانی ایمان آورده اید با عمل نیز این ایمان خود را ثابت کنید.»
وی می گوید: «ایمان ۳ جزء دارد، زبانی، قلبی و عملی، در قرآن هم هر جا که از ایمان سخنی به میان آمده فورا عمل صالح نیز به دنبال آن ذکر شده است، اما درباره عزاداری برای امام حسین(ع) باید گفت هنگامی که فرد یا گروهی خود را دوستدار امام حسین(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) معرفی می کنند باید در عمل نیز تمامی کارهای آنها در خط ولایت حسین بن علی(ع) باشد، به بیان ساده تر اگر من امام حسین(ع) را دوست دارم باید فقط در ظاهر قضیه نباشد بلکه اعمال و تمامی رفتار و گفتارم نیز بر همین روال و بر مدار تفکر حسینی(ع) باشد، یعنی محبت امام حسین(ع) باید همراه با اطاعت باشد.»
مرادی می گوید: «وقتی کاملا مطیع امر امام حسین(ع) و پیرو واقعی آن حضرت باشیم قطعا نه تنها در برگزاری مراسم عزاداری برای آن امام بزرگوار راه را به بیراهه نمی رویم بلکه از انحراف دیگران نیز جلوگیری خواهیم کرد.»
امروزه و پس از گذشت حدود ۱۴۰۰ سال از واقعأ کربلا، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) با جسم و جان و روح و روان شیعیان پیوندی عاطفی، عمیق و جداناشدنی ایجاد کرده است، به گونه ای که می بینیم هر سال این مراسم در سایر کشورهای اسلامی و خصوصاً در ایران اسلامی با شکوه هرچه بیشتر برگزار می شود و مردم با شور و اشتیاق وصف ناشدنی و به صورت خودجوش به برگزاری دسته های سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند.
اما با تمام این تفاسیر در سال های اخیر شاهد برخی تغییر و تحولات در برگزاری مراسم عزاداری در محرم بوده ایم. تغییراتی که نه تنها منتقل کنندأ پیام مهم عاشورا نیست بلکه با روح معنوی این ایام نیز هیچگونه سنخیتی ندارد.
با این حال لازم و ضروری به نظر می رسد تا مسئولان مربوطه خصوصاً در سازمان هایی همچون تبلیغات اسلامی یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نظارتی بر روند فعالیت هیئت های مذهبی و نحوأ عزاداری ها داشته باشند تا از هرگونه انحراف در این زمینه جلوگیری نمایند، چرا که انحراف در نحوه عزاداری برای حضرت امام حسین(ع) زمینأ تحریف فلسفه عظیم عاشورا را فراهم می کند و ادامأ این موضوع سبب می گردد تا جوانان و نوجوانان از درک واقعیات عینی و ملموس حادثأ مهم کربلا بازمانند.
● اهداف قیام عاشورا چیست ؟
کارشناسان و صاحب نظران مذهبی بر این باورند که نوگرایی در آیین های عزاداری سنتی باید به گونه ای در کنار هم تلفیق شود که بتوان عزاداری قیام حسینی(ع) و پیام بلند این واقعأ عظیم اسلامی را در کنار یکدیگر به نسل امروزی انتقال داد.
حجت الاسلام روح الدین دریکوند، رئیس شورای هیئات مذهبی کشور دربارأ شیوه های عزاداری در ماه محرم می گوید: «بهترین شیوأ عزاداری شناساندن اهداف نهضت امام حسین(ع) به اقشار مختلف جامعه است یعنی مناسب ترین روش عزاداری این است که اهداف حضرت سیدالشهدا(ع) را که بهترین شیوه و الگو برای بشریت هستند را بشناسیم و آنها را در عزاداریها بکار بندیم.»
رئیس شورای هیئات مذهبی کشور در تشریح قیام عاشورا و انگیزه های شهادت حضرت امام حسین(ع) می گوید: «ما باید این پیام را درک کنیم و بدانیم که حضرت اباعبدالله الحسین(ع) برای نماز، برپایی واجبات، احیا دین اسلام، امر به معروف و نهی از منکر به شهادت رسیده است، حال هر نوع بدعتی که این پیام ها را به انحراف بکشاند یا باعث تحریف آن شود قابل قبول نیست.»
در سال های اخیر حمل شمایل ائمه اطهار(ع) و استفاده از برخی آلات موسیقی به عنوان شیوه ای نو در برخی دسته های عزاداری مبدل شده بود که تا حدودی با معیارهای سوگواری در ماه محرم همخوانی نداشت.
حجت الاسلام دریکوند، رئیس شورای هیئات مذهبی کشور حمل شمایل و ابزارآلات در عزاداری ها را نوعی بدعت می داند و می گوید: «امروزه بدعت ها در هیئات به دو دسته تقسیم می شوند که یکی از بدعتها به صورت شکلی بوده و شامل علامت هایی که اروپائیان در زمان های گذشته از صلیبی که نماد مسیحیت است این شکل را می گیرند، در حالی که اینها همه خرافاتی است که به نام علامت و به صورت چلچراغ هایی وارد عزاداری ما شده است که از نظر دین مبین اسلام و مراجع عظام رد شده است.»
حجت الاسلام دریکوند با بیان اینکه شکل دیگر بدعت ها به صورت محتوایی بوده و شامل شعرهایی است که گفته می شود و باید در این زمینه دقت زیادی صورت گیرد، می گوید: «برخی از مداحان ما در اشعار خود اغراق می کنند، به صورتی که در بعضی از موارد افراط و در برخی مواقع دیگر وارد تفریط می شوند و جنبه های انسانی اهل بیت(ع) را در نظر نگرفته و فقط به جنبه ملکوتی آن می پردازند.»
رئیس شورای هیئات مذهبی کشور با تاکید بر اینکه افراط و تفریط ها در برخی از مداحی ها موجب شده است که خیلی از مسایل برای جوانان قابل هضم نباشد، یادآور می شود: «در صورتی که عزاداری ها منطبق با روایات، آیات و احادیث برگزار شود می تواند بهترین روش و الگو برای نسل جوان در راستای جلوگیری از این آسیب ها باشد.»
رئیس شورای هیئات مذهبی کشور همچنین پیرامون حمل شمایل ائمه اطهار(ع) در برخی عزاداری ها، می گوید: «بسیاری از مراجع این امر را صراحتا رد می کنند و هیچگونه سند معتبری در این خصوص وجود ندارد، که این موضوع به خودی خود نشان می دهد که حمل شمایل ائمه اطهار(ع) هیچگونه جایگاه شرعی ندارد.»
● فرهنگ عاشورا
امروز عزاداری برای سیدالشهداء(ع) در ایران اسلامی و در میان عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به یک تکلیف شرعی و اسلامی مبدل شده و برای دوستداران آل علی(ع) عاشورا بیشتر از آنکه یک روز باشد یک فرهنگ ناب اسلامی است.
اگر چه بزرگترین تراژدی هستی در ظهر عاشورا به وجود آمد و صحرای سوزان کربلا بزرگترین صحنه عشق و ایثار و از خودگذشتگی در جهان شد اما امروزه این حادثه عظیم به یک فرهنگ قابل ستایش در دل مسلمانان و شیعیان مبدل شده است. با این حال باید با هر نوع کجروی و انحرافی که زمینه تحریف و به بیراهه رفتن این فرهنگ را مهیا می کند مبارزه کرد.
حجت الاسلام ابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب قم با بیان اینکه یاد واقعه کربلا زنده کننده همه بنیان های ارزشی است که سرمایه یک ملت محسوب می شود می گوید: «آسیب های عزاداری مجالس سوگواری محرم را ضدحسینی می کنند، امروز افتخار مکتب تشیع این است که فردی که بهترین و ارزنده ترین ایثار و مقاومت را از خود نشان داده رهبر و امام سوم شیعیان است، از طرفی هم باید گفت بالاترین ایثار و شجاعت نماد هر ملتی محسوب می شود.»
حجت الاسلام نواب با اشاره به اینکه ملت ها با نشان دادن نمادها به نسل ها و فرزندانشان می خواهند آنها را هدایت کنند، می گوید: «برای ما الگو بهترین و بالاترین فرد یکی از رهبران معصوم و نوه پیامبر اعظم(ص) است که نهایت ایثار و شجاعت را انجام داده و الگو و اسوه برای یک ملت شده است، حال هر ملتی که بتواند این الگو را داشته باشد شکست ناپذیری آن ملت تضمین شده و حتمی است، چرا که زنده نگه داشتن یاد عاشورا و حماسه بزرگ امام حسین(ع) به نوعی زنده کننده همه بنیان های ارزشی نزد پیروان آن امام بزرگوار است.»
رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب قم با بیان اینکه هر چیزی که شور حسینی را سست کند، ضدحسینی است، می گوید: «هر نوع شعر، گفتار، رفتار و هر نوع حرکت افراطی و تفریطی که روحیه حماسی را برهم زند یا آن را سست و بی رنگ نماید قطعا ضدحسینی است و با فرهنگ بلند عاشورا و قیام حسین(ع) سنخیتی نخواهد داشت.»
وی در ادامه می گوید: «اگر در مجالس و مراسم عزاداری حضرت امام حسین(ع) روح و قیام عاشورا و کربلا یک پیام واحد داشته باشند و بازگشت به روحیه مقاومت، ایثار، فداکاری و شجاعت در راه خدا باشد، بدون شک هر انحرافی برطرف خواهد شد.»
● مدرنیسم در برخورد با سنت های عاشورایی
آیین عزاداری سالار شهیدان امام حسین(ع) در سالیان اخیر و با مواجه با دنیای مدرنیسم دچار برخی انحرافات و کج روی ها شده است. گرچه این مهم در کشور ما و با درایت مسئولان تا حدودی کنترل شد، اما در برخی کشورهای اسلامی استفاده ازابزارآلات موسیقی، قمه زنی و... به شکلی نمادین وجود دارد.
«محمدعلی رسایی نژاد» کارشناس علوم قرآنی و استاد دانشگاه درباره نحوه برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) در ماه محرم می گوید: «بزرگان دین و مراجع عظام شیعه همگی بر روی حفظ آیین عزاداری ماه محرم به شیوه های سنتی تأکید دارند و به نوعی خواهان برگزاری این مراسم به سبک و سیاق سنتی هستند اما در سال های اخیر شاهد بوده ایم که برخی از سنت های شناخته شده در برخورد با مدرنیسم دچار تحول شده و رنگ باخته اند، گرچه حرکت به سوی دنیای مدرنیته به خودی خود نفی نمی شود اما اگر قرار است این مسئله سنت های اصیل و ارزشی اسلام و تشیع را تحت تأثیر قرار دهد یا از بین ببرد بدون شک قابل قبول نیست و باید با آن مقابله شود.»
این کارشناس علوم قرآنی به تلفیق درست مدرنیته و سنت اشاره می کند و می گوید: «اگر قرار است با دنیای مدرنیته همراه شویم باید روند نوگرایی و سنت های ارزشی ما به گونه ای در کنار هم قرار بگیرند که رفته رفته سنت ها از میان نروند، به عنوان مثال در سال های اخیر برگزارکنندگان آیین سوگواری محرم در دسته ها و هیئات مذهبی به طرز بسیار ناشیانه ای این تلفیق را انجام داده اند، که حتی سبب انحراف و تحریف پیام عاشورا به نسل جوان شده است.»
این استاد دانشگاه به مرزهای میان سنت و مدرنیسم اشاره می کند و می گوید: «عزاداری ماه محرم و سوگواری برای امام حسین(ع) و یاران وفادار آن حضرت و سایر ائمه اطهار(ع) از مرزهایی برخوردارند که متکی بر سنت های اسلامی و از دل فرهنگ اسلام و تشیع نشأت می گیرد و باید توجه داشت که در نحوه برگزاری چنین مراسمی در تلاقی با نوگرایی و مدرنیسم، هیچگاه به فلسفه عاشورا و پیام حادثه کربلا لطمه ای وارد نشود.»
وی به انجام برخی اعمال که هیچگونه سنخیتی با پیام عاشورا ندارد اشاره می کند و می گوید: «برخی رفتارها همچون قمه زنی که به هیچ وجه همخوانی و همراهی با قیام امام حسین(ع) ندارد سبب گردیده که در سال های اخیر چهره ای خشن و غیرواقعی از شیعیان در انظار عمومی جهانیان ترسیم شود، این در حالی است که اعمالی همچون قمه زنی نه تنها با فرهنگ عاشورا در تضاد است بلکه مورد نفی علمای جهان اسلام نیز قرار گرفته و ادامه این روند سبب تحریف بسیاری از ارزش های مهم عاشورا خواهد شد.»
این استاد دانشگاه می گوید: «بانیان برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم باید تلاش کنند که سنت های سوگواری در کنار مدرنیسم و بدون ایجاد آسیب بر یکدیگر قرار گیرند و همپای هم در این مسیر معنوی و الهی پیش روند و هیچگاه مدرنیته نباید به ابزاری برای تضعیف سنت های اسلامی تبدیل شود، به عنوان مثال هیچ دلیلی بر وجود ابزارآلات موسیقی و رفتارهای ناشی از مد و سبک های خوانندگان و الگوپذیری از آهنگسازان و هرگونه کج رفتاری های دیگر برای باشکوه و بهتر برگزار شدن عزاداری های ماه محرم وجود ندارد، یعنی برای برگزاری زیباتر مراسم سوگواری امام حسین(ع) نباید به هر وسیله ای متوسل شد، چرا این موضوع سبب می شود تا فلسفه اصلی قیام امام حسین(ع) در پرده ابهام باقی بماند.»
● تشکیل ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های عزاداری
امسال نیز همچون سال های قبل در کشورمان حمل شمایل ائمه اطهار(ع)، قمه زنی، علم کشی و برخی از اعمال دیگری که سنخیتی با فرهنگ عاشورا ندارد ممنوع شده و از سوی نیروی انتظامی اعلام گردیده که در صورت مشاهده این موارد با خاطیان برخورد قانونی صورت خواهد گرفت. اما در کنار این موارد جای خالی مرکز یا ستادی برای نظارت، هدایت و کنترل هیأت های مذهبی آنهم در ماه محرم احساس می شد.
حجت الاسلام حسین روحانی نژاد، معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه شوراهایی به منظور نظارت بر عملکرد هیأت های عزاداری تشکیل شده است، به مهر می گوید: «پس از تشکیل ستاد ساماندهی شئون فرهنگی، آسیب های عزاداری ها به صفر کاهش یافته است.»
وی درباره تشکیل ستاد نظارت بر عملکرد هیئت های مذهبی می گوید: «سازمان های تبلیغات اسلامی در سراسر کشور شوراهای هیئت های مذهبی در هر استان سازماندهی کرده و به وسیله همین شوراها در دهه محرم الحرام نیروهای مردمی جهت نظارت را سازماندهی کرده اند.»
معاون امور فرهنگی و تبلیغ سازمان تبلیغـات اسلامی ابراز امیدواری می کند که نتیجه این ارزیابی ها همراه با فرم نظرسنجی که به شهرستان ها ارسال شده جمع آوری شود و نتیجه این عملکرد از بعد محتوایی و از بعد آسیب ها، تحلیل، چگونگی برگزاری مراسم استخراج شده و اعلام خواهد شد.»
روحانی نژاد نسبت به تغییر رفتار در مناسبت های مذهبی و نوع عزاداری ها از زمان تشکیل ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های عزاداری ابراز مسرت می کند و می گوید: «پس از تشکیل این ستاد عزاداریها سمت و سوی مثبت پیدا کرده، دارای محتوا شده، پرچم ها و پلاکارتها، پوسترها و کتبیه ها دارای پیام هستند، بحث وعظ و خطابه به معنای منبر و استفاده از مبلغ گسترش پیدا کرده و اغلب مداحان از اشعار پرمغز و محتوا استفاده می کنند و به طور کلی می توان گفت آسیب ها را به صفر کاهش داده ایم.»
امشب، شب تاسوعا و روز پس از آن نیز عاشورای حسین(ع) است. دهم محرم الحرام، روزی که در آن خون بر شمشیر پیروز می شود و حق و باطل در مقابل یکدیگر قرار می گیرند.
تاسوعا و عاشورا، روزی که واقعه بزرگی در تاریخ بشریت در چنین ایامی به وقوع می پیوندد و سر منشاء و الگویی ارزشمند و گرانبها برای تمامی آزادی خواهان و حق طلبان جهان خواهد شد.
امروز اما درس های مکتب عاشورا رسالت خطیری را برعهده مسلمانان در سایر بلاد اسلامی نهاده است از اینکه با الگوپذیری از چنین مکتب عظیمی به یاری مظلومان و ستمدیدگان جهان بشتابیم و با یزیدان زمان مبارزه ای بی امان داشته باشیم.
امروز کودکان و زنان و مردان بی گناه و بی دفاع فلسطین در غزه آماج وحشیانه ترین حملات زمینی، هوایی و دریایی رژیم غاصب صهیونیستی قرار دارند و آیا این تداعی کننده مظلومیت شهدا و اسرای حادثه کربلا نیست!؟
مگر نه اینکه یزیدان زمان که مسلمانی را یدک می کشند و حتما اهل نماز و روزه هم هستند! در سکوتی غیرقابل توجیه و در لاک خود فرورفته اند و در برابر چشمانشان صدها کودک و نوجوان و جوان در غزه در میان دود و آتش، بدون دارو و غذا و محروم از هر نوع امکانات پزشکی در گوشه خرابه هایی به نام بیمارستان و در برابر چشمان مادران و پدران خود در درد و رنج گرفتارند و یکی پس از دیگری پرپر می شوند و یزیدان زمان همچنان خاموش اند.
امروز همین سردمداران جهان عرب، همین مبارک ها و آل فهدها از یزید و ابن زیاد و ابن مروان چه کم دارند؟ آنان دیروز آب و غذا و آذوقه را بر ۷۲مسلمان مظلوم و بی دفاع بستند و یزیدان امروز گذرگاه رفح را برروی یک و نیم میلیون انسان بی گناه می بندند و مانع از ارسال غذا و دارو و کمک های انسان دوستانه می شوند، و به راستی عجب حادثه ای است عاشورای کربلا و عاشورای غزه...
درس های مکتب عاشورا
علما و برجستگان جهان اسلام بر این باورند که در واقعه کربلا درس های بزرگی برای بشریت نهفته است و در واقع قیام امام حسین(ع) چراغ هدایت و نشان دهندأ راه آزادی و آزادگی است و به انسان ها می آموزد که اگر می خواهید از قید و بند یزیدیان رها شوید باید چنین راهی را در پیش گیرید. حجت الاسلام والمسلمین رحیم جعفری، مدیر هماهنگی امور استان های مرکز توسعه قرآنی کشور در گفتگویی با سرویس گزارش روز کیهان درباره درس های نهفته در بطن قیام امام حسین(ع) در روز عاشورا می گوید: «حرکت امام حسین(ع) در وقوع حادثه کربلا از همان ابتدا که آن حضرت اعمال حج خود را ناتمام گذاشت و سپس به اتفاق یارانش به سمت عراق حرکت نمود و تا حضور در کربلا و شهادت ایشان همگی نشان می دهد که این رفتار امام حسین(ع) یک حرکت علمی، عقیدتی، اندیشه ای و فکری بوده که پشت پردأ آن نیز مفاهیم ارزشی بسیاری نهفته است و حتی در بین راه و در طول مدتی که ایشان از مدینه تا کربلا پیمودند افرادی هم که از سپاه دشمن به ایشان پیوستند و به شهادت رسیدند برای تمامی انسان ها در هر دین و مسلکی می تواند بهترین الگوی آزادمنشی باشد و مسلمانان و شیعیان امروزی نیز میراث دار چنین تاریخ و فرهنگ و مکتب گرانبهایی هستند و می توانند و باید در دفاع از خود به الگوی عظیمی همچون مکتب عاشورا مراجعه کنند.»
حجت الاسلام جعفری به مظلومیت مردم غزه در برابر دشمنان امروزی جهان اسلام اشاره می کند و می گوید: «در زمان قیام امام حسین(ع) بودند مسلمانانی که روزه می گرفتند و از فرط نماز خواندن پیشانیشان پینه بسته بود اما در میدان مبارزه و دفاع از مظلوم و مبارزه با ظالم فرار می کردند و خود را به خواب می زدند و از ترس جانشان یزید و امثال او را امیرالمؤمنین خطاب می کردند، مصداق چنین افرادی را هم امروزه در جهان عرب به خوبی شاهدیم نمونه بارز آن مظلومیت مردم بی دفاع غزه و سکوت برخی کشورهای عربی و همراهی برخی دیگر از اعراب با رژیم صهیونیستی است.»
مدیر هماهنگی امور استان های مرکز توسعه قرآنی کشور دربارأ سکوت در برابر جنایات رژیم صهیونیستی می گوید: «سکوت از خود جنایت بدتر است، چون موضع گیری صریح و روشن در برابر خیلی از اتفاقات اهم واجب و یک تکلیف شرعی و جدی است، اما متأسفانه می بینیم که در برابر کشتار و قتل عام مردم بی گناه غزه یزیدیان کنونی آنچنان سکوت کرده اند که گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است.»
جعفری ضمن بیان اینکه سران کشورهای عربی باید فردای قیامت پاسخگوی اعمال شرم آورشان باشند، در ادامه همین بحث می گوید: «قیام امام حسین(ع) و واقعأ کربلا آنچنان بشریت را تحت تأثیر قرار داده که فردی همچون گاندی رهبر هندوستان می گوید اگر بخواهیم هند را نجات دهیم باید همان راهی را بپیماییم که حسین ابن علی(ع) پیمود و یا واشنگتن ایروینگ از پژوهشگران آمریکایی امام حسین(ع) را نجات دهندأ بشریت در برابر ظلم و ستم معرفی می کند و بسیاری از روشنفکران فرانسوی و انگلیسی و اروپاییان نیز امام سوم شیعیان و حرکت تاریخی او در روز عاشورا را به عنوان الگویی معتبر و مستند در کسب آزادی معرفی می کنند، اما جای تأسف دارد که سردمداران کشورهای اسلامی در دنیای عرب نه تنها هنوز از مکتب اباعبدالله الحسین(ع) هیچگونه درسی نیاموخته اند بلکه خود نیز در بسیاری موارد با دشمنان اسلام و مسلمین هم پیمان شده اند، مصداق این موضوع را در بستن گذرگاه رفح بر روی مردم غزه از سوی دولت مصر را به وضوح مشاهده می کنیم، یعنی همان حادثه ای که در کربلا اتفاق افتاد امروزه به شکل دیگری در غزه در حال وقوع است.»
● قیام برای اصلاح دین
یکی از آسیب هایی که پیام عاشورا را تهدید می کند تحریف است که همین موضوع زمینه انحراف از این پیام را نیز مهیا می کند.
حجت الاسلام والمسلمین محمدمهدی مرادی، کارشناس ارشد تخصصی تبلیغ در گفتگو با سرویس گزارش روزنامه کیهان درباره عوامل تحریف در پیام عاشورا می گوید: «یکی از اصلی ترین عوامل در تحریف و ایجاد انحراف در انتقال پیام عاشورا ضعف در امام شناسی ماست، به بیان دیگر باید گفت که درباره حادثه کربلا بیشتر در بعد احساسی آن فعال بوده ایم و این بخش را بسیار پررنگ و قوی نموده ایم و کمتر این احساس را با عقل و منطق درآمیخته ایم، یعنی احساس می کنیم که مثلا با بلند کردن یک علم آهنی اوج ارادت خود را به امام حسین(ع) نشان داده ایم یا با قمه زنی با زخم های بدن شهدای کربلا ابراز همدردی کرده ایم در حالی که اینها نه تنها انحراف از درک پیام عاشورا است بلکه سبب می گردد تا چهره ای خشن و غیرواقعی از مسلمانان و شیعیان در انظار جهانیان ترسیم شود.»
این کارشناس ارشد تبلیغ در حوزه علمیه در ادامه می گوید: «امروز که با گسترش وسایل ارتباط جمعی مثل ماهواره و اینترنت روبرو هستیم هنگامی که برنامه قمه زنی یا علم کشی از شبکه های ماهواره ای پخش می شود سبب می گردد تا غیرمسلمانان فقط تصویر را ببینند نه تفسیر و نفس این عمل را و این مسئله موجب می شود تا چهره جهان اسلام و شیعیان بسیار خشن معرفی شود، از طرفی هم این اقدام هیچگونه سنخیتی با پیام عاشورای حسینی(ع) ندارد، اما اگر ما امام حسین(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام را به خوبی بشناسیم و این شناخت را به صورت عمیق و واقعی به جهانیان بشناسانیم آن وقت است که می توان گفت پیام عاشورا را به درستی درک کرده ایم.»
وی با اشاره به اینکه امروزه وظیفه همه مبلغان دینی، رسانه ها و قلم به دستان این است تا انگیزه های قیام امام حسین(ع) را به جهانیان معرفی کنند، می گوید: «حضرت امام حسین(ع) فرمودند که برای اصلاح امت جدم قیام کرده ام، حال ما باید ریشه های این فساد را بیابیم تا به اصلاح برسیم، چون امروز به خوبی شاهدیم که این فساد در اغلب کشورهای عربی اسلامی حاکم است و وقتی چنین باشد دیگر یزیدیان واجب الاطاعت می شوند و حسینیان واجب القتل، مبارک ها و فهدها در ناز و نعمت غرق می شوند و مردم ستمدیده ای مثل ساکنان غزه در فلسطین اشغالی مستحق محاصره و قتل عام و کشتار می شوند، امام حسین(ع) در همان زمان فرمودند هنگامی که امت اسلامی فرمانروایی مانند یزید داشته باشد دیگر باید فاتحه اسلام را بخوانیم.»
حجت الاسلام مرادی به دیدگاه یهودیان صهیونیسم اشاره می کند و می گوید: «یهودیان صهیونیسم معتقدند زمانی می توانند نفس راحتی بکشند که دنیا را کاملا در چنگال خود داشته باشند، حال اینها با کشتن زن و بچه های مسلمانان به دنبال تحقق چنین موضوعی هستند و هر مانعی که بر سر راه خود ببینند با آن مقابله می کنند، حال با توجه به این موضوع سکوت کشورهای عربی خصوصا مصر و اردن و عربستان آن هم در این برهه حساس غیرقابل توجیه است و همچنان که رهبر عزیزمان حضرت آیت الله خامنه ای فرمودند باید از هرگونه کمکی به مردم غزه دریغ نورزیم.»
● قیامی مبتنی بر آموزه های قرآنی
بسیاری از مبلغان اسلامی و صاحب نظران علوم دینی بر این باورند که حادثه عاشورا و قیام امام حسین(ع) تعالیم و آموزه های قرآن را در کنار ارزش های انسانی در مبارزه با ظلم ظالمان زنده می کند.
دکتر قاسم پورحسن، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه بنیان اصلی تفکر سیدالشهدا(ع) اصلاح دینی جامعه بوده است، می گوید: «لازمه جلوگیری از هجمه و تحریف ارتقای آگاهی جامعه در مورد بنیان حقیقی قیام عاشورا است.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه مقابله با انحرافات اجتماعی در قیام امام حسین(ع) جهت دیگر درس عاشورا بود، می گوید: «اشرافی گری، عوامی گری، دور شدن از اصل دین، کنار زدن صحابه، از جمله اتفاقاتی بود که طی ۰۵ سال بعد از رحلت پیامبر و تا سال ۱۶ اتفاق افتاده بود و نهضت امام حسین(ع) پایانی بر این جریان ها بود، از طرفی هم این واقعه مهم هشداری جدی به همه انسان ها و جریان های تاریخی و اجتماعی را به همراه داشت.»
● توجه به محتوای پیام عاشورا در عزاداری ها
حجت الاسلام والمسلمین نصیر نیک نژاد، مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان تهران با اشاره به اینکه در کنار انجام کارهای احساسی باید به محتوابخشی مراسم عزاداری همراه با عقلانیت توجه کرد، می گوید: «مجالس امام حسین(ع) باید زنده و پویا در زندگی ما جاری باشد تا بتوان برای نسل های آینده اسوه های حسنه ای معرفی کنیم.»
حجت الاسلام نیک نژاد با اشاره به اینکه از گذشته های دور و از زمان خلق و پادشاهان مختلف بدخواهان و افرادی بودند که علاقمند به توسعه و گسترش فرهنگ عاشورا نبوده و در زمان و برهه خود در صدد تخریب این فرهنگ بودند و تلاش کردند از انتقال پیام عاشورا به مردم جلوگیری کنند اما به نتیجه نرسیدند، می گوید: «در سال های اخیر نیز هستند کسانی که نمی خواهند نگاه اسلام ناب محمدی(ص) جلوه گر شده و از رساندن پیام های آن به مردم تشنه عدالت دریغ می کنند، پرداختن به مسایل سطحی، عاطفی و احساسی و پرداختن به ظواهر و حرکت های نمادین نیز تنها خواسته آنان به شمار می رود، که باید در کنار انجام کارهای احساسی و عاطفی، در عمق دادن و محتوابخشی و همراه کردن مراسم عزاداری با عقلانیت و خرد نیز تلاش کرد و مورد توجه قرار داد.»
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان تهران با اشاره به اینکه امروزه برخی آلات و وسایل موسیقی نامربوط و غیرمناسب وارد مراسم عزاداری می کنند که در کنار آن اقداماتی چون قمه زنی منجر به ارایه تصویر خشن و زشتی از مسلمانان به جهان شده و این تابلوها شیعه ای را معرفی می کنند که باعث وهن است، می گوید: «برخورد با این تفکر باید در حوزه شعر و مداحی نیز انجام گیرد که این حرکت های سخیف منجر به کاهش شأن این مراسم می شود، این درحالی است که سودجویان به اهداف خود نمی رسند اما نباید از این مسئله غفلت کنیم و ساده بگذریم و همان طور که مقام معظم رهبری و مراجع تقلید و علما گفتند باید کارهای ما در چارچوب دستورات دینی باشد.»

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان