تلا‌ش چاوز برای پادشاهی

اگر مردم به رفراندوم امروز رای مثبت بدهند، مقام‌های انتخابی در ونزوئلا از جمله هوگو چاوز می‌توانند هر چند بار که بخواهند در انتخابات نامزد شوند اما آقای رئیس‌جمهور زیاد خوشحال نیست: بهای نفت ونزوئلا به نصف سقوط کرده است. دولت چاوز در حال حاضر حتی پروژه‌های ساخت پالایشگاه در ونزوئلا را متوقف کرده تا با کسری بودجه مقابله کند. دولت کاراکاس با مساله سقوط ارزش پول ملی دست و پنجه نرم می‌کند. ‌
دولت چاوز در طول ماه‌های اخیر همه منابعش را بسیج کرد تا مردم را به دادن رای مثبت در همه‌پرسی ترغیب کند اما رقابت موافقان و مخالفان همچنان شانه به شانه ادامه دارد. بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها، ۵/۵۱ درصد از همه‌پرسی چاوز حمایت می‌کنند و ۱/۴۸ درصد مخالف آنند. به گفته مارگاریتا لوپز مایا جامعه‌شناس ونزوئلایی که هم‌اکنون در واشنگتن ساکن است، <چاوز می‌تواند با اختلاف اندکی در همه‌پرسی پیروز شود و پروژه سوسیالیستی خود را در خانه به پیش برد اما حتی با برد قاطع در رفراندوم به خاطر بهای پایین نفت مجبور است به دیپلماسی دلارهای نفتی‌اش در قاره لاتین پایان دهد.>
به نوشته دومینگو وازا زاوالا، یک مسوول سابق بانک مرکزی در کاراکاس، اگر میانگین بهای هر بشکه نفت خام ونزوئلایی امسال ۳۷ دلار باشد - بسیار پایین‌تر از ۶۰ دلار پیش‌بینی‌شده در بودجه فدرال سال ۲۰۰۹ - کل صادرات نفت این کشور به ۳۶ میلیارد دلار خواهد رسید و این یعنی نیمی از آنچه که قرار بوده صرف خدمات عمومی، پرداخت بدهی‌های خارجی، واردات کالای ضروری و دیگر مخارج دولتی شود. در این میان احتمالا اتحاد منطقه‌ای چاوز علیه هژمونی ایالات متحده در آمریکای لاتین از اولین قربانیان کاهش بهای نفت خواهد بود. ‌
البته چاوز حتی پیش از آغاز سقوط بهای نفت از رویای آمریکای لاتین متحد بیدار شده بود. <گزینه بولیواریایی برای قاره آمریکا( >‌) ALBA ابتکار عمل منطقه‌ای چاوز بود که با هدف رقابت با منطقه آزاد تجاری مورد علاقه ایالات متحده در قاره لاتین به وجود آمده بود. چاوز در دسامبر ۲۰۰۷ برای قدرتمندتر کردن ‌ALBA بانک منطقه را تشکیل داد که آرژانتین، بولیوی، برزیل، اکوادور، پاراگوئه، اروگوئه و ونزوئلا اعضای موسس آن به حساب می‌آمدند. چاوز امیدوار بود که این بانک سرمایه‌ای بین ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار جذب بکند تا بتواند به دولت‌ها و اشخاص در پروژه‌های اجتماعی یاری برساند و ساخت آزادراه‌ها، پل‌ها، راه‌های آبی، بندرگاه‌ها و خطوط نیرو را در سراسر قاره لاتین سرعت بخشد.
اما بانک در حال حاضر نه سرمایه‌ای جمع کرده و نه حتی نام روسای آن مشخص شده است. چند ماه پیش مقامات برزیلی اعلام کردند که به خاطر محدودیت منابع‌شان تصمیم گرفتند سرمایه را در داخل کشور خرج کنند و فعلا نمی‌توانند به نفع همسایگان کاری انجام دهند. بعضی از مقامات ونزوئلایی هم گفته‌اند کاراکاس ۷۰ تا ۸۰ درصد سرمایه بانک را تامین می‌کند. آنها هنوز به قول‌شان عمل نکرده‌اند.
کم‌پولی ونزوئلایی‌ها عواقب دیپلماتیک بلندمدتی خواهد داشت. روابط خوب کاراکاس با دیگر کشورهای آمریکای لاتین بیشتر بر بخشندگی ونزوئلایی‌ها بنا شده است: از هدایای سخاوتمندانه نفتی گرفته تا کمک‌های غیرمستقیم در حوزه‌های هوایی، راه‌سازی و ارسال افراد متخصص. البته کسی نمی‌داند دیپلماسی نفتی چاوز تاکنون چقدر هزینه داشته است. چاوز گاهی به‌طور روزانه ۹۴ هزار بشکه نفت و مواد پتروشیمی به کوبا فرستاده و بنا بر بعضی گزارش‌ها در سال ۲۰۰۸ میزان هدیه‌های نفتی چاوز به کاسترو حدود ۳ میلیارد دلار بوده است. ایالات متحده سالانه ۱۲۵ میلیون دلار به بولیوی کمک می‌کند و انتظار می‌رود میزان کمک‌های ونزوئلا بیش از این باشد. چاوز پیش‌تر قول داده بود در ۵ کشور برزیل، کوبا، جامائیکا، نیکاراگوئه و ویتنام تاسیات تصفیه نفت ایجاد کند یا وضع پتروشیمی این کشورها را بهبود بخشد. در حال حاضر جز در کوبا هیچ‌کدام از این پروژه‌ها عملی نشده است.
به هر حال واقعا معلوم نیست که چاوز چگونه درآمدهای نفتی را خرج می‌کند؛ دولت او به غیرشفاف بودن مشهور است. حتی می‌گویند سفرای ونزوئلا در کشورهای دوست در بازدیدهای خود از مناطق مختلف، برای مقامات رسمی چک می‌کشند. اما تردیدی نیست که بهای جدید نفت به دیپلماسی نفتی چاوز ضربه شدیدی وارد کرده است.
با این همه چاوز ابدا ورشکسته به حساب نمی‌آید. ذخایر ارزی ونزوئلا که در بانک مرکزی این کشور نگهداری می‌شود بالغ بر ۶/۲۸ میلیارد دلار است. رابرت بوتوم، تحلیلگر امور اقتصادی ونزوئلا می‌گوید: <چاوز هنوز مقداری پول دارد و همه هم با او مهربانند تا بتوانند چیزی از او بگیرند. با این همه دولت مجبور است برای بودجه سال ۲۰۰۹ پول قرض کند. کاهش بهای نفت باعث کوچک شدن اقتصاد ونزوئلا شده است. میزان رشد اقتصادی در سال ۲۰۰۸ به ۵/۵ درصد رسید؛ ۳ درصد کمتر از سال ۲۰۰۷> اگر بهای نفت در سال ۲۰۰۹ بالا نرود رشد از این هم کمتر خواهد شد و حتی امکان دارد که ونزوئلا هم وارد دوران رکود شود. ونزوئلا هم مثل دیگر کشورها برای کاهش کسری بودجه ابتدا از حجم کمک‌های خارجی کم خواهد کرد. ‌
البته پیروزی باراک اوبامای میانه‌رو و عملگرا در آمریکا هم به ائتلاف آمریکای لاتین چاوز ضربه زده است؛ چراکه او فعلا نمی‌تواند بر طبل ضدآمریکایی‌گری بکوبد. (تحلیلگران حتی نسبت به امکان گفت‌وگوی اوباما و رائول کاسترو، رهبر کوبا، هم خوشبین‌اند و این بر روابط کاراکاس و‌هاوانا تاثیر خواهد گذاشت.) به علاوه قدرت اقتصادی نوظهور برزیل هم چالشی جدی برای رویای چاوز به حساب می‌آید؛ برزیل در سال‌های آینده هم تلاش خواهد کرد تا به جایگاه طبیعی‌اش به عنوان قدرت اول منطقه دست پیدا کند. آمریکا هم بیشتر بر روابط با برزیل و کوبا سرمایه‌گذاری خواهد کرد تا رابطه با ونزوئلا.
چاوز حتی با پیروزی در همه‌پرسی مجبور است رویاهای بلندپروازانه‌اش را فراموش کند. او فعلا چاره‌ای دیگر ندارد. ‌

ترجمه: کاوه شجاعی
منبع: فارن پالسی

منبع : روزنامه اعتماد ملی